Irak'ın yeni anayasası ABD gündeminde
WASHINGTON (İHA) - Irak'ta parlamentoya önceki gece sunulan nihai anayasa taslağı ABD'de de tartışmalara neden oldu.
Başkent Washington'da dün bir araya gelen bir grup uzman anayasa taslağının "inkar edilemez bir başarı olduğu üzerinde" hemfikir olsa da bir takım eksikliklerin varlığına da dikkat çekti. Federalizm ve İslami kuralların temel alınması gibi konularda tartışmalar devam ederken uzmanlar, Irak anayasa taslağının en çok tepkiyi Iraklı Sünnilerden gördüğüne dikkat çekti. Iraklı Sünni nüfus, anayasa hazırlanma sürecinde kendilerinin devre dışı bırakıldığından şikayet ederek anayasanın bir çeşit Kürt-Şii anlaşması olduğu konusunda itirazlarını sürdürürken ABD Barış Enstitüsü'ndeki panelde konuşan Irak Vakfı Başkanı Irak asıllı Rend Rahim Francke Sünnilerin bu görüşünde haklılık payı bulunduğunu belirtti.
Sünni Arapların temel endişesinin federalizm konusu olduğunu belirten Francke, Sünnilerin, Şiilerin güneyde kuracağı vilayetin İran etkisi altında kalarak İran devletinin uydusu haline geleceğinden korktuklarını belirtti. Öte yandan Irak'ın petrol kaynaklarının bütün halklar arasında eşit dağıtılması görevini merkezi hükümetin üstleneceği belirtilse dahi Sünnilerin bu dağılımın eşit olmayacağı endişesi taşıdığı da belirtildi.
Irak'ın petrol rezervlerinin yüzde 75'i güneyde bulunuyor. Irak'ta federal devlet sisteminin bazı Şii kesim tarafından da destek görmediğini belirten Francke, federal sisteme karşı olan Şiilerin Irak'ın çoğunluk nüfusu olarak ülkenin tüm kontrolünü ellerinde bulundurmayı tercih ettiklerini söyledi. Tartışmalı anayasa taslağı üzerindeki anlaşmazlıkların 3 gün içerisinde giderilmesi ve anayasa taslağının 15 Ekim'de referanduma sunulması öngörülüyor. Washington'daki uzmanlar anayasasını referandumdan geçmesini isteyen Şii ve Kürtlerin anlaşmazlıkları gidermek için ellerinden geleni yapacaklarından umutlu olduklarını söylüyor.
Francke'nin vurguladığı bir diğer konu ise anayasada kadın haklarının nasıl ele alındığı ile ilgili. Iraklı kadınlar parlamentoda yüzde 25 koltuk sahibi olmayı garantilemiş olsa da Francke'ye göre anayasa dikkatli incelendiğinde kadın haklarına köstek olabilecek bir sürü madde göze çarpıyor. Bunlardan birisi ailevi ahlak ve geleneklerinin anaysa tarafından teşvik edileceği maddesi, bir diğer çelişkili madde olarak ise hiçbir kanunun İslami kurallarla çelişmemesi maddesi olarak belirtiliyor.
Panelde konuşan bir diğer konuşmacı ABD Barış Enstitüsü Hukukun Üstünlüğü Programı Direktörü Neil Kritz, bu maddenin devletin yapısı ile ilgili bazı soruları da beraberinde taşıdığını belirtiyor.
Krizt, anayasa da belirtilen İslami kurallarla çelişilmemesi maddesi göz önüne alındığında anayasa mahkemelerinde yargıçların dini yetkililer olabileceği anlamı çıktığını belirtiyor. İHA'nın sorularını da yanıtlayan Kritz, anayasa taslağına göre ülkedeki tüm milis grupların dağıtılması ya da ulusal orduya entegre edilmesi maddesinin Kuzeydeki Kürt peşmergeler için de geçerli olduğunu söyledi. Ulusal orduya katılması öngörülen peşmergelerin Kuzey Irak sınırında görev yapacağı ihtimali de belirtiliyor.
Öte yandan uzmanlar, federal devlet kurulması halinde kuzeydeki Kürt bölgesinin zaman içinde bağımsızlık ilan edip edemeyeceği sorusuna yanıt olarak ise, "Kürtler bu anayasa ile federal devlet sistemini denemeye hevesli, ancak deney başarısız olursa ileride her şey olabilir" şeklinde cevap veriyorlar.
