Kalıp yargı nedir? Etkileri nelerdir? Kalıp yargılardan kurtulmak mümkün müdür?

Ön yargı, bir kişiye, bir olaya, bir duruma ya da bir topluluğa karşı gerçeklik taşımayan sadece öğretilmiş bir olasılık üzerinden ilerleyen bir tutum ya da davranış şeklidir. Kendi içinde de farklı türlere ayrılır. Bunlar kültürel ön yargılar, cinsiyet temelli ön yargılar ve bilişsel ön yargılardır. Çoğu zaman kalıp yargı ile karıştırılsa da farklı özellikleri ile iki yargı türü birbirlerinden ayrılır ve farklı anlamlara karşılık gelir.

Kalıp yargı nedir?

Kalıpyargı ya da kalıp yargı değiştirilmesi en zor olan yargı türlerinden biridir. Toplumdaki belli bir kesimde kabul gören bir düşünce sistemi olarak tanımlanır. Bu anlayışta bir konu hakkında yapılan yorum geçerlidir ve diğer yorumlar ya da farklı bakış açıları asla kabul görmez.

Bu yüzden de aynı görüşte olan kişiler kalıp yargıya sahiptir denilebilir. Ön yargı ile kalıp yargı birbirleri ile çok karıştırılır. Ancak kalıp yargı sadece olumsuz değil olumlu özelikte de olabilir. Ayrıca ön yargı çok daha özel durumlar meydana getirebilir. Ancak ikisi de değişmesi zor ve yüzeysel bakış açısıyla gelişir.
Stereotip adı da verilen kalıp yargılar, kişilere ya da durumlara ilişkin olan genel yargılardır.

Basitleştirilmiş olan yüzeysel bakış açısı ile oluşturulan düşünceler ve inançlar kalıp yargılar olarak tanımlanır. Toplumun belli bir kesiminde kabul gören kalıp yargıların tamamen ortadan kaldırılması ve değiştirilebilmesi mümkün olarak görülmez. Aslında bu da bir kalıp yargı olarak gösterilebilir.

Kalıp yargı durumlarına nasıl örnekler verilebilir?

Hem bireye hem de topluma zarar veren kalıp yargılar kişilerin basit ve yüzeysel bakış açıları nedeniyle oluşur. Bazı kalıp yargı örnekleri olarak şu durumlar gösterilebilir:

• Bir kişinin evinin ve arabasının olması kalıp yargıya göre o kişinin zengin olduğu şeklinde bir yorum getirir. Oysa o kişi belki hayatı boyunca ödeyeceği bir borcun altına girerek o arabaya ve eve sahip olmuş olabilir. Çünkü birinin zengin görünmesi ya da zannedilmesi o kişinin zengin olduğu anlamına her zaman gelemeyebilir.
• Bir öğrencinin sınavlarında iyi not almaması o öğrencinin ileride hiçbir işte başarılı olamayacağı anlamına gelmeyebilir ancak kalıp yargı böyle düşünmeyi gerektirir. Çünkü durumlara, kişilere ve konulara yüzeysel ve basit bakar.
• Bir babanın çocuğuna bağırması o babanın kötü olduğu anlamına gelmeyebilir. Ancak kalıp yargıya sahip olan kişiler o babanın kötü bir baba olduğuna dair net bir yargıda ve düşüncede birleşir.

Kalıp yargı etkileri nelerdir?

Önyargılar gibi kalıp yargılar da çeşitli etkilere sahiptir ve bu etkiler çeşitlilik gösterir. Etkiler hem birey hem de toplum üzerinde geçerli kabul edilir. Önemli kabul edilen sonuçlardan bazıları şunlardır:

• Toplumsal ayrımcılık
• Ön yargılar
• Zihinsel etkiler
• Psikolojik etkiler
• Kişisel ilişkilerde hasar
• Karışık durumları basite indirgeme

Kalıp yargılardan kurtulmak mümkün müdür?

Toplumu ve bireyi zararlı olan kalıp yargılardan kurtarmanın çeşitli yolları da bulunur. Bunun için bazı adımlar izlenebilir. Ön yargılardan ve kalıp yargılardan kurtulmak için uzmanlarca önerilen bazı yöntemler şunlardır:

• Kişiler ve toplumlar üzerinde farkındalıklar oluşturma
• Eğitim
• Sağlıklı iletişim
• Etkileşimler
• Pozitif deneyimler
• Empati yapabilme özelliği geliştirme