İran nükleer anlaşmasının çökmesini önlemek için müzakereler Viyana'da başlıyor

İran'ın nükleer faaliyetleri konusundaki uluslararası anlaşmanın çökmesini engellemek için görüşmeler bugün Avusturya'nın Viyana kentinde başlıyor.

Taraflar 2015 yılında yapılan anlaşmanın geri dönme olasılığı üzerinde müzakere edecek.

Görüşmeler başarılı olursa İran'a uygulanan yaptırımlar kaldırılabilir ve İran'ın nükleer programı tekrar sınırlandırılabilir.

2018 yılında Donald Trump, ABD'yi anlaşmadan çekti ve yaptırımları geri getirdi. İran ise buna yanıt olarak, anlaşmadan doğan bazı kilit taahhütlerini ihlal etti.

Joe Biden yönetimi ise İran'ın bu ihlallerden geri dönmesi karşısında yaptırımları kaldırma teklifini masaya uzatıyor.

Tahran yönetimi ise ilk adımın Washington'dan gelmesi konusunda ısrarcı.

İran'da hükümet yaptırımlarla birlikte, bir daha tek taraflı olarak anlaşmadan çekilmeme konusunda da güvence istiyor.

Batılı diplomatlar, İran'ın uranyum zenginleştirme programındaki ilerlemeler kaydetmesi nedeniyle müzakerelerin başarılı olma olasılığının azalmaya başladığı uyarısını yapıyor.

New York Times'a konuşan üst düzey bir Beyaz Saray yetkilisi, Washington ile Tahran arasında, atılacak adımlara ilişkin görüşmelerin, İran cumhurbaşkanlığı seçimi öncesi büyük oranda tamamlanmış olduğunu söyledi.

İran'da cumhurbaşkanlığı seçimini kazanan İbrahim Reisi hükümetinin uluslararası ilişkilerde daha sert bir tavır ile yaklaştığı gözlemleniyor.

Reisi, Viyana'daki müzakerelerin daha fazla uzatılması ve İran'ın balistik füze programı ve bölgesel politikalarına müdahale edilmesine izin vermeyeceğini de söyledi.

ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken ise İran'ın programı yeniden kutuya kaldırması halinde "her seçeceğin masada" olduğunu söyledi.

İran nükleer anlaşması nedir?

Anlaşma, İran ve P5+1 olarak bilinen BM Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesi ABD, Çin, Rusya, İngiltere ve Fransa ile Almanya arasında uzun müzakerelerin ardından Ocak 2016'da imzalanmış ve yürürlüğe girmişti.

Anlaşmaya göre İran zenginleştirilmiş uranyum üretimi ve saklama kapasitesine sınır getirecek, nükleer tesislerinin denetlenmesine izin verecek ve tavsiyeler üzerine tesislerini modifiye edecek ya da tamamen kapatacaktı.

Bunun karşılığında uzun süredir ülke ekonomisini zor durumda bırakan yaptırımlar kaldırılacaktı.

Tahran tüm süreç boyunca nükleer programının barışçıl olduğu iddiasını savundu.

BBC diplomasi muhabiri James Landale'in Viyana'dan analizi

Görüşmelere başlarken hava çok iyi değil.

İran'ın yeni hükümeti ayak sürüyor. Viyana'daki görüşme masasına geri dönmeleri neredeyse altı ay sürdü. Ve o masaya yeni ve toptancı taleplerle oturacaklar.

İran, nükleer faaliyetlerini müzakere konusu yapmayacağını söylüyor. Onlara göre bu görüşmeler, ABD yaptırımlarını kaldırmakla ilgili… Yaptırımların tamamını ve hemen… Aynı zamanda hiçbir gelecek ABD hükümetinin de anlaşmadan çekilmemesi garantisi istiyorlar.

ABD ve anlaşmanın diğer imzacıları ise, Haziran'da, bir anlaşmanın olası olduğu görüşü üzerinde uzlaşılmış olan noktadan devam etmek istiyor.

Eğer İran, nükleer programını müzakere etmeyi kabul etmezse, Amerikalı diplomatlar "diğer seçeneklerden, farklı yollardan" bahsediyor. Bu seçenekler, üstü kapalı şekilde, İsrail'in askeri ya da siber saldırılarına göz yummak demek.

Ezcümle; Batılı güçler halen Tahran'daki yeni yönetimin niyetini bilmiyor: Anlaşma ve bunun olması için gerekli tavizleri verme noktasındaki müzakerelerde ciddi mi? Yoksa uranyum zenginleştirmek için zaman mı kazanmaya çalışıyor?

Her şey bu sorular etrafında şekilleniyor.

Bu görüşmeler bir süre daha devam edebilir. Ve şu an için Viyana'da havada iyimserlikten çok kar bulutları var.