Kadın Üremesi

Kadın üreme organları hangileridir?

Kadın üreme organları dış genital organlar ve iç genital organlardan oluşur. Vajen açıklığını çevreleyen iki büyük deri kıvrımına labia majora (büyük dudaklar) adı verilir. Bunlar yağ dokusu, ter bezleri ve kıl kökleri içerir. Labia minoralar (küçük dudaklar) labia majoraların iç kısmında bulunan bağ dokusu ve kan damarlarını içeren ince deri kıvrımlarıdır. Klitoris cinsel aktivite sırasında kanla dolarak setleşen dokulardan oluşur. Himen (kızlık zarı) vajen açıklığının dış kısmını kaplayan ince bir zardır. İç genital organlar vajen, rahim, fallop tüpleri (üreme kanalları) ve yumurtalıklardan oluşur. Vajen vulvadan rahme ulaşan yaklaşık 7-9 cm uzunluğundaki pasajdır. Elastik olduğu için cinsel ilişki ve doğum sırasında gerilebilir. Rahim armut şeklinde bir yapıdır, gövde ve rahim ağzından oluşur. Rahmin içi endometrium adı verilen ve her adet kanaması ile dökülen bir tabaka ile kaplıdır. Fallop tüpleri (üreme kanalları) rahim ve yumurtalık arasındaki yapılardır. Aşağı yukarı 10 cm uzunluğundaki bu yapılar yumurtanın rahme ulaşmasını sağlar. Döllenmiş yumurtanın ilk gelişimi tüplerde gerçekleşir. Yumurtalıklar kanalların her iki yanında yer alan içlerinde bir çok yumurta içeren, östrojen ve progesteron gibi hormonları üreten yapılardır.

Bir kadının yumurtalıklarında kaç yumurta bulunur?

Kız çocuğu doğduğunda yumurtalıklarında 400.000 civarında yumurta bulunur. Doğumdan sonra yumurta üretimi olmaz. Doğumdan ergenlik dönemine kadar geçen sürede bu yumurtaların bir kısmı dejenere olur. Ergenlik ile birlikte her ay bir yumurta olgunlaşarak atılır. Yumurtalıklardaki yumurtaların dejenere olmasını sigara, ilaç, radyasyon ve çevresel faktörler arttırabilir. Yumurtalar çok azaldığında menopoz başlar.

Adet dönemlerindeki hormonal değişiklikler nelerdir?

Beyindeki hipofiz bezinden salgılanan Folikül uyarıcı hormon (FSH) ve Luteinize edici (LH) hormonları gonadotropin hormonları olarak isimlendirilir. FSH yumurtalıklarda folikül (yumurta içeren küçük sıvı dolu kesecik) oluşumunu uyarır. Folikül içindeki yumurtanın etrafındaki hücrelerden östrojen salgılanır. Östrojen rahmin iç tabakasının (endometrium) kalınlaşmasını sağlar. Östrojen kritik düzeye ulaşınca ani LH salınımı olur. Bu ani artış yumurtanın olgunlaşarak 36 saat sonra atılmasına yani yumurtlamaya neden olur. 28 günlük adet döneminde yumurtlama 13-14 üncü günlerde gerçekleşir. Yumurtlamadan sonra yumurtalıklardan progesteron adı verilen hormon salgılanmaya başlar. Gebelik gerçekleşirse progesteron ve östrojen artışı devam eder. Gebelik gerçekleşmediğinde ise östrojen ve progesteron düzeyi düşer ve buna bağlı olarak endometrium (rahmin iç tabakası) dökülür ve adet kanaması başlar.

Yumurta nasıl olgunlaşır ve salınır?

Yumurta folikül olarak adlandırılan sıvı dolu keseciklerde bulunur. Folikül büyümeye başladığında içinde sıvı toplanır. Büyüklüğü 18-20 mm ulaşır ve LH yükselmesinden 36-38 saat sonra folikül çatlar. Ani LH artışı bir dizi hormonal reaksiyon başlatır ve folikülün kenarından açılan delikten yumurta salınır. Serbestleşen yumurta fallop tüplerinin fimbria adı verilen ipliksi yapıları tarafından içeri alınır.

