Kafein nedir? Kafeinin yararları ve zararları nelerdir?

Özellikle yoğun tempolu bir hayatınız varsa çay, kahve gibi içecekler sizi zinde tuttuğu için gününüzün kurtarıcısı olur. Ancak kafein miktarlarından dolayı uzmanlar bu tür içeceklerin fazla tüketimden de kaçınmanızı öneriyor. Peki, nedir bu kafein ve ne kadar tüketilmelidir? İşte konu hakkında en sık merak edilen detaylar...

Kafein Nedir?

Günlük hayatımızda daha çok kahve ve çaydan tanıdığımızı kafein ne demek biliyor musunuz? Kafein kelimesi, dilimize Fransızca’dan geçmiştir ve günlük yaşamda çok sık kullanılan kelimelerden biridir. Kafein; gtein, matein veya guaranin olarak da bilinen bir kimyasal maddedir. Alkolois olarak bilinse de aslında hayvanların ve bazı bitkilerin merkezi sinir sisteminde bulunan uyarıcı bir maddedir. Sistematik adı 1,3,7 trimetilksantin veya 3,7 dihidro 1,3,7 trimetil 1H pürin 2,6 dione olan kafein, C8H10N4O2 formülüne sahip trimetilksantinin olarak bilinen maddedir. 194.19 gram (6.85 ons) molar kütleye sahiptir.

Kahve, çay, çikolata gibi ürünlerde doğal olarak bulunabilirken bazı alkolsüz içecek ve hap gibi ürünlere sonradan eklenir. Fasulye ve yaprak olmak üzere bitkilerde değişik miktarlarda bulunan kafeinin 60 çeşit bitkide bulunduğu bilinir. Yoğun ve acı bir tada sahiptir.

Kafeini Kim Bulmuştur?

Kafein, ilk olarak 1819 senesinde Alman bir kimyager olan Friedich Ferdinand Runge tarafından kahveden elde edilmiştir. Kahveden yola çıkarak da bu buluşuna kafein ismini vermiştir. Aynı zamanda kafein isminin kimya literatürüne geçmesine de öncülük etmiştir.

Kafein Ne İşe Yarar, Etkileri Nelerdir?

Kafeinin işlevi sinirsel iletişimi rahatlatmaktır. Bu sayede kişi daha rahat ve dinç hisseder. Yorgunluğa, bitkinliğe ve uykusuzluğa iyi gelir. Kişinin uykusunun bastırdığı sırada uyanık kalmasına yardımcı olur.

Kafeinin Faydaları

Kafeinin birçok yararı tespit edilmiştir. Öncelikle uyarıcı etkisi sebebiyle ve kimyasal yapısı itibariyle teofilin adlı maddeyle benzerlik gösterdiği için astım, prematüre apsesi, brankopulmonari displesi gibi hastalıkların tedavisinde kullanılır. Kafein tüketimi ayrıca karaciğer hastalıklarının oluşmasının önünü keser. Bunun yanı sıra hepatit C tedavisinde de kullanıldığı bilinir. Sporcular için de performans artışı gibi bir faydaya sahip olan kafeinin, metabolizmayı hızlandırıcı etkisi de bulunur. Sadece hayvanlarda değil bitkilerde de bulunan kafein, bitkilerde böcek ilacı görevi görür.

Kafeinin Zararları

• Kafein zararları olabilen bir maddedir. Her şey gibi kafein de belirli bir miktarın üzerinde tüketildiğinde faydadan çok zararı dokunur. Hiç de hafife alınmayacak türde olan bu zararlar psikolojik veya fizyolojik olabilir.
• Psikolojik hastaları tetiklediği bilinen kafein, fazla kullanımda depresyona yol açabilir. Ayrıca kişilerde siniri ve uykusuzluğu artırabilir.
• Baş ağrısı problemi yaşayan kişiler için migreni tetikleyebilir özelliktedir.
• Kilo veriminde kullanılan ve içeriğinde kafein bulunan yeşil çay, idrar miktarını ve sıklığını artırdığında vücuttan çok fazla vitamin atımına sebep olabilir. Bu da vücut için eksiklik oluşturur.
• Kafeinin dozu kaçırıldığında kalp ritmini bozar ve kalp rahatsızlığı ortaya çıkarabilir. Bununla birlikte tansiyon artışına da sebebiyet verebilir.
• Reflü ve gastrite yol açabilir.
• Kafeinin uzun süre kullanılması beyni etkilediğinden öğrenmeyi güçleştirebilir.
• Hamile kadınlarda günlük 200 miligram üzeri kullanımda düşük tehlikesi oluşturduğu düşünülür. Aşırıya kaçıldığı takdirde ölüm tehlikesi bile oluşturabilir.
• Özellikle köpek ve kuşların metabolizması kafeini sindiremediğinden ölümcül sonuçlar doğurabilir.

