BİZE ULAŞIN
Kabızlık nedir?
Haftada üç defadan az sayıda dışkılama veya zorlu dışkılama olayı klasik olarak kabızlık şeklinde adlandırılır. Kronik kabızlık yakınması olan kişiler, ya çok sert, yada çok az miktarda dışkılama yapmaktadır. Toplumun % 20’sine yakın bölümünde laksatif adı verilen dışkı gevşetici ilaçların kullanımı görülebilmektedir. Moore-Gillon’un çalışmasında hastaların kabızlığı nasıl tanımladıkları araştırılmış ve % 50’sinin seyrek dışkılama, % 25’inin aşırı ıkınma ve ağrılı dışkılama ve % 25’inin ise her ikisini birden kast ettikleri belirlenmiştir.
Kronik (fonksiyonel) kabızlık sorununa ne sıklıkta rastlanır?
Toplumda erişkinlerin % 2-30’unda kronik kabızlık sorununa rastlanmaktadır. Sonnenberg ve Koch’un çalışmasında, ABD nüfusunun yaklaşık olarak % 2’sinin düzenli olarak dışkı gevşetici (laksatif) ilaç kullandığı ve kabızlık nedeniyle hastanelere yılda 2.5 milyon hasta başvurusu olduğu belirlenmiştir. 65 yaş üzerindeki nüfusta kabızlığa kadınlarda erkeklere oranla üç kat daha fazla rastlanmaktadır.
Normal bir dışkılama süreci nasıl gerçekleşir?
Dışkılama bozukluğu nasıl sınıflandırılır?
Kronik (fonksiyonel) kabızlık sınıflaması nasıldır?
Kabızlık sınıflamasında uluslararası kabul gören sınıflama sistemi Roma kriterleridir. Bu kriterlere göre aşağıdaki belirtilerden en az iki tanesinin 3 aydan beri var olması ve hastanın yakınmalarının ise en az 6 ay önce başlaması gerekir.
• Haftada üç defadan az sayıda dışkılama olması
• Dışkılamaların en az % 25’inde fazla ıkınma olması
• Dışkılamaların en az % 25’inde katı ve hacimli dışkılama olması
• Dışkılamaların en az % 25’inde, dışkıyı tam boşaltamama hissi
• Dışkılamaların en az % 25’inde, dışkının takılma veya engellenme hissinin olması
• Dışkılamaların en az % 25’inde, parmakla destek gerekmesi (parmakla boşaltma yapılması veya leğen kemiği yada pelvis kaslarına destek yaparak dışkılama)
• Dışkı gevşetici ilaç (laksatif) kullanmadan yumuşak dışkı çıkartamamak
• Yetersiz irritabıl bağırsak sendromu (İBS) belirtileri olması
Ayrıca, Drossman ve ark, Devroede, Ağaçhan ve ark. kabızlık için çeşitli sınıflamalar veya skorlama sistemleri tanımlamışlardır, ancak dünya genelinde en yaygın kullanılan sistem, halen Roma kriterleridir.
Kabızlık neden olur?
3. Tıkanıklığa bağlı
4. Fonksiyonel
5. Nedeni bilinmeyen
6. İlaçlar
7. Metabolik hastalıklar
8. Sinirlerle ilgili (nörojenik)
Tıkayıcı tipte dışkılama ne anlama gelir?
Kronik kabızlığın özellikle çatı veya leğen kemiği (pelvik taban) kaslarının güçsüzlüğü nedeniyle ve kadınlarda ortaya çıkan türüne ‘tıkayıcı tipte dışkılama’ veya ‘obstrüktif tipte defekasyon’ adı verilir. Bu hastalarda % 25 oranında aşağıdaki belirtiler görülür.
Sık olarak tuvalete gitme
Uzun süre ıkınma
Dışkının tam olarak boşaltılamaması
Düzenli olarak lavman ve dışkı gevşetici (laksatif) kullanımı
Bağırsak hareketlerinin başlaması için, makat veya cinsel organlardan itme gereksinimi
İdeal bir dışkı nasıl olmalıdır?
