İranlı ekonomist Cemşidi: "Benzin zammının nedeni bütçe açığı"

İSTANBUL (AA) - OMİD SHAMİZİ - İranlı ekonomist Navid Cemşidi, Tahran yönetiminin halkın tepkisine yol açan ve sokak gösterilerine neden olan benzin zammı kararını bütçedeki açığı kapatmak için aldığını ancak süreci doğru yönetemediğini söyledi.

AA muhabirine konuşan Cemşidi, iki hafta önce ülkede yoğun protestolara neden olan yüzde 300'lük benzin zammı kararı ve sonrasındaki sürece ilişkin değerlendirmelerde bulundu.

Kamuoyuna bilgi verilmeksizin benzine bir gecede üç kat zam yapıldığını belirten Cemşidi, "Benzine yapılan zammı, bütçe açığını dikkate alarak yorumlayabiliriz. Geçmişte de bütçe açığı vardı ancak bu sefer tavan yaptı. Devlette para kalmadı." dedi.

- Bütçe açığının nedenleri: "kötü yönetim, yolsuzluklar ve yaptırımlar"

Tahran yönetiminin bütçe açığını önceleri banknot basıp, kur piyasasına müdahale ederek bir miktar da olsa kapattığını kaydeden Cemşidi, ancak bu sefer bütçedeki açığın kapatılmasında bu yolların fayda sağlamadığını ifade etti.

Cemşidi, "Hükümet temel tüketim maddelerine zam yaparak ve vergileri arttırarak bütçe açığını halkın cebinden karşılamaya çalışıyor. Benzin zammı da bu amaçla yapıldı." diye konuştu.

Bütçe açığının nedenlerini "kötü yönetim", "yolsuzluklar" ve "yaptırımlar" olarak sıralayan Cemşidi, "İran'da bu yıl bütçe açığı yaklaşık 16 milyar dolar. Hükümet, tasarruf tedbirleriyle açığın yarısını kapatmayı hedefliyor. Diğer yarısının 2,5 milyarlık kısmı da benzine yapılan 3 kat zamla karşılanmak isteniyor. Buna rağmen ortada 5,5 milyar dolarlık bir bütçe açığı var." ifadelerini kullandı.

- "Benzin zammı süreci doğru yönetilemedi"

Tahran yönetiminin benzin zammını kapalı kapılar ardında pişirdiğini, halkın tepkisinden çekinildiği için haberinin medyayla paylaşılmadan, kar yağışıyla eş zamanlı duyurulduğunu belirten Cemşidi, "Benzin zammı süreci doğru yönetilemedi." dedi.

Cemşidi, "İran devleti, benzin zammına karşı halkın tepkisinden çekindi. ABD Başkanı Donald Trump kendi hakkındaki azil süreciyle meşgulken Tahran yönetimi harekete geçti. Muhtemel sokak gösterilerinin önüne geçmek için de güvenlik güçleri önceden hazırlandı ve zam haberinin açıklanması da kar yağışına denk getirildi." dedi.

- "Devlet ne zaman zam yapsa bunu fakirlerin faydasına yaptığını söylemiştir"

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani hükümetinin "benzin zammı sonrası enflasyonun sınırlı oranda etkileneceği" yönündeki söylemlerinin gerçeği yansıtmadığını ileri süren Cemşidi, şunları söyledi:

"Söz konusu zam, fiyatların ve buna bağlı olarak enflasyonun yüksek şekilde artmasına neden olacak. İran Merkez Başkanı'nın 'zammın enflasyonu sadece yüzde 4 arttıracağını' söylemesi, hakikati yansıtmıyor. Hükümetin dillendirdiği benzin zammından elde edilecek getirinin dar gelirli kesime dağıtılacağı ve zamdan fakirlerin faydalanacağı yönündeki söylemler boş bir iddiadan ibaret. 1979 devriminden bu yana 40 yıldır devlet ne zaman zam yapsa bunu fakirlerin faydasına yaptığını söylemiştir. Fakat her seferinde de zamdan en çok zarar gören kesim yine alt gelir grubu olmuştur."

İranlı yöneticilerin, halkın tepkisini azaltmak için ülkedeki benzin fiyatıyla komşu ülkelerdekini dolar üzerinden kıyaslamalarının yanlış olduğunu ifade eden Cemşidi, doğru olanın söz konusu ülkelerde bir ailenin geliriyle İranlı bir ailenin geliri üzerinden benzin fiyatlarının kıyaslanması olduğunu söyledi.

İki hafta önce yaşanan protestoların devrimden bu yana gerçekleşen en büyük gösteri olduğunu belirten Cemşidi, şunları kaydetti:

"Benzin zammı protestoları çok büyüktü. 40 yıldır böylesi görülmemiştir. Güvenlik güçlerinin müdahalesi de çok sert oldu. Çok sayıda insan öldü. Ölü sayısının 100 ile 500 arasında olduğu söyleniyor. Binlerce yaralı ve gözaltı var, bu bir faciadır. Benzin zammı gerekçesiyle başlayan gösteriler rejim karşıtlığına dönüştü. Son olaylarda İran, geçen yıllarda Doğu Bloku ülkelerinde yaşanan, insanların orantısız güç kullanılarak bastırıldığı görüntülere sahne oldu."

ABD yaptırımlarının da etkisiyle ekonomik açıdan zor günler geçiren İran halkı, 15 Kasım'da benzine 3 kat zam yapıldığının açıklanmasının ardından ülkenin birçok kentinde protestolara başlamıştı. Gösterilerde birçok kentte kamu binaları, bankalar, benzin istasyonları ve marketler tahrip edilmişti. Uluslararası Af Örgütü, gösterilerde en az 208 kişinin öldüğünü duyurmuştu.