Karar, tek milletvekili çıkaran illeri üzdü

ANKARA (ANKA) – Geçen dönem kamuoyunda “Bayburt Yasası olarak” bilinen ve Milletvekili Seçim Kanunu’nda yapılan değişiklik ile “her il en az iki milletvekili ile temsil edilir” fıkrası CHP’nin başvurusu üzerine Anayasa Mahkemesi tarafından yürürlüğü durduruldu.

Son nüfus sayımının ardından nüfusu azalan Bayburt iki milletvekili hakkını kaybetti. Bunun üzerine AKP Bayburt Milletvekilleri Ülkü Gökalp Güney ile Fettani Battal’ın verdiği yasa teklifi Seçim Kanunu Yasası ile birleştirilerek görüşülmüş ve değişiklik yasalaşmıştı.

Söz konusu düzenleme ikinci milletvekili çıkarama hakkını yitiren illere artı bir milletvekili kontenjanı verilmesinin önünü açıyordu.

İSTANBUL'DA DAHA FAZLA VEKİL

İptal kararıyla nüfusu yoğun Ankara, İstanbul, İzmir gibi iller daha fazla milletvekili çıkaracak.

BU NE ANLAMA GELİYOR?

Mahkemenin iptal ettiği kanunla, Türkiye’nin en düşük nüfuslu beş ili, Haziran seçimlerinde iki milletvekili çıkarmayı beklerken, sadece tek milletvekili çıkaracak.

Bu iller şöyle: Gümüşhane, Bayburt, Kilis, Ardahan ve Tunceli.

Hesap somut olarak şöyle yapılacak:

TUİK Aralık ayında yaptığı açıklamaya göre, Türkiye’nin 2010 yılı nüfusu 73 milyon 722 bin 988 kişi.

Bu rakam, her ile birer vekil dağıtıltıldıktan sonra kalan 469 sayısına bölünecek. Böylece milletvekili olmak için gerekecek oy sayısı belirlenecek. Bu sayı 157 bin 191. Yani, her 157 bin kişiye bir vekil düşecek.

Oysa Türkiye’nin en az nüfusuna sahip olan şehirleri, Gümüşhane (129 bin 618), Tunceli (76 bin 699), Bayburt (74 bin 412), Kilis (123 bin 135) ve Ardahan (105 bin 454) ikinci vekili çıkaramayacaklar.

Bunun yerine, İstanbul, Ankara gibi göç alan dolayısıyla da nüfusu artan illerin vekil sayısı artacak.

-KABUL EDİLEN TEKLİF NEYDİ?-

2007 yılında Anayasada yapılan değişikliğe paralel olarak Milletvekili Seçim Kanunu'na ilişkin düzenleme şöyleydi:

"Milletvekili seçimleri 4 yılda bir yapılacak. Bir önceki seçimin yapıldığı tarihten itibaren dört yılın dolmasından önceki son pazar günü oy verilecek. Oy verme gününden geriye doğru hesaplanacak 90 günlük sürenin ilk günü, seçimin başlangıç tarihi olacak."

Teklifle ayrıca, nüfusu 2 milletvekili çıkarmaya yetmeyen illerle ilgili de düzenleme yapıldı. Düzenlemeyle, nüfusu 2 milletvekili çıkarmak için yeterli olmayan illere iki milletvekili çıkarma hakkı tanındı.

Yürürlüğü durdurulan hüküm, son nüfus sayımında iki milletvekili hakkını kaybeden Tunceli, Bayburt ve Gümüşhane illerine artı bir kontenjan ile toplam iki milletvekili çıkarma hakkı getiriyordu. Anayasa Mahkemesi, Milletvekili Seçim Kanunu'na eklenen ve milletvekili dağılımını düzenleyen bu fıkrayı iptal etti. Buna göre, söz konusu fıkra ile tek milletvekili çıkaran illere ayrıcalıklı olarak tanınan artı bir kontenjan da iptal edildi.

-CHP’NİN GEREKÇESİ-

Ancak, CHP, kanunun, Anayasa'nın 2, 10, 67 ve 80. maddelerine aykırı olduğunu öne sürerek, iptali ve yürürlüğünün durdurulması için Yüksek Mahkemeye başvuruda bulunmuştu. CHP Anayasa Mahkemesi’ne götürme gerekçesini ise şöyle açıkladı:

“Yaklaşık 150 bin nüfusa 1 milletvekili çıkarılması gerekirken, yasal değişiklik öncesi nüfusu 150 binin altında olan illere zaten birer milletvekilliği verilmekteydi. Şimdi yapılan bu düzenleme ile nüfusu yaklaşık 70 bin olan bir ilin 2 milletvekili çıkarması sağlanmaktadır. Yapılan yasa değişikliği, TÜİK tarafından ilan edilen illerin 2008 nüfusu baz alındığında, Mersin ilinin çıkaracağı 1 milletvekilinin, Bayburt iline geçmesiyle sonuçlanmaktadır. Ancak nüfusun yılda bir kez olmak üzere her yıl ilan edildiği düşünüldüğünde, değişik ileri ki dönemlerde yalnızca bir ili değil, nüfus hareketlerine göre Bayburt dışında başka illeri de ilgilendirebilecektir. Bu eşitsizlik ve adaletsizliğin yanında, yapılan değişiklik seçim yasaları konusunda sabıkalı olan AKP'ye masa başında yeni seçim oyunları oynama zemini hazırlayacaktır."

HÜKÜMET: MECLİS'TE EŞİTLİK

2009'da yapılan değişiklikle nüfus dağılımında 2 vekil çıkaramayan illere 2'nci bir vekil verilmesi gündeme gelmişti. Hükümet değişikliği vekil çıkaramayan illerin Meclis'te temsil edilememesi olarak savunmuştu

ANKA