Kopenhag Zirvesi siyasi kriterleri

ANKARA (İHA) - Kopenhag'da 1990 yılında yapılan Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı (AGİK), Kanada ve ABD dışında Türkiye dahil 33 Avrupa devletinin katılımı ile insan hakları ve temel hürriyetler ve bunların uygulanmasına ilişkin hükümler içeren belgeyi kabul etti.

Bu kararlar, 1993 yılında kabul edilen AB Kopenhag kriterlerinin siyasi kıstasları olarak değerlendirildi. AB üyeliğinin ön şartı olarak üye devletlerden istenen kriterler şunlar:

1- Katılan devletler, insan hakları ve temel hürriyetlerin korunması ve geliştirilmesinin hükümetlerinin temel amaçlarından biri olduğuna inandıklarını ifade ile bu hak ve hürriyetlerin tanınmasının, hürriyet, adalet ve barışın temelini oluşturduğunu yeniden teyit ederler.
2- Katılan devletler, hukukun üstünlüğünün temelini oluşturan adalet prensiplerini desteklemeye ve geliştirmeye kararlıdırlar. Bu devletler, hukukun üstünlüğünün demokratik düzenden sağlanması ve yürütülmesindeki istikrar ve tutarlılığın garantisi olan formel meşruluğun ötesinde insan kişiliğinin en ulu değerinin tanınması ve tam olarak kabulüne dayalı ve bütünüyle ifadesi için çerçeve oluşturan kurumlarca teminat altına alınan adalet anlamı taşıdığını kabul eder.
3- Katılan devletler, hukukun üstünlüğünü, asli unsurunun demokrasi olduğunu bir kere daha teyit ve çoğulculuğun siyasi örgütlenmeler bakımından taşıdığı önemi kabul ederler.
4- Katılan devletler, birbirlerinin uluslararası insan hakları normlarına uygun olarak, kendi siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel sistemlerini seçme ve serbestçe geliştirme haklarına saygı gösterirler. Kanun, tüzük, icraat ve politikalarının, uluslararası hukuk yükümlülükleri ile uyumlu olmasını ve prensipler beyanı ve diğer AGİK taahhütleri ile uyumlu hale getirilmesini sağlayacaklardır.
5- Bu devletler, aşağıdaki hususların, bütün insanların doğuştan sahip olduğu haysiyetin eşit ve vazgeçilmez haklarının tam ifadesi için elzem bulunan adalet unsurlarının arasında yer aldığını vakarla beyan ederler.
5.1- Makul aralıklarla gizli oy veya dengi serbest oy usulü ile seçmenlerin temsilcilerinin seçimindeki görüşünü serbestçe ifadesini sağlayacak şartlar altında yapılacak serbest seçimler
5.2- Temsili karakterli ve seçilmiş yasamaya veya seçmenlere karşı sorumlu bir hükümet şekli
5.3- Hükümet ve kamu makamlarının Anayasaya ve yasalara uyma zorunluluğu
5.4- Devletin, siyasi partilerden açık olarak ayrılması ve özellikle siyasi partilerin devlet ile birleştirilmemesi
5.5- Hükümet ve idare ile yargının faaliyetlerinin kanunla kurulmuş sisteme uygun olarak icra edilmesi ve bu sisteme saygı gösterilmesi
5.6- Askeri güçlerin ve polisin, sivil makamların kontrolünde ve onlara karşı sorumlu olması
5.7- İnsan hakları ve temel hürriyetlerin kanunla ve uluslararası hukuktan doğan yükümlülüklere uygun olarak garanti edilmesi
5.8- Kamu süreci sonunda kabul edilen yasaların ve hükümetin düzenleyici işlemlerin yayımlanması ve bunun uygulanabilirlikleri için şart olması ve bu metinlerin herkese açık bulunması
5.9- Herkesin kanun önünde eşit olması ve ayırıma maruz kalmadan kanun tarafından eşit olarak korunması, kanun, bu bakımdan her türlü ayırımı yasaklayacak ve herkese, her türlü ayırıma karşı eşit ve etkin koruma sağlayacaktır.
5.10- Temel haklara saygıyı garanti altına almak ve hukuki bütünlüğü sağlamak için herkes, idari kararlara karşı etkin bir başvuru hakkına sahip olacaktır.
5.11- Kişilere karşı alınan idari kararlar, gerekçeli olmalı ve kural olarak başvuru yollarını belirtmelidir.
5.12- Hakimlerin bağımsızlığı ve kamu yargı hizmetinin yansız işleyişi sağlanacaktır.
5.13- Avukatların işe giriş ve çalışma şartları bakımından bağımsızlığı tanınacak ve korunacaktır.
5.14- Ceza usulü ile kurallar, kovuşturma, kovuşturma öncesi ve kovuşturma sırasındaki önlemlerle ilgili olarak yetkileri açık belirleyecektir.
5.15- Bir suç ithamı ile tutuklanan veya gözaltına alınan herkes, bu halin hukukiliğinin belirlenmesi için acilen hakim veya aynı görevi kanunen yapmaya yetkili bir görevlinin önüne çıkarılacaktır.
