Kalp krizi: Nedenleri, belirtileri, tedavisi

Kalp, genel olarak göğsün sol tarafında olduğu konusunda yanlış bir anlayış bulunur. Ancak kalbin insan vücudunda konumu, göğsün orta çizgisi üzerinde ve biraz sola yakın bir yerdedir. Vücudun ihtiyaç duyduğu kanı tüm vücuda pompalayarak ulaştırır. Çok önemli bir işlevi olduğu için, diğer organlara göre daha fazla çalışır. Bu nedenle iyi bakılmadığı zaman, diğer organlara göre daha kısa sürede yıpranır ve bazı sağlık sorunlarının oluşmasına neden olabilir. Kalple ilgili sağlık sorunlarının başında kalp krizi yer alır.

Kalp Krizi Nedir?

Kalbin yapısında yer alan ve kalbi besleme işlevine sahip olan koroner arterlerin bir şekilde tıkanması sonucunda, kalp kasının çoğu oksijensiz kalır. Bu duruma kalp krizi adı verilir. Kalbin beslenmesi için kan akımını sağlayan koroner arterde yağ ya da kolesterol gibi maddeler, damarın yapısında birikir. İlerleyen zamanlarda ise plak adı verilen yapıların oluşumuna neden olabilir. Koroner arter tıkanarak, daralmaya başlar. Plaklarda meydana gelen çatlaklarda oluşan pıhtılar damarı tıkar. Aynı zamanda kalp kasının bir süre oksijensiz kalması, kalbe ve tüm vücuda ciddi oranda zarar verebilir. Ani bir şekilde ortaya çıkan ve bazı durumlarda ölümcül sonuçlara neden olan bir sağlık sorunudur. Hem ülkemizde hem de dünyada tüm hastalıklar arasında ilk sırada yer alır. Bu sorun yaşı ilerlemiş olan insanlarda görülmesinin yanı sıra, gençlerde de görülebilir.

Bu sorunun süresi de en az kendisi kadar önemlidir. Kalp krizi ne kadar sürer? gibi bir soruyu genel olarak çoğu kişi merak eder. Genel olarak birkaç saat sürebilir. Bazı hastalarda ise birkaç dakika içerisinde olur ve hiçbir belirti vermez. Kriz anında, nefes darlığı, baygınlık ya da mide bulantısı haricinde başka bir şey hissedilmez.

Kalp Krizi Nedenleri Nelerdir?

Genel olarak kalbi besleyen ana damardaki kan akımının azalması ya da tamamen kesilmesi sonucunda meydana gelir. Düşük olasılıkla, kalp damarlarında ilerleyen zamanlarda oluşan plakların, damarları tıkanması sonucunda da görülebilir. Kalp kası, kriz anında ihtiyacı olan oksijeni tam alamadığı için, vücuttaki işlevini yerine getirmez. Kalp krizi süresi uzun olduğu zaman, geri dönülemez fonksiyon kaybına neden olabilir. Bu sorun yapısal ya da çevresel faktörlere bağlı olarak meydana gelir.

1. Sigara kullanımı

Sigara her hastalığa vücutta zemin hazırladığı gibi, ilk olarak kalbi olumsuz bir şekilde etkiler. Sigaranın içerisinde yer alan zehirleyici maddeler tüm insan vücudunu tehdit edebilir. Sigara kullanımı, kalbin oksijen oranını azaltarak krize neden olabilir. Aynı zamanda akciğer hastalıkları, gırtlak, mesane kanserlerinin oluşumuna yol açar.

2. Yüksek kolesterol

Yanlış ve sağlıksız beslenme alışkanlığı sonucunda kötü huylu kolesterol diye adlandırılan LDL seviyesinin yüksek olması, beraberinde kalp krizi gibi önemli bir sağlık sorununu da getirebilir. Bu durumun aksine vücutta iyi huylu kolesterol olan HDL oranı yüksek seviyelerde ise, kalple ilgili hastalıklar da bu duruma bağlı olarak azalır. İnsan vücudundaki iyi ve kötü huylu kolesterolü sadece diyet etkilemez. Aynı zamanda genetik faktörler de bu alanda belirleyici bir rol oynayabilir. Diyetin yetersiz kaldığı durumlarda ise statin adındaki kolesterol ilaçları, kriz ihtimalini önemli ölçüde etkiler. Kötü kolesterolü belirli seviyelere dahil etmek için sakatat, kalamar, karides gibi deniz ürünlerini tüketebilirsiniz.

