İrsal-i mesel nedir? İrsal-i mesel örnekleri nelerdir?

Tartışma, öyküleme, betimleme gibi çeşitli anlatım türleri bulunur. Romanlarda, öykülerde ya da dramatik eserlerde yazarın karakterlerini güçlendirmek ve derinlikli hale getirmek için ya da olay olabilecek en etkili biçimde aktarabilmek için başvurduğu bazı yöntemler vardır. Bir durum, bir olay, bir duygu ya da bir düşünce aktarılırken amaca uygun yöntemler ve teknikler seçmek son derece önemlidir.

İrsal-i mesel nedir?

Genel olarak bir konuyu ya da durumu anlatırken çok sık başvurulan bir yöntem olan İrsal-i mesel kısa adı ile örnek vermektir. Kelime anlamı olarak ilginç ya da çarpıcı anlamına gelir. Türk dilinde bir örnekle açıklamak ya da bir şey anlatırken örnek vermek İrsal-i mesel yapıldığının işaretidir. Bir kavram, bir durum bu sayede çok daha iyi anlatılmış olur.

Bir konuyu daha anlaşılır, daha açık, daha net bir biçimde ifade edebilmek için İrsal-i mesel tekniğine başvurulabilir. Farklı örnekleri ve kullanım biçimleri bulunan İrsal-i mesel masalları, öyküleri, atasözlerini açıklamak için de kullanılmaktadır. Anlatıma güç kazandırır ve ifadeyi daha net hale getirir. Herhangi bir fikir, düşünce ya da duygu somutlaştırma amacı ile İrsal-i mesel ile açıklanabilir. Hem mantık alanında hem de edebi metinlerde İrsal-i mesel kullanılır.

İrsal-i mesel tekniğinde ortaya konmuş olan söz, doğruluğu herkes tarafından kabul görebilecek bir söz olur. Örnek olarak hayatın sonlu oluşu gösterilebilir. Türk Dil Kurumu resmi internet sayfasında ve yayınladığı Türkçe Sözlüklerde irsali kelimesini gönderme olarak tanımlamıştır.

Söze güç katmak için kullanılır ve bir dizede ya da bir beyitte atasözü benzeri bir özlü söz kullanma sanatıdır. Şiirde de kullanılan İrsal-i mesel tekniği şiirde pekiştirme yapmak amacı ile kullanılır. Bu sayede şiirde anlatılmak isteneni daha anlaşılır kılmak mümkün olabilir.

İrsal-i mesel örnekleri nelerdir?

İrsal-i mesel kullanımına çeşitli örnekler verilebilir. Bu örneklerden bazıları şu şekildedir:

• Atasözleri ve deyimlerde
• Edebiyat alanında ve hikâyelerde
• Mantık alanında

Örnek açıklamalar:

• “Ayağını yorganına göre uzat” atasözü, insanların harcamalarını gelirlerine göre yapmaları gerektiğini anlatan bir örnekleme yani İrsal-i mesel türüdür.
• “Dost dediğin kara günde belli olur” atasözü gerçekten dost olan kişilerin zor zamanlarda kendini göstereceğine ve yardım eli uzatacağına dair bir örneklemedir.
• Mantık alanında bir ilkenin ya da kuralın doğru olduğunu ispatlamak için İrsal-i mesel kullanılır. Örnek olarak: Tüm kuşlar uçabilir, ördek de bir kuştur demek ki ördek de uçabilir.
• Edebiyat alanında öykülerde ya da romanlarda da İrsal-i mesel kullanılabilir. Bir yazar insanların fedakarlıkları ile bencillikleri arasındaki belirgin farkları konu etmek ya da açıklamak için çok zengin bir insan ile çok fakir bir insan üzerinden anlatım yapabilir.
• İnsani durumlar ile ilgili de İrsal-i mesel yapılabilir. Örnek olarak “Bir çiçekle bahar geçmez” ifadesi aslında tek başına yapılan hiçbir şeyin daima yeterli olmayacağı ya da olamayacağı gerçeği ile ilgilidir. İnsanlar herhangi bir konuda başarılı olabilmek istiyorlarsa birbirleri ile uyum içinde çalışmalı ve el birliği ile hareket edebilmelidirler anlamına gelir.
• “Bir kuyuya bir yaş atılırsa su değişebilir” ifadesi, küçük bir hareketin, eylemin ya da söylemin çok büyük ve geniş bir etki yaratabileceğini anlatır. Büyük adımlara gerek olmadan da bir şeylerin değiştirilebileceği gerçeği bu söz ile özetlenmiştir.