5.16- İtham edildiği bir suçun veya bir davadaki hak ve yükümlülüklerin belirlenmesinde herkes, kanunla kurulmuş bağımsız, yansız ve ehil bir divanda açık ve adil olarak yargılama hakkına sahip olacaktır.
5.17- Kovuşturmaya maruz kalan herkes şahsen veya kendi seçtiği adli yardım veya yeterli maddi gücü olmaması halinde, adaletin gerekmesi durumunda ücretsiz sağlanan adli yardım ile kendini savunma hakkına sahiptir.
5.18- Suçun unsurlarını açık ve kesin olarak tanımlayan bir kanun ile öngörülmeyen bir suç ile hiç kimse itham edilmeyecek, yargılanmayacak ve mahkum edilmeyecektir.
5.19- Kanuna göre suçluluğu ispatlanıncaya kadar herkes, masum addedilecektir.
5.20- İnsan hakları alanındaki uluslararası belgelerin ulusal düzeyde kanun hakimiyetine yapmış olduğu katkının önemini göz önüne alarak, katılan ülkeler, henüz taraf değil iseler, sivil ve Siyasi Haklar Uluslararası Misakı Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Misakı ve diğer ilgili benzeri uluslararası enstrümanlara katılmayı kabul etmeyi, incelemeyi yeniden taahhüt ederler.
5.21- Ulusal başvuru yollarını tamamlamak ve katılan devletlerin üstlenmiş oldukları uluslararası taahhütlerine uymalarını sağlamak için bu devletler uluslararası kuruluşlara kişisel başvuru hakkını düzenleyen Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi veya Sivil ve Siyasi Haklar Uluslararası Misakı İhtiyari Protokolü gibi bölgesel veya küresel uluslararası insan haklarını koruma sözleşmelerine katılmayı inceleyeceklerdir.
6- Katılan devletler gerçek ve aralıklı seçimlerle serbestçe ve adilce ortaya konulan halkın iradesinin bütün hükümetlerin yetki ve meşruiyetinin kaynağı olduğunu beyan eder ve haklarının doğrudan veya adil seçimle seçilen temsilcileri aracılığıyla ülkelerinin yönetimine katılma haklarına bu nedenle saygı gösterirler. Bu devletler, kanunlarına uluslararası insan hakları yükümlülüklerine ve uluslararası taahhütlerine uygun olarak halkın iradesi ile serbestçe tesis edilmiş bulunan demokratik düzeni, bu dlr 5.8- Kamu süreci sonunda kabul eüzeni veya katılmış bulunan başka bir devletin düzenini yıkmaya yönelik terör veya şiddete katılmış veya katılmayı reddetmeyen kişilerin, grupların veya kuruluşların eylemlerine karşı savunma ve koruma sorumluluklarını tanırlar.
7- Halkın iradesinin hükümetin yetkisinin temelini oluşturmasını sağlamak için katılan devletler;
7.1- Kanunla belirlendiği üzere makul aralıklarla seçim yaparlar
7.2- Ulusal meclisin en az kamarasındaki bütün üyeliklerin halkın oyuna serbestçe sunulmasına izin verirler.
7.3- Bütün ergin vatandaşlara evrensel ve eşit oy hakkı tanırlar.
7.4- Bütün oyların gizli veya dengi bir usul ile kullanılmasını ve oyların adil olarak sayılıp halka açıklanmasını sağlarlar.
7.5- Ayırım yapmaksızın vatandaşların siyasi veya kamu görevine kişi olarak veya siyasi partilerin veya kuruluşların temsilcileri olarak talip olma haklarına saygı gösterirler.
7.6- Kişilerin veya grupların tam serbesti içinde kendi siyasi partilerini veya diğer siyasi kuruluşlarını kurma haklarına saygı gösterir ve bunların kanun önünde ve makamlarca eşit muamele esasına göre birbirleriyle yarışmalarına olanak vermek için bu parti ve siyasi kuruluşlarına gerekli hukuki garantileri sağlarlar.
7.7- Siyasi kampanyanın idari tasarruflar, şiddet veya tehdidin partileri ve adayları, görüşlerini ve yeteneklerini serbestçe ifade etmekten alıkoymayı veya seçmenlerin bunları öğrenip tartışmasını veya oylarını korkusuzca kullanmalarını engellemeyen serbest ve adil bir ortamda yapılabilmesine imkan veren hukuk ve kamu düzenini sağlarlar.
7.8- Seçim sürecine katılmak isteyen bütün siyasi gruplar ve kişilere, ayırıma maruz kalmaksızın medyaya engelsiz ulaşmada engel oluşturan hukuki ve idari engel olmamasını sağlarlar.
7.9- Gerekli sayıda oy alan adayların gereği gibi göreve başlamalarını ve sürelerinin sonuna kadar veya demokratik anayasal ve parlamenter süreçlere uygun olarak kanunla düzenlenmiş tarzda başka bir şekilde son bulmasına kadar görevde kalmalarına izin verilmesini sağlarlar.