3. Diyabet

Krizin önemli sebepleri arasında yer alır. Diyabet gibi önemli bir sağlık sorunu hem tüm vücudu hem de kalbi direkt olarak etkiler. Kriz sonucunda hayatını kaybeden insanların çoğu, aynı zamanda diyabet hastasıdır. Diyabet, kalpte yer alan damarların duvar esnekliğini bozar, kanın pıhtılaşmasını arttırır ve damarın iç kısmında bulunan hücrelerin azalmasına neden olabilir.

4. Yüksek tansiyon

İnsan vücudunda belirli seviyeler içerisinde olması gereken yüksek kan basıncı, krizin en önemli risk faktörlerinden biridir. Yalnızca kalple ilgili sorunların değil, aynı zamanda kalp yetersizliği ya da inme gibi sağlık sorunlarına da zemin hazırlar.

5. İlerleyen yaş

Yaşın ilerlemesine bağlı olarak, organ ve dokularda da belirli bir oranda deformasyon görülür. Organ ve dokuların kötü kullanımı sonucunda birtakım sağlık sorunlarının oluşumu gözlemlenebilir. İlerleyen yaşla beraber kalp hastalıkları ortaya çıkabilir.

6. Erkek olmak

Krizin belirleyici etkenlerinden biri de cinsiyettir. Bu konuda kadınlar, erkeklere göre daha şanslıdır. Kadınlarda 60 yaş, erkekler de ise 50 yaş en çok risk içeren yaşlardır. Kadınlarda bulunan östrojen hormonu daha koruyucu olarak, krizin yaşını daha ileriki zamana taşıyabilir. Bu durumda erkeklerin sigara, kolesterol, şeker ve tansiyonuna daha erken yaşlarda dikkat etmeleri gerekir.

7. Obezite

Obezite, günümüzde dünyanın mücadele ettiği bir sorun haline geldi. Tüm vücudu kısa sürede olumsuz bir şekilde etkileyebilir. Bazı olumsuz etkileri kalıcı bir hasara da neden olabilir. İnsan vücudunda yer alan tüm damarların daha erken deforme olmasına, fonksiyonunu kaybetmesine ve sertleşmesine yol açar. Genel olarak lipid ve karbonhidrat mekanizmasını bozarak, kriz oluşumuna zemin hazırlayabilir. Özellikle bel çevresindeki ölçü erkeklerde 102 cm'yi, kadınlarda da 88 cm'yi geçtiği zaman risk faktörü daha çok artış gösterir. Obezitenin yanı sıra, diğer hastalıklardan olan diyabet, tansiyon ve kolesterol seviyesinin artışı da belirli bir oranda krizin artmasına neden olabilir.

8. Genetik faktörler

Kalp hastalıklarının meydana gelmesindeki en önemli sebepler arasında genetik faktörler yer alır. Mesela aile fertlerinden birinde kalp hastalığının oluşması, çocuklarda da görülme ihtimalini belirli bir oranda arttırır. Ancak genetik faktörler, kalp hastalıkları üzerinde tek başına yeterli bir sebep olmaz. Buna bağlı olarak aynı zamanda kolesterol seviyesi de belirleyici bir rol oynayabilir. Kolesterol seviyesi normal değerler arasında olursa, kalple ilgili sağlık sorunlarında azalma görülür.