Sağlıklı veya ideal bir dışkı (gaita, kaka) kahverengi renkte, 10 ile 20 cm uzunluğunda ve fazla ıkınma gerektirmeden yada huzursuzluk yaratmadan çıkmalıdır. Dışkı (gaita) klozetin içindeki suya yavaşça düşmeli ve suya değdiğinde yavaşça dibe çökmelidir. Dışkının beraberinde az bir miktarda gaz ve koku da çıkmalıdır.
Hızla dibe çöken bir dışkı ne ifade eder?
Hızla dibe çöken bir dışkı, kişinin yeterince lif tüketmediğini veya liften fakir beslendiğini gösterir. Bu tür dışkı bağırsakta uzun sure beklediği için koyu renkli olur.
Soluk renkli bir dışkı ne ifade eder?
Soluk renkli ve gri dışkı (gaita, kaka) yetersiz safra içeriğini gösterir. Safra kesesi iltihabı (kolesistit), safra kesesi taşı, Giardia adlı parazit enfeksiyonları, karaciğer iltihabı (hepatit), kronik pankreatit ve siroz durumlarında dışkı soluk ve gir renkli, adeta ‘camcı macunu’ rengini alır. Ayrıca, mide asitini azaltan ilaçlarda soluk dışkıya neden olabilirler.
Sümüksü bir dışkı ne ifade eder?
Dışkının sümüksü bir kıvamda olması: bağırsaklarda iltihabi bir durum olduğunu, bakteri artışını, ve gıdaya bağlı allerji yada tahammülsüzlük olduğunu gösterir. Şekerli gıdaların yoğun bir şekilde tüketilmesi bağırsaktaki bakteri sayısını arttırır, bu durum fazla tatlı, ekmek, pirinç ve süt (laktoz içerir) tüketimi ile meydana gelir. Sümüksü dışkı oluşturan bazı iltihabi bağırsak hastalıkları da vardır, bunlar: ülseratif kolit, divertikülit ve çölyak hastalığıdır. Bu hastalıklara sıklıkla makattan kanama ve ishal de eşlik edebilir.
Dışkı çapının incelmesi ne anlama gelir?
Kızartılmış ve yağlı gıdalar, çiğ sebze ve meyveler, soğuk içecekler dışkı çapında incelmeye yol açabilir. Ancak, dışkı çapının incelmesi bağırsak polipleri, bağırsak kanseri, prostat büyümesi, prostat kanseri gibi hastalıklarda da görülebilir.
Kabızlık nasıl araştırılır?
Bu nedenle konu ile ilgili bir hekime muayene olmakta yarar vardır. Bu alanda yapılabilecek kolonoskopi (kalın bağırsağın makattan endoskop adı verilen ışıklı hortum şeklinde bir aletle incelenmesi), ilaçlı kalın bağırsak röntgeni vb. değişik araştırma yöntemleri vardır. Rutin sağlık kontrolü tetkikleri arasında yer alan kolonoskopi, 40 yaş üzerindeki sağlıklı kişilere önerilmekte ve normal sonuç elde edilmesi durumunda her 10 yılda bir tekrarlanması salık verilmektedir.
Kabızlıktan korunmak için bazı basit tavsiyeler
Hangi dışkı gevşetici ilaçlar sıklıkla kullanılmaktadır?
Kabızlık kanser belirtisi olabilir mi?
Kabızlık özellikle ilerlemiş ve tıkanıklığa yol açmış olan kalın bağırsak kanserlerinin belirtisi olarak kendisini gösterebilir. Bu nedenle ileri yaştaki kişilerde giderek artan bir kabızlık olması veya kalın bağırsak kanseri öyküsü olan ailelerde yaşın önemi olmaksızın, olasılıklar arasında mutlaka kalın bağırsak kanserinin olmadığını ispat etmek gerekir.
