Japonya'da tüketim vergisi tartışması

Takuji Okubo

Baş Ekonomist (Société Générale, Tokyo)

Tüketim vergisinin artırılması sorunu, 2011'in Eylül ayında başbakan olan Japonya Demokratik Partisi (DJP) lideri Yoshihiko Noda'nın ana gündem maddelerinden biri oldu.

DJP'nin Mart ayı sonunda bir yasa tasarısı sunarak tüketim vergisini, şu andaki yüzde 5 oranından 2014'te yüzde 8'e, 2015'te ise yüzde 10'a çıkarması bekleniyor.

Bu verginin artırılmasının, bütçe açığını azaltmaya yardımcı olması bekleniyor.

2012 mali yılında 44 trilyon yeni (532.1 milyar dolar) bulan bu açık, Japonya'nın gayri safi yurtiçi hasılasının yüzde 8,9'una eşdeğer.

Vergi oranında yüzde birlik bir artış ile iki trilyon yen vergi geliri sağlanması öngörülüyor.

Tüketim vergisi oranının yükseltilmesi tek başına Japonya'nın mali sorunlarını çözemeyecek olsa da, Japonya'nın mali dengesini büyük ölçüde düzeltebilir.

Alternatifler

Aslında başka vergiler de arttırılabilir; ancak Japonya'nın mevcut durumu gözönünde bulundurulduğunda tüketim vergisinin en uygun vergi olduğu düşünülüyor.

Tüketim vergisinin artırılması, Başbakan Yoshihiko Noda'nın önceliklerinden biri.

Japonya'da bireysel gelir vergisi vergi gelirlerinin bel kemiğini oluşturuyor.

Fakat Japonya'da çalışan nüfusun azalması nedeniyle, vergi gelirleri bir süredir erimekteydi.

Çalışan nüfusun toplam nüfusa oranı 1970'lerin başında yüzde 65 iken, 2011'de yüzde 59'a geriledi.

Japonya'da finansal varlığı olup da düşük gelirli olan emeklilerin oranı arttığı için, geliri değil de tüketimi temel alan bir vergilendirme sistemi daha uygun bir yöntem haline geliyor.

Büyük engeller

Ancak Japon hükümetinin tüketim vergisini 2014'te gerçekten arttırması kesinlik kazanmaktan uzak. Ortada iki büyük engel var.

Birincisi, Başbakan Noda yasa tasarısını meclisten geçirmeyi başaramayabilir. Tüketim vergisinin arttırılması sorunu DPJ içerisinde ciddi bir bölünme nedeni oldu.

DPJ'nin dokuz milletvekili geçen Aralık ayında Başbakan Noda resmi olarak tüketim vergisini arttırma önerisini getirdiğinde partiden ayrılmıştı. Aralarında eski parti başkanı Ichiro Ozawa'nın da olduğu birçok parti üyesi, yasa tasarısına karşı çıkma ya da partiden ayrılma tehdidinde bulunuyor.

DPJ şu anda mecliste çoğunluğu elinde bulunduruyor olsa da, partiden kopmalar arttığında bu durum tehlikeye girecek.

İkincisi ve daha da önemlisi ise, ekonomik gidişatın, 2014'te, bir vergi artışına izin vermemesi olasılığı.

Başbakan Noda tasarıy bu yıl yasalaştırmak için yeterince oy toplamayı başarsa bile, Japon parlamentosu 2014'ten önce bu kararı bozabilir.

DPJ'nin tasarısı belli koşullara bağlı; örneğin bir resesyon riski durumunda vergi arttırımı ertelenebilir.

Tüketim vergisi en son 1997'de yüzde 3'ten 5'e çıkarıldığında, Japonya derin bir resesyona girmiş ve Japonya'nın en büyük bankalarını yıkıma götüren mali krizin tetikleyicisi olmuştu.

Muhtemelen tüketim vergisi yükseltilmemiş olsa da, mali kriz zaten olacaktı; bununla beraber bu artışın da krize katkıda bulunduğu şüphe götürmez bir gerçek.

Geçen yıl Mart ayındaki deprem ve tsunamiden etkilenen âfet bölgelerinin temizlenmesindeki güçlükler nedeniyle yeniden yapılandırma projelerinin çoğu hala hayata geçirilmeyi bekliyor.

Yeniden yapılanma harcamalarının Japonya'nın 2012'deki ekonomik büyümesine yüzde 1,9'a varan bir katkıda bulunması bekleniyor.

Bunun sonucu olarak Japonya ekonomisinin 2012'de yüzde 2,4; 2013'te ise yüzde 2'lik bir büyüme kaydetmesi öngörülüyor.

Ancak yeniden yapılanma harcamalarından kaynaklı ekonomik büyüme, 2013 bitiminde muhtemelen sona erecek.

Bu durumda tüketim vergisinde bir artışın yeni bir resesyonu tetiklemesi ihtimali de yüksek görünüyor.