9. Kanda bazı maddelerin yüksek oranda olması

İnsan vücudunun ihtiyacı olan maddelerin, genel olarak belirli bir seviyede olması gerekir. Belirli bir seviyenin altına düştüğü ya da çıktığı zaman, bazı sağlık sorunlarının oluşumuna zemin hazırlar. Özellikle kalp hastalıkları, kanın içerisinde yer alan bazı maddelerin artışı gerçekleştiği zaman ortaya çıkabilir. Karaciğerde üretilen ve iltihabın oluşumunu gösteren C-reaktif protein, kan yağı-proteini olan lipoprotein ve homosistein risk faktörleri arasında yer alır.

Kalp Krizi Nasıl Anlaşılır?

Yaşamamış ve kalp hastalığı olan kişiler için kalp krizi nasıl olur? gibi bir soru genel olarak merak konusudur. Bu anda, göğüs çevresinde 20 dakikadan daha uzun süren ve boyun, omuz, kollara yayılan şiddetli bir ağrı ortaya çıkar. Şiddetli ağrıya ek olarak, aynı zamanda nefes darlığı, baş dönmesi, kusma, çok fazla halsizlik ve endişe oluşur. Bazı durumlarda ise çok ani başlar ve belirtiler şiddetli bir şekilde görülebilir.

Kalp Krizinin Belirtileri Nelerdir?

Kalbi besleme gibi önemli bir işleve sahip olan damarların herhangi birisinin ani olarak tıkanması sonucunda meydana gelen kriz, aynı zamanda kalp dokusunda yer alan hücrelerin yok olmasına neden olabilir. Bu durumun oluştuğunu gösteren bazı belirtiler hastalarda çok sık olarak görülebilir. Ortaya çıkan belirtiler, farklı hastalıklarla ilgili olduğunu düşünülerek, fazla önemsenmeyebilir. Hatta bazı hastalarda herhangi bir belirti görülmeyebilir.

1. Göğüste şiddetli ağrı

İlk belirtisi genel olarak kalbe yakın olduğu için göğüs kısmında ortaya çıkar. Göğüste şiddetli ve uzun süreli ağrıya neden olabilir. Genel olarak birkaç dakika içerisinde geçmesi gereken ağrı, uzun sürerse vücudun diğer kısımlarına da yayılabilir. Özellikle sırt, boyun, kollar, mide ve çenede görülür.

2. Nefes darlığı

Bir anda nefes alamama, nefesin yetmemesi gibi durumlardır. Göğüs ağrısı, aynı zamanda nefes darlığını da beraberinde getirir. Göğüsteki ağrıdan hemen sonra ortaya çıkabilir. Bu durum özellikle akciğer hastalıklarının belirtileri arasında da yer alır. Bazı zamanlarda karıştırılabilir.

3. Mide bulantısı

Genel olarak mide bulantısı, yediğiniz herhangi bir besinin vücuttan atılma ve mideyi rahatsız etme hissidir. Mide bulantısı aslında daha çok mide hastalıklarıyla bağlantılıdır. Kalple ilgili herhangi bir sağlık sorunundan kaynaklandığını kimse düşünmez. Sanılanın aksine, kalple ilgili hastalıklarda çok sık görülen belirtiler arasında yer alır.

4. Kusma

Karın bölgesinde yer alan kasların ani ve çok güçlü bir şekilde kasılması durumunda midenin içerisindeki besinlerin ağız yoluyla vücuttan atılmasıdır. En çok karşılaşılan sebeplerden biri sindirim sisteminde oluşan virüs ve bazı besinlerdir. Kusma aynı zamanda krizin belirtilerinden biridir.

5. Terleme

Genel olarak vücut ısısının çok fazla artması sonucunda meydana gelir ve kişiyi çok fazla rahatsız eder. Terleme kalple ilgili sağlık sorunlarında da görülebilir. Nefes darlığı ve göğüs sıkışması yaşayan insanlar, yeterli oranda oksijen alamadığı için aniden terlemeye başlar.

6. Bayılma

Bayılmaya neden olan birçok sebep bulunur. Genel olarak bazı insanlarda sık sık görülebilen bir durumdur. Beynin ihtiyacı olan oksijenin sağlanmaması durumunda bayılma ortaya çıkabilir. Aynı zamanda kriz durumunda da meydana gelen bir belirtidir.