Kabızlık giderici ilaçların yan etkisi var mıdır?
Uygunsuz kullanılırsa kabızlık ilaçları (laksatifler) zarar verebilir. Bazı kişilerin kabızlık ilaçlarını giderek artan dozda kullanır ve bağırsakları bu ilaçlara yanıt vermez hale gelirler.
Kabızlık için ne tür araştırmalar yapılır?
Karın muayenesi: karın muayenesi sıklıkla normal sınırlarda bulunur, bazen dışkı ile dolu bağırsak hissedilebilir, bu arada karın içinde kitle varlığı veya dalak yada karaciğer organlarında büyüme araştırılır.
Makat bölgesi muayenesi: Bu muayeneye anorektal muayene adı da verilir. Hastalar genellikle bu muayeneyi sevimsiz bulur ve bu nedenle kısmen korkma ve kısmen de utanma duygusu içinde, doktora gitmekten kaçınırlar. Ancak, birçok hastalığın tanısının sadece bu şekilde konulduğunu ve diğer araştırmalar sonrasında erken dönemde tedavi edilebildiğini bilmekte yarar vardır. Bu muayene sırasında makat bölgesinde: gaz ve dışkı kaçırma (inkontinens), hemoroid (basur), makat çatlağı (anal fissür), makat fistülü (anal fistül, perianal fistül, anorektal fistül), kıl dönmesi (pilonidal sinüs, sinüs pilonidalis, pilonidal kist), makat siğili (anal kondilom, kondiloma akuminata, anal siğil), rektal polip, makat kanseri (anal kanser, anüs kanseri), rektum kanseri, makat sarkması (rektal prolapsus), rektosel, anismus, anal kriptit, makat darlığı vb. birçok hastalığın tanısı konulabilir.
Dışkıda gizli kan testi
Kan tetkikleri: üre, kalsiyum, tiroid tetkikler
Anoskopi: Sıklıkla makat bölgesi muayenesi ile birlikte yapılır, ince ışıklı bir alet yardımı ile makat kanalı içine bakılması işlemidir. Bu sırada bir kitle görülmesi durumunda, biyopsi amacı ile parça da alınabilir.
Rektoskopi
Sigmoidoskopi
Kolonoskopi
İlaçlı bağırsak filmi: baryumlu kolon grafisi, lavman opaklı kolon grafisi adları da verilir. Kalın bağırsağın ilaç verildikten sonra röntgen ile incelenmesi prensibine dayanır. Geçmişte çok yaygın olarak kullanırken, günümüzde kolonoskopinin yaygınlığı nedeniyle kullanımı sınırlanmıştır, ancak özel durumlarda çok yararlı bir araştırma yöntemidir.
Kabızlığa özgü detaylı araştırma tetkikleri hangileridir?
Kolorektal geçiş zamanı: Sağlıklı kişilerde gıdalar ağızdan kalın bağırsağın başlangıcına (çekum) dek 6 saatte ulaşır. Kalın bağırsağın sağ bölümünde ortalama 12 saat ve sol bölümünde 12 saat kalan dışkı, ortalama 30-40 saat arası bir sürede makata ulaşır. 1981 – 1995 yılları arasında gerçekleştirilen 8 ayrı bilimsel çalışmada, sağlıklı kişilerde bu sürenin 31-47 saat arasında olduğu belirlenmiştir. Kolorektal geçiş zamanı, sadece kronik kabızlık hastalarında, gıdaların kalın bağırsakta ne hızla seyir ettiklerini anlamak için yapılır. Hinton tekniğinde, hastaya röntgen filminde görülebilen (radyo-opak) madde ile işaretli 24 adet kapsül yutturularak, 5. günde röntgen çekilir ve böylelikle kapsüllerin bağırsağın hangi bölümüne kadar geldiği anlaşılır. Bu işlem sırasında hastaya liften zengin bir diyet verilir. Bu tetkik kabızlığın ne derecede şiddetli olduğunu anlaşılmasına imkan verir.
