İran cumhurbaşkanlığı seçimleri: Bilmeniz gereken 5 şey

Siavash Ardalan

BBC Farsça

İranlılar 19 Mayıs'ta cumhurbaşkanlarını seçmek için sandığa gidecek. Hasan Ruhani'nin ikinci kez göreve gelmek için yarışa katıldığı seçimler, İslam Cumhuriyeti'nin de kaderini belirleyecek.

Seçimler hakkında bilmeniz gereken başlıkları derledik.

'Dünyada hem krizlerin hem çözümlerin bir parçası'İran, Orta Doğu'da önemli bir aktör. Nükleer programı ve Irak ile Suriye'deki Şii yönetimlere verdiği destek nedeniyle, dünya güçlerinin gözünde Tahran, hem bölgedeki krizin bir parçası, hem de sorunların çözümü.

İran'da siyaset çoğunlukla muhafazakârlar ve ılımlı/reformcular arasındaki bir güç savaşı olarak şekilleniyor.

Cumhurbaşkanı kim seçilirse seçilsin, iktidar asıl olarak dini lider Ayetullah Ali Hamaney'in elinde kalmaya devam edecek.

İran cumhurbaşkanlığı seçimleri: Ruhani-Reisi yarışı başlıyorİran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani yeniden göreve adayBu, İran'da 2015'te yapılan nükleer anlaşmadan bu yana gerçekleşen ilk cumhurbaşkanlığı seçimi.

Bir muhafazakâr cumhurbaşkanının nükleer anlaşmaya sırtını dönüp dönmeyeceği, dini liderin yaptığı hesaplara bağlı.

Bunlar da, ABD ve Avrupa'nın anlaşmaya sadık kalıp kalmayacağından, ya da İran'ın yaptırımların kalkmasının avantajlarından tam olarak yararlanma yönündeki çabalarını Batı'nın ne kadar baltalayacağından etkilenecek.

İran'ın Suriye hükümetine olan sarsılmaz desteği tartışma konusu bile olmayacak. ABD'yle ilişkilerin normalleşmesini de beklememek lazım.

İran'ın dini lideri Hamaney: Trump, Amerika'nın yozlaşmış gerçek yüzüSeçimi kim kazanırsa kazansın, güç yapıları, bir kısmı yargı ve güvenlik kurumlarında bulunan muhafazakârların elinde olacak.

Dolayısıyla insan hakları, ifade ve basın özgürlüğü gibi alanlarda ilerleme hayal etmek zor.

İran siyasi sistemlerin bir karışımıSiyasi yapısı İslami teokrasi olarak düşünülse de, parlamenter demokratik unsurlar dahil farklı parçalardan oluşuyor.

Meclis'te iki büyük blok olsa da siyasi ve sosyal özgürlüklere ne kadar izin verilebileceği, seçimsiz ve atanarak göreve gelen, bunun yanında tarafsız görünmeye çalışan muhafazaârların elinde.

İran Cumhurbaşkanı adaylarının tamamı

Seçimle gelen hükümet, Meclis ve yerel yönetimler, yıllar boyunca muhafazakârlar ve ılımlı ya da reformcular arasında el değiştirdi.

İranlıların çoğu, herhangi bir yönetimin anlamlı reformlar gerçekleştirmesinin sınırlara tabî olduğunu artık kabul etti. İran, cumhurbaşkanını genellikle hâlihazırdaki yapıda neleri başarabilmiş olduğuyla yargılıyor.

Seçimler özgür ve adil olacak**, ama belli sınırlar içinde**

İran'da seçimler bir yönüyle özgür ve adil... Ama aslında pek de değil.

Yarışa kabul edilen adayların tümüne, kampanyalarını yürütmek için devlet mekanizmalarına eşit erişim hakkı veriliyor.

Buradaki sorun, muhafazakâr cephenin kontrolündeki Anayasa Koruma Konseyi'nin onayı olmadan, seçimlerde yarışmanın imkansızlığı.

Rejim karşıtları, seçmene sandığa gitmemeleri çağrısı yapıyor.

İran'da seçimlere katılım bazı kısıtlamalara rağmen yüksek. Öte yandan rejim karşıtları, İranlılara seçim günü evlerinden çıkmamaları için, sosyal medya platformlarından ya da sözlü olarak düzenli çağrılar yapıyor. Adaylar ve destekçileri Telegram, Instagram, Facebook gibi platformlardan sesini duyuruyor.

Devletin seçim dönemlerinde sosyal medyaya yönelik hoşgörüsünün görünür şekilde arttığı biliniyor. Bu şekilde, seçimlere katılımın da artırılması amaçlanıyor.

Kadın cumhurbaşkanı yok, siyaseten aktif kadın varİran'da kadın cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar, milletvekillere olsa da, ülkenin şu ana kadar hiç kadın cumhurbaşkanı olmadı.

İran'da kadınların adaylığını engelleyecek herhangi bir yasa yok. Anayasadaki "siyasi ve dini itibarın adamları" kavramının gerçekten erkeklere işaret ettiği düşünülmese de, Anayasa Koruma Konseyi şu ana kadar kadınların adaylığına izin vermedi.

Kadın figürü ülkenin siyasi söylemine içkin ve hiçbir aday kadınlar ve endişelerine yukarıdan bakarak bu seçimi kazanamaz.

İran'da kadın adayların hiçbiri cumhurbaşkanlığı için yarışma izni alamadı. Ancak kadınlar siyaseten aktif olmayı sürdürüyorlar.

Seçmen günlük meselelere bakıyorİranlılar yaşam standartlarını yükseltmeyen bir adaya, diğer konulardaki başarıları ne olursa olsun, pek de sıcak yaklaşmıyor.

Seçmen için en önemli konular, ekonomi ve güvenlik. Yolsuzluk ise ikinci en önemli konu.

Nükleer anlaşma tartışmaları, daha çok kendi hayatlarını etkileyecekse seçmenler için değer taşıyor.

Ancak yaptırımların kaldırılmasının ekonomik faydaları ne olursa olsun sıradan insanların hayatlarına olan etkisi halen tartışmalı.

Ruhani ikinci kez göreve gelecekse, bu kazanması gereken bir tartışma olacak.