İstimalet politikası nedir? Amaçları nedir?

Etimolojik kökenine göre Arapça bir kelime olan istimalet sözlük anlamı ile cezbetme, meyletme, gönül alma gibi karşılıklara sahiptir. Osmanlı günlüklerinde halkı ve en çok da gayrimüslim olan topluluğu gözetme anlamına gelir. Onlara karşı hoşgörülü davranma manasında kullanılmıştır. Ancak aynı zamanda stratejik bir politikaya da adını vermiş bir kelimedir.

İstimalet politikası nedir?

Bir ülkenin, bir organizasyonun ya da bir firmanın belli bir mal ya da hizmetin tüketilmesi, kullanılması ya da yaygın hale getirilmesi konusunda geliştirdiği stratejik yaklaşımlara istimalet politikası adı verilir. Daha çok tüketim ya da kullanım anlamlarında kullanılan istimalet kelime anlamı farklı olsa da sosyal, çevresel ve ekonomik etkenlere dayanarak geliştirilen bir politikadır.

Çeşitli amaçlara bağlı olarak uygulanan istimalet politikası, Osmanlı döneminde de kullanılmıştır. Belli bir bölgeyi ele geçirme, fethetme, orada iktidar kurma, iktidar kurulan bölgeyi sağlamlaştırma ve güçlendirme hedefleri ile günde olabilecek en fazla sayıda alınan tedbirler ve yöntemler istimalet politikası olarak isimlendirilmiştir.

Osmanlı döneminde istimalet politikası adı altında kullanılan tüm bu yöntemler Osmanlı İmparatorluğu’nun hiyerarşisinin belli bir etki oluşturduğu toplumun tüm katmanlarını kapsayan, stratejik bir politikadır. Kapsama alanı oldukça geniştir. Uzlaştırıcı olduğu bilinen bir politikadır ve günümüzde modern hali kullanılmaktadır. Devlet idaresinin düzeninin, koruyucu ve güvenli özelliklerinin göstergesi olarak da kabul edilir.

İstimalet politikası, geçmişte Türklerin ele geçirmiş olduğu bölgelerdeki gayrimüslim olan kişilerin inançlarına, yaşam tarzlarına, bayramlarına, özgürlüklerine, çeşitli inanışlarına ve kültürlerine karşı çıkılmayacağı, vergilerin onlara karşı da eşit ve ayrımcılık yapmadan uygulanacağı gibi kurallar içeren bir politikadır. Kısaca bir hoşgörü politikasıdır.

İstimalet politikasının amaçları nedir?

Son derece geniş topraklara sahip olan Osmanlı devleti, Müslüman ya da gayrimüslim olan halka çeşitli devlet politikaları uygulamıştır. Bu politikalardan biri de hoşgörü içeren ve kapsayıcı olarak da kabul edilen istimalet politikasıdır. Günümüzde şekil değiştirmiş olan istimalet politikası Osmanlı İmparatorluğu’nda kabul edilmiş resmi bir politikadır ve bazı amaçlar doğrultusunda uygulanmıştır.

Çeşitli nedenleri ve sonuçlar olan istimalet politikasının amaçlarından bazıları şunlardır:

• Toplumda can ve mal güvenliğini insan ayırt etmeksizin sağlamak
• Askeri ve idari sistem içinde eşitlik sağlamak
• Halkın yaşadıkları yerleri terk etmesinin önüne geçmek
• Dini ve kültürel özgürlük sağlamak
• Fethedilen bölgede hoşgörüyü hakim kılmak

İstimalet politikasının faydaları ve sonuçları nelerdir?

Osmanlı'da İstimalet politikası halkı ayırt etmeksizin gözetmeye dayanır. Devlet korumasında ve güvencesinde olan halkın mutlu ve toplumun huzurlu olması hedeflenmiştir. Kelime anlamı olarak da hoşgörülü davranma anlamına gelen istimalet, politika olarak uygulandığı zaman çeşitli faydalar sağladığı gözlemlenmiştir. Bilinçli ve etkin olarak uygulanan bu politikanın akılcı ve insani özelikleriyle son derece başarılı olduğu kabul edilmiştir.

Osmanlı Devleti'nin fethettiği her yerde uygulanan istikamet politikası, bu bölgelerde yaşayan halkın da huzurunu korumuş, insancıl ve akılcı olduğu için toplumda huzursuzluk ve güvensizlik hissinin önüne geçmiştir. Bu sayede Osmanlı İmparatorluğu daha da yayılmış ve güçlenmiştir. Fetihlerin sürekliliği sağlanmış ve bu politika sayesinde Osmanlı sınırları içinde olan her türden, dinden ve ırktan halk barış içinde yaşam sürebilmiştir.