Kafeinin Nörolojik Etkileri

Kötüye kullanılan psikoaktif maddeler ödül, motivasyon ve bağımlılıkta fonksiyon gören nukleus accumbenste dopamin salınımına sebep olarak beyin aktivitesini arttırır. Kafein günlük olağan dozda tüketildiğinde beynin ön bölgesinde dopamin artışı oluşturur.

Günde 50-300 mg tüketilen kafein ile pozitif davranışsal etkiler oluşabilir. Kafein kahve, kola, çikolata ve enerji içeceklerinde bulunur. Bir fincan kahvede yaklaşık 100 mg, 200 cc demleme çayda 20-110 mg, bir kutu kolada 50 mg ve 100 gr sütlü çikolatada 20 mg kafein bulunmaktadır. Pozitif davranışsal etkiler bildiğiniz gibi uyanıklılık artışı, enerji ve konsantrasyon toplamaya yardımcı olmasıdır. Kafein günde 220 mg dozuna kadar genellikle çoğu insanda tolere edilebilirken bu dozun üzerinde kaygı, huzursuzluk, uykusuzluk ve taşikardi oluşturabilir.

Kafeinin vücutta metabolize olma süresi yaklaşık olarak 3-7 saattir. Hamileliğin geç dönemlerinde ve uzun süreli doğum kontrol hapı kullananlarda bu süre 2 katına çıkar.

Kafeinin ani kesilmesi ile oluşan çekilme belirtileri arasında en sık; kas gerginliği, başağrısı, yorgunluk, konsantre olma güçlüğü, endişeli ve depresif hissetme hali mevcuttur. Bu çekilme belirtileri kafein tüketiminin aniden kesilmesinden 12-24 saat sonra başlar ve 20-48 st süre içinde en yüksek seviyeye ulaşır. Günlük metabolize edilen kafein dozundan bağımsız oluşan çekilme belirtilerinin çok nadiren 3-6 st gibi erken bir zamanda çıkıp, 1 haftaya kadar uzayabildiği belirlenmiştir. Çekilme belirtilerinin 129-2548 mg doz aralığında saptanmış olması, bu belirtilerin sadece kantitatif doz ile ilişkili olmadığı ve bireysel farklılığın çok ön planda olduğunu gösterir.

Tolerans aynı etkinin oluşması için gerekli dozun artırılma halidir. Kafein ile ilişkili uyanıklılığa tolerans gelişimi kısıtlı seviyededir. Tolerans daha çok kafeinin kan basıncı, nabız, plazma adrenalin, noradrenalin seviyeleri gibi fizyolojik etkilerine yönelik oluşurken, beynin enerji metabolizması üzerine toleransın gelişmediği saptanmıştır.

Dr. Nuşin Bilgin

Noropsikiyatri Merkezi