Bir şehrin ilçesinde görev yapan kaymakam, atandığı o ilçedeki tüm idari etkinliklerin yürütülmesinden sorumludur. Kaymakamlar sorumlu oldukları ilçelerdeki emirlerin uygulanmasını sağlamakla yükümlüdür. İlçenin yönetimi için görevlendirilmiş olan kaymakamlar idari işler konusunda bilgi sahibi olan ve bu alanda yetkinleşmiş olan kişilerdir.
Kaymakamların ilçenin yönetiminden sorumlu olması dışında yönetimin ilçe dâhilinde temsil edilmesi de görevleri arasında yer alır. Görev yaptığı ilçedeki tüm kurum ve kuruluşlar arasındaki düzeni sağlamak, halkın taleplerini ve şikayetlerini dinlemek ve çözüm bulmak, törenlerde başkanlık yapmak, validen gelen emirleri uygulamak gibi görevler de kaymakama aittir. Belirli kriterlere uygun olan ve şartları yerine getiren kişiler kaymakam olabilir.
Kaymakam olma şartlarını yerine getiren kişiler kaymakam olmaya hak kazanır. Üniversitelerin ilgili bölümlerinden mezun olan, kaymakam olmak için açılan sınavları, mülakatları başarıyla geçen, kaymakamlığın gerektirdiği yetilere sahip olan kişiler kaymakam olabilir. Bunlar dışında kaymakam olmak için gerekli olduğu belirlenen şartlar şu şekildedir:
Kaymakam olmak isteyen bir kişi bu meslek için okunması gereken bölümlerden birinden mezun olmalıdır. Lisans mezunu olan kişiler kaymakam olabilmek için ayrıca açılan mülakat sınavlarına girmelidir. Mülakat sınavlarına girmenin ve kaymakam olmak için başvuru yapmak isteyen kişilerin belli bir yaş sınırının altında olması da bir başka gerekli koşuldur. 35 yaş kaymakam olmak için belirlenen üst yaş sınırıdır. Diğer şartları yerine getiren ve 35 yaşını geçmemiş olan kişiler kaymakam olabilir.
KPSS (Kamu Personeli Seçme Sınavı) kaymakam olmak için girilmesi zorunlu olan bir sınav türü değildir. Kaymakamlık için ayrıca açılan mülakat sınavlarına girmek yeterlidir. Yüz sorudan oluşan özel bir kaymakamlık sınavına girilmesi mecburidir. Bu sınavdan belirlenen puanı almak gerekir. Kaymakam olmak için belirlenen gerekli şartlara ve yetilere sahip olan herkes kaymakamlık sınavına girme hakkına sahiptir. Sınavda başarılı olan kişiler üç yıllık staj dönemini de başarıyla tamamladıktan sonra kaymakam olarak atanabilir.
Özel olarak yapılan sınavlara girip bu sınavlarda başarı sağlamadan önce kaymakam olmak isteyen kişilerde üniversitelerin 4 yıllık lisans programlarından mezun olması şartı aranır. Ancak her bölümden mezun olan kişi kaymakamlık için başvuruda bulunamaz. Kaymakam olabilmek için üniversitelerin 4 yıllık lisans programı olan şu bölümlerinden mezun olmak gerekir:
Alınan eğitimler ve sonrasında geçilen sınavlar dışında kaymakam olmak için kamuda 5 yıl çalışma şartı aranmamaktadır.
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları, kaymakam olmak için bazı şartları yerine getirmelidir. Bu şartların başında üniversitelerin dört yıllık lisans programları olan Siyasal Bilgiler, İktisadi ve İdari Bilimler, İşletme, Hukuk gibi bölümlerinden mezun olmak gelir. Dört yıllık lisans programını bu bölümlerden en az birini tamamlayarak bitiren kişiler kaymakamlık için açılan özel sınavlara ve mülakata katılma hakkına da sahip olurlar. Farklı bir bölümden mezun olan kişiler dört yıllık lisans programı da olsa kaymakam olamaz.
Kaymakamlar bu alanda gerekli olan bölümlerde verilen eğitimleri almış, sorun çözme, organize olma gibi yetilere sahip olan, halkın sorunlarını dinleyen, ilçesindeki kurum ve kuruluşlar arasındaki düzeni sağlayan kişilerdir. Bu görevleri yerine getirebilmek için bazı yetkinlikleri ve bu alanda hakimiyetleri bulunmalıdır. 35 yaş üst sınırı olan kaymakamlık genç yaşlarda alınabilen bir unvandır. Bu duruma bir örnek olarak ülkemizdeki en genç kaymakam 2023 itibarı ile Çorum’un Boğazkale ilçesinde görev yapmaktadır. Türkiye’nin en genç kaymakamı olduğu belirlenen kişi 28 yaşındadır ve şu an etkin olarak görevini sürdürmektedir.