Yumurtlama her adet döneminde aynı mı, yoksa değişik yumurtalıktan mı gerçekleşir?

Her ay yumurtlamanın hangi yumurtalıktan gerçekleşeceği tamamen tesadüfidir. Yapılan ultrasonografik inceleme ile hangi yumurtalığın aktif olduğu tespit edilebilir.

Adet döneminde rahimde ne gibi değişiklikler olur?

Adet döneminin ilk yarısında östrojen hormonunun etkisi ile rahmin iç tabakası kalınlaşır. Adet döneminin ikinci yarısında progesteron hormonunun etkisi ile bu tabaka daha da kalınlaşır. Rahmin iç tabakası döllenen yumurtanın yerleşebilmesi için hazırlanır. Hamilelik gerçekleşmez ise progesteron ve östrojen düzeyi düşer ve bu tabaka adet kanaması ile dökülmeye başlar.

Düzenli adet dönemi ne demektir?

Adetlerimin düzenli olması yumurtladığı mı gösterir mi? Bir önceki adetin başlangıcından bir sonraki adetin başlangıcına kadar geçen süre 26-34 gün sürer ise düzenli olarak kabul edilir. Düzenli adet gören kadınların bir çoğunda yumurtlamada düzenlidir.

Döllenme nasıl gerçekleşir?

Yumurta zona pellusida adı verilen bir zar ile çevrilidir, bunuda korona adı verilen hücreler çevreler. Sperm zona-pellusidayı (yumurta zarı) geçerek yumurta içine girer. Bunu tek bir sperm başarır. Sperm ve yumurta hücreleri 23'er adet kromozom taşır, ve birleştiğinde 46 kromozom tamamlanır.

Döllendikten sonra yumurtaya ne olur?

Döllenmiş yumurta 0.1 mm çapındadır. Bir iki gün içinde yumurta 2, 4, 8 ve 16 hücreye bölünür. Döllenmeden 4 gün sonra 0.3 mm çapında morula adı verilen bir hücre topu haline gelir. Morulanın içinde sıvı birikerek blastosist adı verilen yapı oluşur. Döllenmeden 5 gün sonra yumurta rahme ulaşır.

İmplantasyon (nidasyon) nedir? Ne zaman gerçekleşir?

İmplantasyon blastosist aşamasındaki döllenmiş yumurtanın rahmin endometrium adı verilen iç tabakasına tutunmasıdır. Yumurtanın döllenmesinden yedi gün sonra gerçekleşir.

Kadınlar adet döneminin herhangi bir döneminde gebe kalabilirler mi?

Hayır. Kadınlar sadece yumurtlama döneminde, yani adetin 12-16 (adet döneminin ortasında) günlerinde gebe kalabilir.

Yumurtlama dönemini nasıl anlayabilirim?

Yumurtlama dönemini hormon testleri, vücut ısısı takibi, rahim ağzındaki salgının incelenmesi ve gelişen folikülün (içinde yumurtanın büyüdüğü kesecik) ultrasonografik olarak incelenmesi ile tesbit edilebilir.

Zamanlı cinsel ilişki ile gebelik şansımı arttırabilir miyim?

Evet arttırabilirsiniz. Adet dönemleriniz düzenli ise bunu ayarlamak daha kolay olur. Adet döneminin yumurtlamadan sonraki kısmı 14 gün sürer. Son altı ay içinde adet dönemleri en az 27 en çok 32 gün süren kişilerin 13 ve 18 günler arasında yumurtladığı var sayılır. Bu çiftlere 12 ila 19 uncu günler arasında gün aşırı ilişki kurmaları önerilir.

Sık cinsel ilişkide bulunmak ve orgazm hamilelik şansını etkiler mi?

Yumurtlama döneminde her 36-48 saat ara ile ilişkide bulunulması önerilir. Orgazm ile alakası yoktur.

Hamile kalabilmek için cinsel ilişkide uygulanması gereken özel bir pozisyon var mı?

