Kendi isteğiyle işten ayrılan tazminat alabilir mi? Tazminat hakkı nasıl elde edilir?

Günümüzde çalışan herkesi ilgilendiren ve bu kişilere maddi güvence sağlayan konulardan biri tazminat hakkıdır. Kanunlara göre çalışan statüsünde olan, bir kurumda düzenli olarak çalışan kişilere, bu iş yerinden ayrılmaları ve belirli şartların sağlanması durumunda, çalıştıkları süre dikkate alınarak hesaplanan ve toplu bir şekilde ödenen para kıdem tazminatı olarak adlandırılır. Kıdem tazminatı, çalışana belirlenmiş şartların sağlanması hâlinde, iş yerinde çalıştığı süre boyunca kazandığı kıdeminin ve çalışmasının karşılığı olarak işveren tarafından ödenmesi gereken bir tür tazminattır. Bir çalışanın tazminat alabilmesi için gereken şartların ayrıntılı bir şekilde incelenmesi gerekir.

Kendi isteğiyle işten ayrılan tazminat alabilir mi?

İş yerinden ayrılmayı düşünen kişiler tazminat alarak işten ayrılma şartlarını sıklıkla merak eder. Çalışanların iş yerinden ayrıldıklarında tazminat alma hakkı, çalışma şartlarını koruyan kanunların sağladığı önemli bir koruma ve güvence faktörü olarak bilinir. Bu tazminatlar, çalışanların emeğinin karşılığını almasını garanti altına alırken, aynı zamanda çalışan ve işveren arasındaki ilişkinin hakkaniyetli bir biçimde sonlandırılmasına olanak sağlar.

Kanuna göre işten kendi isteğiyle ayrılan yani istifa eden çalışanın kıdem tazminatı alma hakkı doğmaz. Ancak, çalışan haklı bir neden belirterek işyerinden ayrılırsa, istifa etmiş dahi olsa kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Bu durumda çalışan için hangi durumların haklı neden olarak sayılacağı konusu öne çıkar. Kanunlar uyarınca haklı neden sayılan durumlar; sağlık sorunları, iş yerindeki ahlaka ve iyi niyet kurallarına aykırı durumlar ve kanunda özel olarak düzenlenmiş bazı durumlardır. Bu hallerde işveren tarafından çalışanın çalıştığı süre de göz önünde bulundurularak kıdem tazminatı ödenmelidir. Tüm bunlara rağmen işveren tazminat ödemeyi kabul etmiyorsa, çalışanın dava açma hakkı bulunur.

Kendi isteğiyle işten ayrılan tazminat alma şartları nelerdir?

“Kıdem Tazminatı hakkı elde edebilmenin şartları kanunlarla güvence altına alınmıştır. Tazminat hakkı kazanabilmek için işçi en az 1 (bir) yıl çalışmış olması gerekir ve kendi isteği ve hatası olmadan işten çıkarılmış olması gerekiyor. Çalışan bu durumlar oluşmadan istifa ederse, kıdem tazminatı alamadığı gibi işverene ihbar tazminatını ödemek zorunda kalabilir. İşten ayrılmak isteyip hangi şartlarda kendi isteğimle işten ayrıldığımda tazminat alabilirim diye soranların sağlaması gereken şartlar aşağıdaki gibidir:

• Erkek çalışanlar askerlik hizmetini yapmak üzere işten ayrılırsa kıdem tazminatı alabilir. Ancak, bedelli askerlik yapanlar bu haktan yararlanamaz.
• Çalışan kişi emeklilik için kıdem tazminatı alabilir. Yaşlılık, malullük nedeniyle iş sözleşmesini feshetmek isteyenler de kıdem tazminatı hakkı kazanırlar.
• Çalışan kişinin vefatı durumunda (iş kazası ya da doğal ölüm) ve bir yıllık çalışma süresi doldurulmuşsa mirasçıları kıdem tazminatına hakkı elde edebilir.
• Çalışan, işyerinde baskı ve şiddet varsa (sözlü şiddet de buna dahildir) taciz ve çalışma koşulları işninin sağlığını olumsuz etkliyorsa iş akdi feshedilebilir. Bu durumda kıdem tazminatı hakkı elde eder.
• Çalışanın mesai ücretleri ödenmezse tazminat hakkı doğar.

Evlenmek için işten ayrılmak isteyen kadın çalışanın kıdem tazminatı hakkı doğar. Ancak bu hak bir yıl içinde kullanılmalıdır. Evlilik hazırlığı için istifa edilirse çalışan kıdem tazminatına hakkı kazanamaz.

Özel sektörde tazminat alma şartları nelerdir?

Özel sektörde tazminat hakkı nasıl elde edilir diye araştıranlar için de durum aynıdır. Kanunen kıdem tazminatına hak kazanmak için bazı durumların oluşması gerekir. İşveren, çalışanın sağlığını riske atacak ortamlarda bulunduruyorsa ve iş ortamındaki koşullar sağlığı olumsuz etkileyecek durumda ise çalışan kıdem tazminatı hakkı elde eder.

Eğer çalışan, işveren tarafından tehdit edilirse ve işin içinde taciz de varsa sözleşmesini feshederek tazminat hakkı kazanır. Eğer çalışan, mesaiye kalıyor ve hakkını alamıyorsa ya da belirtilen süre içerisinde ücreti verilmiyorsa kıdem tazminatı alabilir. Kadın çalışan evlilik nedeniyle ayrılmak isterse tazminatını alabilir, erkek çalışanlar ise askerlik hizmetini yapmak için ayrılırsa tazminat hakkı elde eder.