7. Bilinç kaybı

Bilinç kaybı, beynin normal günlük işlevinin kesintiye uğraması sonucunda meydana gelen bir sağlık sorunudur. Hiçbir uyarıya ya da tepkiye yanıt vermeme durumunda, bilincin kısmen ya da tamamen kaybolmasıdır. Daha çok kalple ilgili sorunların meydana gelmesiyle, kendini gösterebilir.

8. Çene ağrısı

Cinsiyet fark etmeksizin kadın ve erkeklerde ortak belirtiler görülebilir. Ancak bazı durumlarda kadınlarda kalp krizi belirtileri de ortaya çıkabilir. Her yaşta olan kadınların bu konuda bilgi sahibi olması gerekir. İlk olarak kalpte başlayan ağrı göğse doğru yayılır. Aynı zamanda krizden hemen önce çene ağrısı meydana gelir. Çene ağrısı, aslında kadınlar için erken bir uyarıcı ve belirtidir. Kol, boyun ve sırt ağrısı, nefes darlığı, uzun süre yorgunluk, halsizlik hissi, mide ekşimesi gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Kalp Krizi İlk Yardım Nasıl Olmalı?

Kalp krizi geçiren bir kişinin ilk olarak güvenli bir yere yerleştirilmesi gerekir. Eğer araba kullanıyorsa, arabayı kontrollü bir şekilde kenara çekmesi ve durdurması olası bir kazayı engeller. Hasta yere oturtulmalı ve krizle ilgili bilgi sahibi olan bir kişiden yardım alınmalıdır. Bir yandan da 112 acil hattının hızlı bir şekilde aranması ve yardım istenmesi gerekir. Eğer aspirin varsa hastaya verilmeli ve çiğnenmesi söylenmelidir. Bu durumda aspirinin çiğnenmesi ölüm oranını ciddi anlamda azaltır. Dilaltı hapı almak, krizi önlemeye yardımcı olmasa da kan akışının artmasını sağlayabilir. Krizin çok hafif belirtilerle kısa süre içerisinde atlatılması, ciddiyetini kaybettiği anlamına gelmez. Hastaneye gidilmesi ve kontrol altına alınması gerekir. Kalp atışlarında herhangi bir düzensizlik ya da artış görülürse, hastanın öksürtülmesi büyük oranda yarar sağlar. Bu sayede hastanın kalp atışı düzene girer ve normalleşebilir. Kriz anında, kaybedilen doku vücutta ne kadar hasarın oluştuğunu gösterebilir. Hasar ne kadar az ise, meydana gelen sorunlar da o kadar az görülebilir. Çok ciddi olan bir kriz ölümle sonuçlanabilir. Ancak birden çok geçirilen kriz, kişiyi çok etkilemeyebilir. Bu nedenle hasarı azaltmak için tedavi yöntemlerinin acil olarak uygulanması gerekir.

Kalp Krizinin Tedavisi Nasıl Yapılır?

Ani olarak gelişen bu sağlık sorununda ilk olarak altında yatan sebebin tespit edilmesi gerekir. Bunun için çok acil bir şekilde hastaneye kaldırılması yararlı olur. Hastanın götürüldüğü hastanede eğer koroner yoğun bakım ünitesi varsa, bu alanda tedavisi gerçekleşir. En az 36 saat doktor kontrolünde ve gözlem altında tutulması gerekir. Daha sonra EKG çekilir, kalbin ve koroner arter damarlarının anjiyografi ya da radyoizotop tarama gibi tetkikler yapılır.

1. İlaç tedavisi

Doktorun gerekli görmesi durumunda morfin gibi güçlü ağrı kesiciler, damarın genişlemesini sağlayan ilaçlar, krizin ilk birkaç saati içerisinde pıhtı çözücü ilaçlar kullanılabilir. Aynı zamanda hastanın ömür boyu kullanması gereken ilaçlar da olabilir.