Kafein Bağımlılık Yapar mı?

Kafeinin aslında bağımlılık oluşturmadığı tespit edilmiştir; fakat aşırı kahve tüketenlerde ilaç bağımlılığına benzer bir durum ortaya çıkar. Yapılan araştırmalarda kafeinin sadece fiziksel bir bağımlılık oluşturduğu görülmüştür. Kafeinin kesilmesi halinde huzursuzluk, baş ağrısı, dikkatin azalması, kaygı bozukluğunun oluşması gibi etkiler yapabildiği gözlenmiştir. Bunun için kafeinin belli miktarda tüketilmesi bu etkilerin olmasını önleyecektir.

Kafeini Ne Kadar Tüketmeliyiz?

Günlük normal düzeyde kafein kullanım sıklığı kişiye göre değişebilir. Sağlık, kilo gibi pek çok duruma göre alınması gereken kafein miktarı değişir. Ama genel itibarıyla sağlıklı bir kişinin çay ve kahve kullanımı günde 300 miligram yani 3 - 4 fincan kahve ya da 5 - 6 büyük bardak çay ile sınırlı olmalıdır. Aşırı miktarda kullanılması hastalık oluşumunu tetikler veya ölümcül sonuçlar doğurabilir. Yapılan bir araştırmada farelerde ölümcül kafein dozu kilogram başına 192 miligramdır. İnsanlarda ise bir defasında içmek kaydıyla 200 kafeinli soda, 125 bardak çay, 75 fincan kahveye tekabül eder. Bu kadar çok kullanım solunum yetmezliği oluşturabilir veya şoktan dolayı ölüme sebep olur. Vücudunuzda fazla miktarda kafein hissettiğiniz ve rahatsızlandığınız takdirde bir sağlık kuruluşuna başvurunuz.

Çocuklarda Kafein Tüketimi

Genelde çocukların kahve, çay gibi kafein içeren ürünleri içmesinin sağlıksız olduğu söylenir. Hatta tehlikeli olduğu bile dile getirilir. Ancak yapılan denemelerde kafeinin çocuklarda yetişkinlerden farklı bir etki yaptığı gözlenmemiştir. Çocuklar da yetişkinler gibi kendileri için belirlenen bir dozda kullanabilir. Çocuklar için günlük alınması gereken kafein miktarı 35 - 40 miligramdır. Yeterli miktarda alındığı takdirde bu konuda çocuklara özel herhangi bir tehlike saptanmamıştır.

Hangi Üründe Ne Kadar Kafein Bulunur?

Öncelikle kafein denince akla gelen çay ve kahvenin kafein miktarlarını vererek başlayalım. Küçük bir bardak çayda yaklaşık 11 miligram, küçük bir fincan kahvede ise 41 miligram kafein bulunur. Bir fincan filtre kahvede 135 ila 200 miligram, 300 cc bir soğuk çayda 70 miligram, 1 kutu kolada 56 miligram, 1 kutu diyet kolada yaklaşık 40 miligram, 50 gram çikolatada yaklaşık 40 miligram kafein bulunur. Çok fazla kahve tüketiyorsanız ve kafein miktarını aşmaktan korkuyorsanız özel kafeinsiz kahve çeşitleri de mevcuttur. Farklı ayrıştırma yöntemleriyle yapılan işlemlerle elde edilen kafeinsiz kahveyi rahatlıkla tüketebilirsiniz.