Bir çalışan herhangi bir sebeple, yüz kızartıcı ya da tazminattan muaf kalmayacak şekilde işten çıkartılmış olabilir. İşsiz kalan kişinin mağdur olmaması için yasalar aracılığı ile kendisine bazı haklar tanır. Bu haklar dâhilinde işsiz kalan kişi, işsizlik ödeneğinden faydalanabilir. İşsiz kalan kişinin kendisi için belirlenen miktarda ödenekten yararlanması bazı koşulları yerine getirmesine bağlıdır. Yasalar tarafından belirlenen bazı evrakları tamamlayan ve koşullara uyan kişi belirli bir süre için işsizlik ödeneğinden yararlanma hakkı kazanır.
Bir çalışan, kendi isteği ya da bir suç işlemesi ve benzeri sebepler dışında işten çıkartıldığında bazı haklara sahip olur. Bu haklardan biri de devlet tarafından kendisine bağlanan işsizlik maaşıdır. İşsizlik maaşı bazı koşulları sağlayan her işsiz kişi için geçerli olan bir haktır.
Herhangi bir sebeple işten çıkartılarak işsiz kalan kişi, bazı koşulları sağladığı takdirde işsizlik maaşı alabilir. İşsizlik maaşı bir süreliğine ve belli bir miktarda verilen maaştır. Her şeyden önce önemli bir suç işlememiş olarak işten çıkartılmış olması gereklidir. Şirkette küçülmeye gitme, fazla eleman olması durumu gibi sebeplerle işten çıkartılan kişiler şu şartları yerine getirirlerse işsizlik ödeneğinden faydalanabilirler:
İşten çıkartılan bir kişinin işsizlik ödeneğine sahip olması için gerekli koşullar son düzenlemeler sonucunda 2022 yılı itibarıyla değişiklik göstermemiştir.
İşten çıkartılan kişinin işsizlik maaşı almaya hak kazanmak için şartları karşıladıktan sonra kendisine işsizlik maaşı bağlanır. Ne kadar süre ile ve ne kadar miktarda ödeme yapılacağı da bazı şartlara bağlı olarak yasalar tarafından belirlenmiştir. Bu koşullara göre düzenlenen işsizlik maaş miktarları, işten çıkartılan kişinin çıkartıldığı iş yerinde ne kadar süre çalıştığıyla da ilgilidir. Buna göre 2022 yılı için belirlenen rakamlar çeşitli vergi kesintileri hesaplandıktan sonra 1.986 TL ~ 5.137,51 TL arası değişiklik göstermektedir.
Bir kişinin hak ettiği işsizlik miktarını hesaplamak için bazı durumları mevcuttur. İşten çıkartılan kişinin son dört ay içindeki esas kazançları dâhilinde bir hesaplama yapılır. İş akdine son verilen sigortalı çalışan, işten çıkartılacaksa son dört aylık primi esas alınır. Bu kazançlara göre hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %40'ı olarak işsizlik maaşı hesaplanır.
İşsizlik ödeneği bu formülle hesaplanır. Aylık asgari ücretin brüt tutarı %80 oranını aşmaz. Ortaya çıkan rakamdan yalnızca damga vergisi düşülür. Geri kalan rakam kişiye ödenecek işsizlik maaşı olarak belirlenir.
İş akdine son verilen kişiler bazı koşullara bağlı olarak altı ay (180 gün) ve on ay (300 gün) arası işsizlik maaşı alabilir.
Çalıştığı yer ile hizmet sözleşmesi sona erdirilen kişinin işten çıkarıldıktan sonraki otuz gün içinde İŞKUR'a başvuru yapması gerekir. Bu başvuruyu elektronik ortamda ya da şahsen kuruma giderek yapabilir. İşsizlik maaşı başvurusu yapabilmek için bazı şartları yerine getirmek gerekir. İŞKUR internet şubesi işsizlik maaşı başvurusu yapabilmek için gerekli şartlar nelerdir?
Öncelikle kişi herhangi bir kusuru olmaksızın işten çıkartılmış olmalıdır. Ayrıca kendi istifa eden kişi de işsizlik maaşı alma hakkını kazanamaz. Hizmet akdinin feshinden önceki son 120 gün içinde sürekli olarak çalışmış olmalıdır. İşten çıkartılan kişi son üç yıl içinde en az 600 gün boyunca sigorta pirimi ödenmiş şekilde çalışmış olmalıdır. Ek olarak işten çıkartıldığı andan itibaren otuz gün içinde işsizlik maaşı alabilmek için İŞKUR'a başvuru yapmış olmalıdır. İşsizlik maaşı başvuru formu örneği nerededir?
İş akdine son verilen kişi işten çıkartıldıktan sonraki otuz gün içinde İŞKUR'a başvuruda bulunmalıdır. İşsizlik maaşı için başvuru formu örneğine de İŞKUR'un resmi sitesi olan www.iskur.gonv.tr sitesinden ulaşılabilir. Ayrıca başvuruyu bu site üzerinden de yapmak mümkün olur.
İşsizlik maaşı alınabilmesi için işten ayrılış bildirgesi, işsizlik maaşı dilekçesi, işsizlik maaşı başvuru formu ve nüfus cüzdanı ile müracaat yapılmalıdır. Peki, işsizlik maaşı alma şartları neye göre belirlenir?
İşsizlik maaşı şartları devletin düzenlediği yasalara göre belirlenmiştir. Bu şartlara uygun olan ve istenen koşulları yerine getiren herkes işsizlik maaşı almaya hak kazanır.
Almaya hak kazanılan işsizlik maaşının belirli bir süresi vardır. Bu süre çalışılan gün sayısına göre belirlenir.
Son 4 aylık prime göre hesaplanan esas kazançların aylık ortalaması alınacak olan işsizlik maaşının hesaplanması için kullanılır. Buna göre işsizlik ödeneğinin net rakamı belirlenir. Damga vergisi oranı hesaplanır. Hesaplanan damga vergisi rakamı ödenecek işsizlik ödeneği net miktarından düşülür. Ortaya çıkan rakam kişinin alacağı işsizlik maaşı rakamıdır. Ödenecek olan işsizlik maaşından damga vergisi dışında hiçbir kesinti yapılmaz. Nafaka borçları dışında haciz olması ya da başkasına devredilmesi de söz konusu olamaz. Bu hesaplamalara göre 2022 yılı için aylık işsizlik maaşı tutarları şu şekildedir:
İşsizlik ödeneğinden yararlanabilmek için gerekli tüm şartlar yerine getirildiğinde kişiye işsizlik maaşı bağlanır. Ancak bu ödenekten yararlanması için gereken süre dolmadan tekrar işe girilebilir. Bu durumda ya da kişi gerekli şartları yerine getiremeden yeniden işsiz kalırsa daha önce hak etmiş olduğu işsizlik ödeneği süresi doluncaya kadar ödenekten yararlanma hakkına sahiptir. Kişinin, kalan hakları devam etmesi hâlinde İŞKUR'a başvuruda bulunabilir. Başvuru yaptığı tarihten itibaren ödemeleri yapılmaya devam eder. Eğer hak kazanmak için gerekli şartları yerine getirdiği hâlde yeniden işsiz kalırsa bu yeni hak sahipliği nedeni ile doğan süre kadar işsizlik ödeneği alabilir.