Iris: Öğrencilerin yaptığı robot, Ay yüzeyinde araştırmalara hazırlanıyor

William "Red" Whittaker herkesin tanıdığı bir isim değil, ama olmalı.

Robot bilimi profesörü Whittaker, ABD'nin Ay'a göndereceği ilk insansız araç olması beklenen Iris adındaki ufak tekerlekli aracın geliştirilmesine öncülük etti.

Iris, ABD'nin Havacılık ve Uzay Dairesi NASA'nın deneyimli mühendisleri tarafından değil, Whittaker'ın Pittsburgh'daki Carnegie Mellon Üniversitesi'ndeki öğrencileri tarafından yapıldı. Kısa süre önce Ay yolculuğu kesinleşen Iris'in 2022'nin ortalarında fırlatılması planlanıyor.

• Rusya uzaya 'insansı robot' gönderdi
• 2022'de neden herkes Ay'a gitmek istiyor?
• SpaceX'in 7 yıl önce fırlatılıp uzayda kontrolden çıkan roketi 4 Mart'ta Ay'a çarpacak

Nükleer santral kazalarının yol açtığı kirlenmeyi temizleyecek robotlardan, sürücüsüz araçlara kadar birçok alanda çalışmaları bulunan Whittaker için Iris, bir hayalinin gerçekleşmesi anlamına geliyor.

28 Mart 1979'da Pensilvanya eyaletindeki Three Mile Island nükleer santralında reaktörlerden birinin çekirdeği kısmen erimişti.

Ortaya çıkan radyoaktif gazlar yüzünden kimse reaktör binasına giremedi.

Doktorasını daha yeni tamamlamış olan Red Whittaker, reaktörün radyoaktif tabanını temizlemek için üç robot yaptı. "Bu, o zamanlar için devrim niteliğindeydi" diyor, "Çünkü hiç nükleer iş robotu yoktu."

Şimdilerde 70'li yaşlardaki Whittaker, robot bilimindeki birçok ilerlemeye imza attı. Nükleer temizlik robotlarından sonra, zirai uygulamaları otomatikleştiren ve çöken madenler gibi felaket alanlarını inceleyen robotlar üzerinde çalıştı.

Whittaker daha sonra 2007'de ABD askeri araştırma kurumu Darpa'nın desteklediği bir yarışmayı kazanarak, günümüzün sürücüsüz araçlarının öncülü niteliğinde araçlar üretti.

Ay'da araştırma yapmak, 30 yılı aşkın bir süre önce kendisine koyduğu hedefti. "Taa 1980'lerde kendi vizyonumu şekillendirmiştim, Dünya için yapacağım çalışmaların ötesinde diğer dünyaları da araştıracaktım" diyor.

Şimdiye kadar sadece dört insansız araç Ay yüzeyinde araştırma yaptı. İkisi, Sovyetler'in 1970'lerde gönderdiği Lunokhod araçları, diğerleri ise Çin'in son on yıl içinde gönderdiği Yutu robotlarıydı. Özel şirketlerin Ay seyahatleri sürdükçe, bu rakamın artması bekleniyor.

Whittaker 2007'de Astrobotic adında bir şirketin kurucuları arasında yer aldı. Amaç, Ay'a bir araç göndermek için özel olarak finanse edilen ilk ekibe verilecek olan 20 milyon dolar tutarındaki Google Lunar X ödülünü kazanmaktı.

Katılımcıların hiçbiri tanınan süre içinde araçlarını uzaya göndermeyi garantileyecek bir anlaşma yapamadığı için ödül sahipsiz kaldı.

2010'lu yıllarda uzay keşfi önündeki engeller kalkmaya başladı. 2016'da dönemin ABD Başkanı Donald Trump, NASA'nın uzay araştırmalarında Mars'a odaklanan çalışmaları, tekrar Ay'a yönlendirdi.

NASA, özel şirketleri Ay'a robot araçlar göndermeye özendirmek için CLPS (Commercial Lunar Payload Services) adında bir program başlattı.

Iris, Astrobotic tarafından imal edilen bir iniş aracı ile Ay'a gönderilecek.

İki kilogram ağırlığında, ayakkabı kutusu büyüklüğündeki pilli robot araç, 72 saat Ay yüzeyinde çalışacak.

Iris, Ay'a indikten sonra uzaktan kumandayla Dünya'daki operatörler tarafından kullanılacak.

Üzerindeki kameraların göndereceği görüntüler, Dünya'daki ekibin aracın güzergahını belirlemesine yardımcı olacak.

Iris, Ay'ın yüzeyindeki Lacus Mortis bölgesinde gezinecek.

Astrobotics'in Peregrine iniş cihazı ile Ay'a gidecek olan Iris'e, Meksika Uzay Aracı AEM tarafından üretilen bir dizi küçük araç da eşlik edecek.

Bu yıl ayrıca, Hindistan da Chandrayaan-3 programı çerçevesinde Ay'a bir araç göndermeyi planlıyor.

Intuitive Machines şirketinin yaptığı Nova-C uzay aracı ise NASA'nın bilimsel cihazlarını taşıyacak.

Whittaker, Iris'ın yanı sıra daha büyük, daha yetenekli bir Ay aracı üzerinde de çalışıyor. MoonRanger adı verilen bu araç da 2023'te Ay'a gönderilecek.

Iris, Dünya'dan uzaktan kumanda ile yönlendirilecek, ancak MoonRanger kendi başına dolaşabilecek ve böylece kendisini taşıyan cihazdan gelen sinyallerin kapsama alanı dışına çıkabilecek.

Gelecek ne olursa olsun, Ay keşfi ve Carnegie Mellon Üniversitesi ekibi için heyecan verici bir dönem.

Whittaker, kişisel açıdan da "Çok iyi işler yaptım, karada, denizde, havada, su altında ve yer altında çalışan robotlar yaptım. Bundan sonra, çizgiyi daha yukarılara çekiyorum" diyor.