2. Balon anjiyoplasti

Tıkanan damarın açılması için uygulanan bir tedavi yöntemidir. Hasta uyanık olduğu zamanda yapılır. Uzun, ince ve özel yapılı anjiyoplasti katateri aracılığı ile tıkanık olan damara uygulanır. Kılavuz teli katater yoluyla tıkanmanın olduğu damara doğru gönderilir. Daha sonra kılavuz telin üzerinden balon geçer ve damara yerleştirilir. Balon belirli bir oranda şişirilmeye başlanır. Damar açıldıktan sonra balon çıkarılır. Kan akışının tekrar sağlandığından emin olunduktan sonra operasyon sonlandırılır. Balon anjiyoplasti operasyonu yaklaşık olarak yarım saat sürer. Hasta ertesi gün hastaneden ayrılabilir.

3. Stent

Koroner artere stent yerleştirme işlemi yapılabilir. Balon anjiyoplasti yöntemiyle damarın yeteri kadar açılamaması, damarın içerisinde çatlama ya da yırtılma gibi sorunlar meydana gelmesi durumunda alternatif bir yöntem olarak uygulanır. Genel olarak paslanmaz çelikten yapılmış, rulo şekline sahip tel bir kafestir. Operasyonda balon üzerine yerleştirilir ve damar içerisine konumlandırılan balonun şişirilmesiyle damarın iç kısmına uygulanır. Metal stentler haftalar, ilaçlı stentler ise aylar sonra stentlerin üzerini endotel takasıyla kaplanabilir. Hastaların hayatı boyunca damar duvarında bulunur. Bazı eriyebilen stentler bir süreden sonra kaybolabilir.

4. Bypass ameliyatı

İnsan vücudunda yer alan bacak, kol ve diğer kısımlarından alınan damarlar, tıkalı olan damarların açılması ve kan akışının bu bölgede tekrar sağlanabilmesi için yapılan bir tedavi yöntemidir. Bu sayede kalbe giden damarların ihtiyacı olan kan akışı sağlanır. Bu operasyon tamamlandığı zaman, hastanın kontrol altında tutulması için birkaç gün hastanede yatış gerekebilir.

Kalp Krizi Sonrası Yapılması Gerekenler

• Daha önce kriz geçirmiş olan kişi, ilerleyen zamanlarda tekrar bu durumu yaşayabilir. Daha önce kriz geçirmemiş bir insana göre, bu oran daha fazla olabilir. Bu riski önlemek için doktorunuzun tavsiye ettiği yaşam tarzına sahip olmanız temel bir kuraldır.
• Aynı zamanda doktor kontrollerinin vaktinde yapılması ve ilaç kullanımının yapılması gerekir. Doktorunuzun tavsiye ettiği ilaçların belirlenen doz ve sürede kullanılması büyük oranda yarar sağlar. Doktorunuzun haberi olmadan ilaç dozunda ya da süresinde herhangi bir değişim yapmayın. İlaçlar hastada yan etkiye neden olduysa, doktorunuza danışarak, ilacınızı değiştirmesini talep edebilirsiniz.
• Kriz sonrası hastaneden taburcu edildiğiniz zaman, yaklaşık olarak 1 ya da 2 hafta sonra günlük yaşamınıza, işinize geri dönebilirsiniz. Fakat fiziksel güce dayalı bir sektörde görev alıyorsanız, bu durumu doktorunuzla görüşmelisiniz. Dinlenme süreniz ya da çalışma saatlerinizde değişim gerekebilir.
• Hastaneden ayrıldıktan 1 ya da 2 hafta sonra uçak yolculuğunun herhangi bir sakıncası olmaz.
• Kriz kontrol altına alındıktan ve üzerinden 15 gün geçtikten sonra cinsel hayata geri dönebilirsiniz. Yine de bu konuda herhangi bir rahatsızlık ya da belirti oluşursa mutlaka doktorunuza danışın. Bu durumda ek ilaç ve tedavi uygulanabilir. Cinsel sorunlarda kullanılan ilaçlar, kalp ilaçlarıyla beraber kullanıldığı zaman önemli sorunlara neden olabilir.