İskan politikası nedir? Tarihte iskan politikalarının etkileri nelerdir?

Türk Dil Kurumu, yayınladığı Türkçe Sözlüklerde ve resmi internet sayfasında yer alan Türkçe Sözlük bölümünde iskan kelimesi için isim türünde 3 farklı tanım yapmaktadır. Bunlar yurtlandırma, yurtlanma ve yerleşim kelimeleridir. Bu kelimeler aynı zamanda iskan kelimesinin eş anlamlı kelimeleridir ve cümle içinde iskan kelimesi yerine kullanılabilir. İskan kelimesi aynı zamanda bir politikaya adını vermiş bir kelimedir.

İskan politikası nedir?

Bir devletin, topluluğu, toplumun ya da hükumetin belli bir bölgeye veya coğrafi alana iskan yani yerleşim yapması için teşvikte bulunma, zorunlu kılma ya da yönlendirme stratejisi olarak tanımlanır. Bu politika gereği ekonomik, politik, siyasi, sosyal ya da askeri hedefler belirlenir. Temel amaçlara göre gerçekleştirilen iskan politikalarının tarihte çok fazla etkisi olduğu bilinmektedir.

İskan politikalarının temel amaçlarından bazıları şu şekildedir:

• Ekonomik kalkınmayı sağlamak
• Askeri ve stratejik yerleşim bölgeleri oluşturabilmek
• Toplumda düzen sağlamak
• Kültürel denetim sağlamak
• Etnik denetim sağlayabilmek
• Zorla göç ettirilen veya yerinden edilen toplulukları, halkları yeniden yerlerine yerleştirebilmek

İskan politikalarının genel olarak sonuçları ve bir bölge ya da dünya çapında olabilen çeşitli olumlu ve ve olumsuz etkileri şunlardır:

• Sosyal yapılarda değişiklikler
• Ekonomik etkiler
• Politik etkiler
• Etnik değişimler
• Kültürel etkileşimler

Tarihte iskan politikalarının etkileri nelerdir?

Osmanlı İmparatorluğu 16. yüzyıldan itibaren iskan politikasını Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde uygulamış bir imparatorluktur. İskan politikasının temel hedefi Osmanlı'da imparatorluk sınırlarını korumak ve haklın yerleşme düzenini sağlamak olmuştur. Savaşlardan sonra ya da nüfus yoğunluğunu dengeleyebilmek adına Osmanlı da belli bölgelere yerleşim yapmaya teşvikte bulunmuş ve bu politikayı izlemiştir.

Osmanlının izlediği bu iskan politikası tarihte şu etkilere neden olmuştur:

• Ekonomik olarak tarım ağırlıklı olan bölgelerde nüfus artmış ve dolayısıyla üretim de artmıştır.
• Sosyal yapı değiştirilmiş ve yeni kültürel etkileşimler ortaya çıkmıştır.
• Yerleşim değişiklikleri yerel halk ile yeni yerleşen kişiler arasında bazı durumlarda gerilimler oluşmasına neden olmuştur.

• Osmanlı gibi Sovyetler Birliği’nde de 20. yüzyıl başlarında iskan politikası uygulanmıştır. Genel olarak iş gücü sağlayabilmek amacı ile yapılan bu politikanın şu etkileri olmuştur:

• Ekonomik açıdan bazı bölgelerde sanayi gelişmiştir.
• Etnik çeşitlilik artmış ve bu durum bazen de olsa kültürel çatışmalara ya da ayrımcılıklara yol açmıştır.
• Sovyet rejiminin otoritesini pekiştirebilmek adına zorla yerleştirmeler yapılmış ve nüfus mühendisliği benzer i uygulamalara başvurulmuştur.

ABD'de de yerli halka yönelik iskan politikaları uygulanmıştır. Tarihteki etkileri de şunlardır:

• Yerli halkların sosyal yapıları ve kültürel yapıları ciddi anlamda zarar görmüştür.
• Etnik temizlikler yapılmış ve çok fazla sayıda insan yaşadıkları yerlerden edilmiştir.
• Uzun süreçler içinde yerli halkların toplumsal ve ekonomik durumları daha da kötü hale gelmiştir. Büyük kültürel kayıplar gerçekleşmiştir.

Nazi Almanya’sında uygulanan iskan politikaları soykırım noktasına varmış ve tarihe şu etkileri olmuştur:

• Çok fazla insan ölüm kamplarına ya da zorla çalıştırılma alanlarına gönderilmiştir.
• Bazı köyler ve kasabalar yok edilmiştir.
• Holokost adı verilen insanlık tarihinin en büyük trajedisi yaşanmıştır.