Karbonmonoksit zehirlenmesi ve alınması gereken önlemler

Bitlis İl Sağlık Müdürü Dr. Koray Okur, karbonmonoksit zehirlenmesi ve alınması gereken önlemler konusunda uyarılarda bulundu.
Okur, Türkiye’de bilgisizlik, yanlış kullanım ve ihmal yüzünden soba, şofben, baca zehirlenmelerinin hemen her yıl kış aylarında özellikle alçak basınçlı havalarda tehlikeli boyutlara ulaştığını ifade etti. Okur, “Güneybatıdan esen bir rüzgâr olan lodos nedeniyle her yıl onlarca kişi özellikle sobadan olmak üzere sızan karbonmonoksit gazı ile zehirlenmektedir. Karbonmonoksit; renksiz, tatsız, kokusuz, yanıcı zehirli bir gazdır. Vücuda solunum yolu ile girer ve doğrudan kana geçerek oksijen alımını engeller, zehirlenme ve ölüme neden olur. Havagazı, kömür gibi sıklıkla kapalı ortamlarda açık ocaklar, bacası çekmeyen soba, şofben, bacasız gaz sobalarında yakıtın iyi yanmaması nedeni ile meydana gelir. Karbonmonoksitle meydana gelen zehirlenmelerde kısa süre içerisinde tıbbi müdahale yapılmazsa, zehirlenmeler ölümle sonuçlanabilir” dedi.
Kullanılan her türlü ısıtma cihazının kalite belgesine sahip olup olmadığına, garantilerine ve garanti sürelerine dikkat edilmesi gerektiğine vurgu yapan Okur, “Kullanılan yakıtın standartlara uygunluğu kontrol edilmeli, izin belgesi olmayan satıcılardan kömür alınmamalıdır. Aşırı doldurulan sobanın duman yolu daralacağı, soba içinde düzensiz ısı dağılımı nedeniyle de baca çekişi zayıflayacağı için soba yakılırken aşırı doldurulmamasına dikkat edilmelidir. Sönmekte olan sobaya asla tutuşması güç yakıtlar konulmamalı, yakıt yavaş yavaş ilave edilmeli, yatmadan önce sobaya kesinlikle yakıt konulmamalı, iyi ısınmayan ve alttan yakılan kömür sobalarında karbonmonoksit zehirlenmesi riski artacağından soba tutuşturulurken yakıtın üstten yanması sağlanmalıdır. Özellikle alçak basınçlı lodoslu havalarda ölüm olaylarında artış görüldüğü için eğer bacalar standartlara uygun değilse, alçak basınçlı havalarda soba yakılmamalı, yakılması zorunlu ise gece yatarken mutlaka tam olarak söndürülmeli, soba borularının birbiriyle birleştirilmesinde hava ve baca gazı sızdırmazlığı sağlanmalıdır. Sobanın bulunduğu yer sürekli havalandırılmalı, bacalar standartlara uygun ve yalıtımlı olmalı, düzenli olarak temizletilmelidir. Dumanın geri tepmesini önlemek için bacaların en üst noktasının çatının en üst noktasından 1 metre daha yüksekte olması sağlanmalı ve baca şapkası mutlaka takılmalı, binaların yangından korunması yönündeki mevzuat hükümlerine uyulmasına özen gösterilmelidir” diye konuştu.
Alınan cihazın kalite belgesi ve garantilerine dikkat edilmesi gerektiğini ifade eden İl Sağlık Müdürü Koray Okur, dikkat edilmesi gereken hususları şu şekilde sıraladı:
“Şofben mutlaka bacaya bağlanmalı, baca bağlantısı olmayan şofben asla çalıştırılmamalıdır. Şofbenin monte edileceği mekân yeterli büyüklükte olmalı, şofben mümkünse banyo yerine balkona veya başka bir havadar mekâna takılmalı, şofbenin montajı mutlaka yetkili servis tarafından yapılmalı, şofben zehirlenmeleri genellikle gaz kaçaklarından değil, yeterli havalandırma yapılmayan yerlerde yetersiz hava ve yetersiz yanma sonucunda oksijen oranının düşmesi ve karbonmonoksit oranının yükselmesiyle gerçekleştiği için şofbenin kullanıldığı yere sürekli temiz hava girmesi sağlanmalıdır. Bacalar yatak odalarından, merdiven sahanlığından, bina girişlerinden, havalandırma boşluklarından, çatı arasından, banyo ve tuvaletten geçirilmemelidir. Konutlarda gaz kaçaklarına karşı uygun yerde detektör bulundurulmalıdır. Şofbende gaz kaçağı hissedildiğinde, öncelikle gaz vanası ve tüp dedantörü kapatılmalı, elektrik düğmeleri açılmamalı açıksa hemen kapatılmalı, kibrit - çakmak gibi alev ve kıvılcım çıkartabilecek hiçbir işlem yapılmamalı, pencereler karşılıklı açılarak ortam havalandırılmalı, hızla gaz şirketi yetkilisi veya şofben servisi aranmalıdır.”
