'IŞİD belki yıkıldı ama ölmedi'

Jonathan Marcus / BBC Savunma ve Diplomasi Muhabiri

Irak Şam İslam Devleti örgütü (IŞİD) Suriye, Irak ve Libya'da giderek artan bir baskı altında. Toprak ve militan kaybediyor; kayıpları üst üste konulduğunda stratejik bir gerilemeye işaret ediyor.

IŞİD yıkılmış olabilir ama ölmedi. Örgüt istikrarsızlıktan besleniyor. Bölgede devam eden karmaşa, IŞİD'i kelimenin tam anlamıyla yenmeyi çok zor hale getiriyor.

LİBYA'DAKİ DURUM

Örgütün gerilemesi en çok Libya'da belirgin. Burada yeni ulusal uzlaşma hükümetiyle birlik olan iki önemli milis grubu IŞİD'i elindeki başlıca sahil kenti olan Sirte'de sıkıştırıyor.

IŞİD'in Libya'daki geçmişi çok eski değil. Bu ülkedeki aşiret düzeni de belki daha dayanıklı çıktı. Her ne sebepten olursa olsun, IŞİD'e karşı savaşan grupların hızla ilerledikleri ve Sirte'deki liman tesislerini ele geçirdikleri bildirildi.

ABD, Libya'da yaklaşık 5000 IŞİD militanı olduğunu tahmin ediyor.

Libya, IŞİD liderleri tarafından bır sığınak gibi görülüyor. Birçoklarının Suriye'de artan baskılardan kaçmak için ailelerini Libya'ya gönderdiği bildiriliyor.

Batılı özel harekat güçlerinin Libya'da IŞİD'le çarpışan milislere destek verdiği söyleniyor, ama genelde çatışmalarda ağırlık Libyalıların üzerinde.

MENBİC'TEKİ GELİŞMELER

IŞİD için Suriye'nin kuzeyinde de işler yolunda gitmiyor. ABD destekli Suriye Demokratik Güçleri'nin IŞİD'in elindeki Menbic kentine ikmal yollarını kestiği yolunda haberler var.

Türkiye sınırına yaklaşık 40 km mesafede olan Menbic, IŞİD ve Suriye'ye giren militanları için önemli bir lojistik merkez.

Rakka ile kuzey Irak'taki Musul arasındaki iletişim hatlarını kesmek için de çabalar sürüyor. Suriye hükümeti, hem kendi hava kuvvetleri hem de Rusların hava desteği ile Halep ve civarında IŞİD'e karşı yeni operasyonlar başlattı.

Itriye'den Rakka'ya uzanan bir toprak parçasını da ele geçirdi. Rus destekli Suriye ordusu ile ABD ve batının desteklediği Kürt ve Arap güçlerinin IŞİD'e karşı en başarılı olan gruplar oldukları açık. Daha küçük, daha zayıf olan diğer isyancı gruplar fazla etkili olamadı.

Ancak Washington ile Moskova arasında pratikte işbirliği yapıldığına dair bir kanıt da yok.

Irak'ta ABD tarafından eğitilen güvenlik güçleri, Şii milislerin desteğiyle Felluce'yi kuşatmaya çalışıyor. Kaçmalarına yardımcı olmak için en az bir koridor açılmış olsa da kentte mahsur kalan sivillerin durumu büyük endişe kaynağı.

Felluce, Irak ordusunun gücünün sınırlarını da gösterebilir. Amerikalı uzmanların, Irak ordusunun daha önemli bir hedef olan Musul'u geri alacak kapasiteye sahip olup olmadığı hakkında kuşkuları olduğu bildiriliyor.

Irak güçlerinin fazlasıyla geniş bir alana yayıldığı ve lojistik açıdan zayıf olduğu söyleniyor. Büyük operasyonlar için ABD'den ilave destek gerekebilir.

BÖL VE YÖNET

Yine de IŞİD'in yara aldığına kuşku yok. Irak'ta Ramadi'yi, Suriye'de Palmira'yı kaybetti. Büyük resme bakıldığında bu kayıplar önemli, zira IŞİD'in hep ilerlediği fikrini sarsıyor ve bu nedenle de örgüt içinde ayrılık çıkarması olası.

Ancak IŞİD buna rağmen farklı tepkiler verebiliyor. Irak'ın başkenti Bağdat'ta düzenlediği bombalı saldırılar IŞİD'in elinde hala kendi avantajına kullanabileceği kozlar olduğunu gösteriyor.

IŞİD'in rakiplerinin başarısı ise stratejik ayrılıkları alevlendirme potansiyeline sahip.

Örneğin Kürt güçlerinin Türkiye sınırına doğru ilerlemesi, içeride PKK ile çarpışan Ankara'yı huzursuz etti. Sünni Felluce'nin kuşatmasına Şii milislerin de katılması ise mezhepler arası ayrılıkları tetikleyebilir. Bu örnekler, IŞİD'in bölgedeki istikrarsızlıkta yeniden güçlenme tehlikesine işaret ediyor.

Libya, Muammer Kaddafi'nin devrilmesinden sonraki sancılı iç çatışmalardan sonra daha yeni ayağa kalkmaya başladı.

Suriye, Cumhurbaşkanı Beşar Esad'ın kontrolü olan bölgelerin dışında, çoğu İslamcı ve batıya düşman farklı grupların eline geçmiş bir başarısız devlet konumunda.

Irak'ta ise hükümet mezhepler arası ayrılığı gidermekte başarısız kaldı, hatta bazılarına göre bunu denemedi bile.

Bu nedenle batılı liderler haritalarının tozunu üfleyip, IŞİD'in önemli ölçüde gerilediğini öne sürerken, daha en başta örgütün ortaya çıkmasına neden olan koşullar aşılabilmiş değil.

Bu da IŞİD'in stratejik açıdan yenilmesine, ya da büyük mesafe katederek bir şekilde başka kıtalardaki insanları ve grupları bile etkileme kapasitesi fikirlerinin ortadan kaldırılmasına uygun bir zemin değil.