KKTC'den, Ankara'yı şaşırtan adım

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) yönetimi, Rumların AB dönem başkanı olacağı 1 Temmuz’da Kapalı Maraş’ı tek taraflı olarak, Türk tarafının kontrolünde “yerleşime açmak” için çalışma başlattı. Buna göre eskiden burada evi olan tüm Rumlar kente geri dönebilecek. Kıbrıs sorunun çözümünde önemli bir yere sahip olan Kapalı Maraş’ın açılması, KKTC Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu’nun önceki hafta Ankara’ya yaptığı ziyarette gündeme geldi. Kıbrıs Türk tarafının hazırladığı öneriye Ankara da olumlu yaklaştı. Maraş, Akdeniz’in en ünlü tatil merkezlerinden biriydi. Hatta Akdeniz’in Las Vegas’ı olarak biliniyordu. Ancak 1974’te yapılan Kıbrıs Barış Harekatı sonrasında Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nin aldığı karar uyarınca; hem yerleşime hem de iskâna kapatılmıştı.

Çantasına koydu Ankara’ya uçtu

Milliyet’in haberine göre, Kıbrıs Türk tarafı, Rumların AB dönem başkanı olacağı 1 Temmuz’dan sonra ‘yeni bir Kıbrıs stratejisi’ belirlemek için kolları sıvadı. Bu amaçla Rumların 1 Temmuz’da AB dönem başkanı olacağı gün, Kapalı Maraş’ın açılmasını gündeme aldı. KKTC Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu ve ekibi Rumların sürekli olarak masaya getirdiği ‘Maraş’ı açın’ önerilerine karşılık adım atmaya karar verdi. Bu amaçla tarihi ‘Maraş’ açılımı önerisi hazırlandı. Öneriyi çantasına koyan Derviş Eroğlu, Dışişleri Bakanı Hüseyin Özgürgün ve Özel Temsilcisi Kudret Özersay’ı yanına alarak 13 Mart’ta Ankara’ya uçtu.

Ankara bile şaşırdı

Ankara’da Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ile görüşmeler yapıldı. Türk tarafı, Ankara’nın da ‘şaşırdığı’ Maraş önerisini masaya koydu. Eroğlu ve ekibi Ankara’ya “1 Temmuz’da Kapalı Maraş’ı sahiplerine açmaya karar verdik” dedi. Hem Cumhurbaşkanı Gül hem de Başbakan Erdoğan, Kıbrıs Türk tarafının önerisine destek verdi. Yapılan görüşmelerden sonra, Türkiye ile KKTC Dışişleri Bakanlığı ve KKTC Cumhurbaşkanlığı’nın ‘1974 öncesini‘ ele alacak bir Maraş raporu hazırlaması istendi. Raporda, Maraş’ta mülkiyet sahibi Rumların sayısı çıkarılacak. Yaşayanlar ve ölenlerin sayısı belirlenecek. Buna göre, 1974 öncesinde Maraş’ta mülkiyet sahibi olan Rumlara yerleri iade edilecek. Hukuksal olarak sıkıntı doğarsa, Taşınmaz Mal Komisyonu devreye girecek. Sorun komisyon tarafından çözülecek.
Gül ve Erdoğan farklı düşünüyor!

Türk tarafının Maraş kartını masaya koyduğu Ankara’daki zirvede, 1 Temmuz’dan sonra görüşmelerin kesilmesi kararı da alındı. Başbakan Erdoğan, KKTC heyetine ‘1 Temmuz’dan sonra görüşmelerin devam etmemesi gerektiği’ mesajını verdi. Ancak Cumhurbaşkanı Gül, görüşmelerin kesilmemesi gerektiği üzerinde durdu. Gül’ün AB ile fazla sorun yaşanmaması için Kıbrıs’taki görüşmelerin 1 Temmuz’dan sonra da devam etmesi yönünde görüş bildirdiği ifade edildi. Bu arada Erdoğan’ın tutumunu değerlendiren diplomatik bir kaynak, “Sayın Erdoğan’ın Kıbrıs Türkü’ne sevgisi çok büyük. Bunu zirvede (Eroğlu görüşmesi) açıkça gösterdi. KKTC ile Türkiye arasındaki ilişkiler, Erdoğan’ın KKTC’yi ziyaret ettiği 20 Temmuz’dan sonra bahar havasına döndü. Bunu 20 Temmuz 2011’den öncesi ve sonrası olarak adlandırabiliriz” değerlendirmesi yaptı. Aynı kaynak, “Ankara’nın tavrı ‘gerekirse, KKTC ilhak edilir’ yönünde” dedi.

Hristofyas öneri hazırlamıştı

Kıbrıs Rum Yönetimi Lideri Dimitris Hristofyas, 2010 yılında Maraş’ın Rumlara iade edilmesi konusunda öneri paketi hazırlamıştı. Pakete göre Hristofyas, Türkiye’den, Kapalı Maraş’ın Rumlara verilmesini istemiş ve eş zamanlı olarak Gazimağusa Limanının AB gözetiminde açılmasını istemişti. Hristofyas, “Maraş’ın iadesinin, Türkiye’nin Kıbrıs sorununun çözümüne yönelik adım atmaya, Kıbrıs’ın yeniden birleşmesine ve ‘işgale’ son vermeye ne kadar hazır olduğuna ilişkin bir sınav niteliği taşıdığını” iddia etmişti.

1974’ten beri kapalı

TÜRKİYE’nin?1974 Barış Harekatı’nın ardından Maraş ilhak edildi. 1975 yılında iki toplum lideri kapsamlı bir çözüm beklenmeden Maraş’ın açılmasına karar verdi. Ancak somut bir adım asla atılmadı. KKTC’nin resmen ilan edilmesi ile birlikte BM Güvenlik Konseyi, “Maraş bölgesine yasal sahipleri haricinde hiç kimse yerleşemez” kararı aldı.

Kapalı Maraş’ta 1974’ten önce 10 bin yataklı 45 otel ve 60 apartman tipi otel bulunuyordu. Rum turizminin yüzde 58’i bu bölgedeydi. 3 bin ticari birim, 99 eğlence merkezi, 143 Yönetim ofisi, 4 bin 649 özel ev, 21 banka, 24 tiyatro ve sinema, 380 bitirilmemiş inşaat, İngilizce, Yunanca ve Türkçe 8 bin 500 kitabın olduğu bir kütüphane bulunuyordu.

Barış Harekatı’ndan önce Maraş’ta yaşayan Rumlar, geçtiğimiz yıllarda ‘mülklerini kullanamadıkları’ için Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvurdu. AİHM en son 10 Ocak’ta Türkiye’nin 13 Kıbrıslı Ruma yaklaşık 20 milyon 830 bin euro ödemesini kararlaştırmıştı. Kıbrıslı Rum Lordos ve 12 arkadaşının 1990’da açtığı davada mahkeme “Türkiye’nin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin mal ve mülkiyetin korunması ile aile ve özel yaşam hakkıyla ilgili maddeleri ihlal ettiğine” hükmetti.