Doğalgaz kullanılan ortamların mutlaka havalandırılması ve gaz sızıntısının önlenmesi gerektiğini belirten Okur, “Doğalgaz kokusuz bir gaz olduğu için gaz sızıntısının insanlar tarafından hissedilmesi amacıyla çürümüş sarımsak kokusuna benzer bir koku ile kokulandırılır. Fakat bu her zaman gaz sızıntısını tespit etmek için işe yaramayabilir. Çünkü olumsuzlukların yaşandığı ve gaz sızdırmasının insanlar tarafından tespit edilemediği zamanlar genelde uyku zamanlarıdır. O halde kokulandırmanın dışında gaz sızdırmazlığını tespit etmek için önlemler alınmalı ve gerekli emniyet sistemleri kurulmalıdır. Bina ve apartmanlara yeni alınacak kalorifer kazanlarında, meskenlere takılacak kombi ve şofbenlerde mutlaka TSE, CE sertifikası işaretinin bulunmasına dikkat edilmelidir. Doğalgaz cihaz seçiminde soba, kombi, şofben, kat kaloriferi gibi bacalı cihaz seçilmesi düşünülüyorsa, cihaz alım kararından önce bacanın, sertifika alan mücavir kontrol denetim firmalarına test ettirilmesi ve olumlu baca raporu alınmalıdır. Konutta veya binada doğalgaz, baca, baca gazı kokuları, baş ağrısı, baş dönmesi, mide bulantısı ve bunlara benzer anormal durumlarda karşılaşıldığında, doğalgazlı cihazların kapatılıp ortamın acilen havalandırılması ve 24 saat hizmet veren 187 Acil Arıza Servisinin aranmadır” şeklinde konuştu.
Lodos esintisinin etkili olduğu süre boyunca gerekmedikçe sobanın yakılmamasına dikkat çeken Okur, sözlerine şöyle devam etti:
“Yanmakta olan soba yatmadan evvel mutlak surette söndürülmelidir. Bina yanlarında veya çatı saçak altlarında yürümemeye veya durmamaya özen gösterilmelidir. Kopan, sarkan ve yere düşen elektrik hatlarına ve kablolarına yaklaşmayınız ve bu gibi durumları 186 no’lu telefondan Elektrik Arıza Servisine bildirilmelidir. Çökme veya yangın tehlikesinin bulunduğu durumlarda derhal 110 İtfaiye Servisi aranmalıdır. Ortaya çıkabilecek acil sağlık sorunlarında derhal 112 Acil Yardım Servisi aranmalıdır. İlimizde bazı yerleşim yerlerinin doğalgaz ile ısıtma işlemine geçmesinden dolayı doğalgaz şebekesi ile ilgili ortaya çıkabilecek sorunlarda 187 Doğalgaz Arıza Servisi aranmalı ve yukarıda anlatılan zehirlenmelere karşı alınacak tedbirler uygulanmalıdır. İl Sağlık Müdürlüğü olarak Karbonmonoksit zehirlenmelerini önlemek için afiş ve broşür dağıtarak, sağlık merkezlerimizde karbonmonoksit kamu spotu videosu yayınlayarak halkımızda farkındalık oluşturmaktayız. Ayrıca istenilmeyen karbonmonoksit zehirlenme vakası ile karşılaşılması durumunda acil servis ve 112 çalışanlarımızın ilkyardım ve acil müdahale eğitimlerini yenilemekteyiz.”