Meni vajinaya ulaştıktan sonra cinsel ilişki pozisyonu önemli değildir.

İlişkiden sonra meninin çoğunun dışarıya aktığını hissediyorum bu gebeliği engeller mi?

Hayır engellemez. Yirmi dakika içinde meni sıvılaşır ve bir kısmının vajenden dışarı akması normaldir.

İlişkiden sonra bir süre uzanmak gebelik şansını arttırır mı?

Hayır spermin tüplere doğru olan hareketini kadının pozisyonu belirlemez.

Yumurtlama döneminde cinsel ilişkide bulunulduğunda gebelik kesin midir?

Hayır, her adet döneminde gebe kalma şansı yüzde 15-25 arasında değişir.

Rahim filmi çekilmesi kadınların gebe kalmasına yardımcı olur mu?

Rahim filmi çekilirken tüplere verilen boyanın hafifçe tıkalı tüpleri açmakta yardımcı olduğuna inanılır. Fakat bu kanıtlanamamıştır. Rahim filmi ancak kısırlığın nedeninin tespit edilmesine ve uygun tedavinin başlanmasına yardımcı olur.

Tiroid hormonlarını içeren ilaçların kullanılması gebelik şansını arttırır mı?

Tiroid bezinin yeteri kadar çalışmadığı durumlar haricinde bu hormonların kullanılması gebelik şansını arttırmaz.

Normal bir kadının gebe kalması ne kadar sürer?

Genç bir kadının her adet döneminde ve düzenli cinsel ilişkide bulunduğu takdirde gebe kalma şansı yüzde 20'dir. Korunmayan çiftlerin bir çoğu ilk 6 ay içinde gebe kalır. 35 yaş üzerindeki kadınlarda bu sürer uzar.

Kadının yaşı ilerledikçe gebelik şansı azalır mı?

Yaş ilerledikçe düzenli cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edilene dek geçen süre uzar. 25 yaşındaki bir kadın genellikle 2-3 ay içinde gebe kalırken, 35 yaşın üzerindeki normal kadınlarda bu süre 6 aydan uzun sürebilir.

Gebeliğin oluşabilmesi için kaç tane sperm gereklidir?

Bir adet yumurtanın döllenebilmesi için bir adet sperme ihtiyaç vardır fakat spermlerin bir çoğu yumurtaya ulaşmadan önce kadın genital organlarında canlılığını kaybeder. Her ejekülasyonda (boşalmada) 100-300 milyon arasındaki sperm vajinaya boşalır. Sperm yoğunluğu mililitrede 20 milyonda az ise gebelik şansı azalır. Spermin hareketliliğinin, yapısının ve yumurtayı dölleme yeteneğininde çok önemli olduğu unutulmamalıdır.

Sperm ve yumurta nerede ve nasıl karşılaşır?

Meni önce çok yoğundur. Boşalmadan 20-30 dakika sonra sıvılaşır. Spermler rahim ağzındaki mukusu geçerek tüplere (yumurtalık kanalları) ulaşır. Sperm ve yumurta tüplerin orta kısmında karşılaşır.

Kadın vücudunda sperm ne kadar yaşayabilir?

Normalde sperm vajende 2-4 saat yaşar, fakat ilişkiden 16 saat sonra bile vajenden alınan örneklerde canlı sperm görülebilir. Kadında enfeksiyon varsa yada ilişkide kayganlaştırıcı maddeler kullanılmışsa spermler daha kısa süre canlı kalır

İlişki sırasında ne kadar sperm salınır?

Boşalma ile vajene 100-300 milyon arasında sperm bırakılır.

Yumurtanın döllenebilmesi için ne kadar sperme ihtiyaç var?

Vajene boşalan spermlerden ancak 25-30 tanesi yumurtanın yakınına ulaşır. Bunlardan bir tanesi yumurtanın zarını delerek geçer ve yumurtayı döller.

Dr. Osman Denizhan Özgün

Maya Tüp Bebek ve Kadın Sağlığı Merkezi, Ankara

Tel: 0312 448 22 21 - 0312 437 28 28