Kaybolan Diller Arasında Yer Alan Hertevin Dili, Sadece Ekindüzü Köyünde Konuşuluyor

UNESCO tarafından kaybolan diller arasında gösterilen Hertevin dili, Pervari’nin Ekindüzü köyünde çok az insan tarafından konuşuluyor.

Bu dili daha önce Keldani Katolik kilisesine bağlı Süryaniler tarafından kullanıldığı, Avrupa’ya göç etmeleri ile Hertevin (Hértevin) dilini bilen Ekindüzü köyünde sadece birkaç kişi kaldı. Kendilerinden başka bu dili konuşan kimse olmadığını belirten köylüler, bu dili konuşabilenlerin sayısının da oldukça azaldığını belirtiyorlar. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu UNESCO’nun 21 Şubat Dünya Anadili günü nedeni ile yayımladığı "Tehlike Altındaki Diller Atlası"na göre, Türkiye'de 15 dil tehlike altında olduğu belirtilmişti.

Hertevin Dilini ilk defa Alman Dil Bilimci Otto Jastrow tespit etti. Jastrow 1986 yılında ikinci kez Ekindüzü Köyüne gelerek, bu dili kayıt altına aldı.

Ekindüzü köyünde ikamet eden Nevzat Kızılay, daha önce bu dili köyde yaşayan yaklaşık 50 ailenin konuştuğunu ancak günümüzde bu dili ancak 5-6 kişinin konuşabildiğini söyledi.

Konuştukları dilin yazılı bir dil olmadığını belirten Kızılay, “Bu dili sözlü olarak konuşuyorduk. Bizim çocukluğumuzda köyümüzde gayrımüslimler vardı. Bu dil onlar konuşuyordu. Biz de onlardan öğrendik. Bu dili bizim köyümüzden başka yerde konuşan yok. Çevre köylerde de gayrımüslimler vardı. Ancak onlarda bu dili bilmiyorlardı. Bu dil yalnız bizim köyümüzde konuşuluyordu. Geçmiş yıllarda yaklaşık 50-60 evde bu dil konuşuluyordu. Bu dili konuşanlar zamanla köyümüzden göç ederek Avrupa ülkelerine gittiler. Onların gitmesiyle bu dili konuşanların sayısı azaldı. Şu anda bu dili bilenlerin ve konuşabilenlerin sayısı birkaç kişiye düştü. Benimle birlikte bu dili iyi konuşan birkaç arkadaşım var. Geçen yıl Fransa’ya Paris’e gittim. Oradaki köylülerimizle bu dili konuştum” dedi.

Kızılay Avrupalı bir kişinin daha önce iki defa köylerine geldiğini ve bu dili araştırdığını sözlerine ekledi.

Hertevin dilini iyi bilen köylülerden Ramazan Kadri Selvitepe de bu dili kendilerinden sonra konuşacak kimse olmadığını belirtti. Hertevin dilini bilen köylüler kendileri tarafından hazırladıkları bestelerle halay çekerek eğleniyorlar. Köylüler bu dili unutmamak için birbirlerinin evini ziyaret ettiklerinde Hertevin dilini konuşuyorlar.

HERTEVİN DİLİ VE KAYBOLAN DİLLER

Paris’te açıklanan, tehlike altındaki dillere ilişkin son atlasta, 200 dilin son üç kuşakta, 60-70 yıllık bir süreçte kaybolduğunu, 538’inin kaybolmak üzere olduğunu, 502’sinin ciddi tehlike altında, 623’ünün tehlike altında ve 607’sinin ise hassas durumda olduğu vurgulanmıştı. Tehlike altındaki diller atlasına göre üç dil, Ubıhça, Mlahso ve Kapadokya Yunancası kayboldu. Çerkez dilleri ve Zazaca "güvensiz", 7 dil "kesinlikle", 3 dil "ciddi anlamda", "Hertevin" diliyse "son derece" tehlike altında olduğu açıklanmıştı. Hertevin dili, Doğu Aramcanın Neo Arami (Yeni Aramca) Lehçeleri’nden “Hıristiyan Neo Aramcanın bir grubunu oluşturur. 1960'lı yıllara dek Siirt civarında yaşayan bin kadar kişi tarafından konuşulan bir dildir.