Balon atılım testi: Makat içine yerleştirilen ve içi değişik hacimlerde su ile doldurulan bir balonun makat dışına atılması ile tetkik gerçekleştirilir. Balon 50 ml sıvı ile şişirildiğinde bir dakikadan uzun sürede dışarı atılırsa bağırsak fonksiyonlarında azalmaya işaret eder.
4. Anorektal elektromiyografi (EMG): Bu tetkikte, internal anal sfinkter (istemsiz olarak kasılan iç makat kası, makat içi basıncını arttırır, dışkılamada eyleminde etkili), eksternal anal sfinkter (istemli olarak kasılan dış makat kası, gaz ve dışkı tutmada etkili) ve puborektal kas (pelvik taban kası, ıkınma sırasında gevşer ve dışkının rahat boşalmasına yardımcı olur) hakkında fikir edinmeye yarar sağlar. Puborektal kasta ıkınma sırasında gevşeme olmazsa, bu duruma zıt kasılma veya parodoksal kontraksiyon adı verilir ve ‘anismus’ gibi durumlarda görülür.
Ruhsal sorunları olan, bunama, Parkinson hastalığı varlığında ve huzur evlerinde yaşayan yaşlılarda kas fonksiyonlarının bozulmasına bağlı olarak kalın bağırsak veya rektum aşırı miktarda genişleyebilir ki bu duruma megakolon veya megarektum adı verilir. Tanı sıklıkla defekografi ile konulur.
Hirschsprung hastalığı nedir?
Kalın bağırsağın son kısmında bazı sinirlerin doğuştan eksikliğine bağlı olarak, şiddetli kabızlık olmasına; doğumsal megakolon, doğumsal aganglionozis veya Hirschsprung hastalığı adı verilir. Tanı için, kalın bağırsağın rektum bölümünden derin biyopsiler alınır. Sıklıkla erkek çocuklarda görülen bir sorun olup, nadiren erişkinlerde olan türleri vardır. Hirschsprung hastalığının tanısında, anorektal manometri tetkikinde istirahat basınçlarının hastaların büyük bölümünde artmış olduğu belirlenmiştir.
Biofeedback tedavisi nedir?
Kabızlık ile mücadelede diyet düzenlemeleri dışında en etkin yöntemlerin başında biofeedback tedavisi gelir. Pelvik taban dissinerjisi, anismus ve kronik kabızlık durumlarında hastaya makat kaslarını doğru şekilde kasmasını öğretmek için biofeedback cihazları kullanılır. Tedavinin üç aşaması vardır: dış makat kasının (eksternal anal sfinkter) egzersizi, makattaki katı ve sıvı dışkı ile gaz hislerinin ayırımının öğretilmesi, dışkı geldiğinde iç ve dış makat kasları arasındaki uygun koordinasyonun öğretilmesidir. Bir seans ortalama iki saat kadar sürer ve seanslara 4-8 haftalık aralıklarla ve yaklaşık bir yıl süre ile devam edilir. Bu tür cihazlar aynı şekilde, idrar kaçırma (üriner inkontinens) ve nörojenik mesane adı verilen sık idrar gitme sorunlarında da yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Schouten ve Gordon çalışmalarında, 1987 – 2005 yılları arasında yayınlanan, kabızlık tedavisinde biofeedback uygulanan toplam 699 olguluk 24 ayrı çalışmayı incelediklerinde, kabızlık nedeniyle gerçekleştirilen proktokolektomi veya total kolektomi ameliyatlarında ortalama başarı oranının % 62 (% 8-100) olarak elde edildiğini belirlemişlerdir.
Makat kasları stimülasyon tedavisi nedir?
makat içine parmak inceliğinde bir plastik prob (anal prob) yerleştirilir ve düşük akımlarla makat analı içine elektriksel uyarılar verilerek, makat kasları ve dışkılama işlemi güçlendirilmeye çalışılır. Çalışma süresi ortalama 10 dakika civarındadır. En az üç ay ve tercihen bir yıla dek kadar çalışmanın yapılması önerilir. Kalp pili varlığında, kalpte ritim sorunu (aritmi) varlığında, sara (epilepsi) hastası olanlar, hamilelerde, makatta iltihabi durumu olanlara uygulanmamalıdır.
Kabızlık ameliyatı nedir?
Kabızlık için hiçbir tedavi yöntemi ile yanıt alınamazsa ve bağırsak sinirlerinde ciddi bir ileti sorunu olduğu kararına varılırsa ameliyat önerilir. Kabızlık ameliyatları Genel Cerrahlar tarafından gerçekleştirilir ve bağırsak cerrahisi (kolorektal cerrahi, koloproktoloji) üzerinde uzmanlaşmış cerrahlara ise kolorektal cerrah adı verilir.
STARR girişimi: ‘tıkayıcı tipte dışkılama’ veya ‘obstrüktif tipte defekasyon’ tedavisinde çok etkin olan bir yöntemdir. Tekniğin esası sarkmış olan bağırsağı veya rektum bölümünü stapler adı verilen dikiş makinesi gibi bir alet ile makattan girerek kesme veya kısaltma işlemidir. STARR girişimi sonrasında, hastaların % 90’ında iyi veya mükemmel civarında yanıt alınmaktadır. Bu girişim sonrasında oluşabilecek komplikasyonlar: 1. Kanama 2. Bağırsaktan sızıntı 3. İdrar birikmesi (retansiyon) 4. Dışkı kaçırma (inkontinens) 5. Makat fistülü 6. Ağrılı cinsel temastır.
Subtotal kolektomi (total abdominal kolektomi): Kabızlık nedeniyle, kalın bağırsağın karın içindeki bölümünün tamamının alınması işlemidir. Bu işlemde kalın bağırsağın son kısmı olan rektum yerinde bırakılır. Ancak, bu ameliyatın kalın bağırsağın emilim yüzeyini yok edeceğinden günde 6-8 kez ishale neden olacağı bilinmeli, önceden iyi şekilde araştırıldıktan sonra hasta ile cerrah arasında karar verilerek gerçekleştirilmelidir. İyi seçilen olgularda kabızlık cerrahisi ile iyi sonuçlar alınabilmektedir. Bu amaçla günümüzde laparoskopik cerrahi (kansız ameliyat) veya robotik cerrahi, artık yoğun bir şekilde açık ameliyata tercih edilmektedir. Schouten ve Gordon çalışmalarında, 1981 – 2004 yılları arasında yayınlanan toplam 750 olguluk 29 ayrı çalışmayı incelediklerinde, kabızlık nedeniyle gerçekleştirilen subtotal kolektomi ameliyatlarında ortalama % 83 (% 50-100) başarı elde edildiğini belirlemişlerdir.
Proktokolektomi (total kolektomi): Özellikle, Hirschsprung hastalığında kalın bağırsağın tamamında sinirlerin eksik olmasına bağlı, son bölüm olan rektum dahil olmak üzere tüm kalın bağırsağın alınmasıdır. Bu ameliyat sonrasında ince bağırsaktan bir rezervuar veya poş yapılır ve ileo-anal anastomoz adı verilen ince bağırsağın son kısmı ile makat arasında bağlantı sağlanır. Bu anastomoz veya bağlantının güvenliği açısından 3-6 ay süre ile koruyucu ileostomi (ince bağırsağın son kısmı olan ileum’un karın derisine ağızlaştırılması) adı verilen işlem de eklenir. Bu ameliyatın belirgin komplikasyonları olmasına karşın, genel başarı oranı % 85’dir.
Sorularınız için: drkorhantaviloglu@mynet.com
