Koronavirüs: İngiltere'de virüs taşıyan kişilerin temaslarını izleyecek telefon uygulaması önce bir adada deneniyor

İngiltere'de Ulusal Sağlık Hizmetleri (NHS) tarafından koronavirüsün yayılmasını engellemek amacıyla kullanılması planlanan bir cep telefonu uygulaması bugün ilk kez küçük ölçekte Isle of Wight'ta (W**ight Adası**) deneniyor.

Virüs taşıdığı tespit edilen kişilerin temaslarını izleyip belirleyen ve böylece kontrol altına almayı amaçlayan uygulamayı ilk olarak belediye ve sağlık çalışanları deneyecek, Perşembe gününden itibaren adada yaşayan herkes denemeye katılabilecek.

Bu ilk denemelerden başarılı sonuç alınırsa uygulamanın birkaç hafta içinde ülke çapında kullanılmaya başlanabileceği düşünülüyor.

Hükümet her ne kadar uygulamanın kişisel bilgilerin gizliliği ilkesi göz önüne alınarak tamamen güvenli bir şekilde geliştirildiğini söylese de, özel bilgilere merkezi erişim konusunda bir çok endişe dile getiriliyor.

Uygulamanın amacı, koronavirüs testi pozitif çıkan kişilerin bunu bilmeden kimlerle temas ettiğini cep telefonu sinyalleri üzerinden hızla belirleyip gereken uyarıların yapılmasını, önlemlerin alınmasını sağlamak.

Bu cep telefonu uygulaması hükümetin, önümüzdeki haftalarda sokağa çıkma sınırlamaları gevşetilirken hastalığın yeniden yayılmasını engelleme amacıyla oluşturmaya çalıştığı stratejinin bir parçası. Bu süreçte hem çok yaygın test yapılması hem de virüs taşıyanların temaslarının hızla izlenip uyarılarak izole edilmesi planlanıyor.

İngitere Sağlık Bakanı Matt Hancock Isle of Wight'ta yapılan denemeler başarılı sonuç verirse temas izleme uygulamasının Mayıs ayı ortalarında ülkenin tamamında devreye sokulacağını söyledi.

Ana muhalefetteki İşçi Partisi'nin lideri Keir Starmer ise sokağa çıkma sınırlamalarının ne zaman ve nasıl gevşetileceği konusunda "ulusal bir uzlaşma" sağlanması çağrısında bulundu.

Hükümetin sınırlamaları gevşetme ve ekonomiyi kısmen işler hale getirme amaçlı bazı planlarının ana hatları hafta sonunda ortaya çıkmış; İşçi Sendikaları Konfederasyonu, işçi güvenliği konusunda birçok belirsizlik içerdiğini söyleyerek planlara "bu haliyle onay vermeyeceğini" açıklamıştı.

İngiltere sokağa çıkma sınırlamalarının nasıl kaldırılacağını tartışırken, Birleşik Krallık çapında Covid-19'dan ölenlerin sayısı son bir günde 288 kişi daha artarak toplam 28 bin 734'e yükseldi.

Bu, Mart ayı sonundan bu yana görülen en düşük günlük ölüm rakamı ama hafta sonlarında ölümlerin bildirilmesindeki aksaklıklar yüzünden sayının bundan daha yüksek olabileceği söyleniyor.

Uygulama nasıl çalışıyor?

Apple ve Google'ın uygulama sitelerine konulan yeni yazılım Bluetooth bağlantısı ile çalışıyor.

İngiltere Sağlık Matt Hancock uygulamanın, 15 dakikadan uzun süre birbirinin 2 metreden yakınına gelen kişileri kaydettiğini söyledi.

Bu kişilerden biri daha sonra hastalık belirtileri gösterir ya da test olur pozitif çıkarsa, onunla yakın teması kayda geçen insanlar uyarılacak ve gerekiyorsa kendilerini izole etmeleri söylenecek.

Ulusal Sağlık Hizmetleri "Bu kişilere ne tavsiyede bulunulacağı her bir temasın bağlamı ve özel durumuna göre belirlenecek" diyor.

Uygulamayı kişilerin gönüllü olarak telefonlarına indirmesi gerekiyor ve başarılı olması da çok sayıda kişi tarafından indirilmesine bağlı.

Sağlık Bakanı Hancock uygulamanın denemesinin yapılacağı Isle of Wight'ta yaşayan herkesi kullanıma açıldığında uygulamayı indirmeye çağırdı ve "Bunu yaparak kendinizin, sevdiklerinizin ve toplumun sağlığını koruyor olacaksınız" dedi.

Neden Isle of Wight'ta deneniyor?

Isle of Wight'ın bu deneme için seçilmiş olmasının sebepleri arasında bu bölgede çok az sayıda vaka olması, bir ada olması nedeniyle giriş çıkışların çok sınırlı olması ve sağlık hizmetlerinin tek bir merkezden yönetilmesi bulunuyor.

Sağlık Bakanı Hancock BBC'ye, virüsle savaşta "çok büyük önem taşıyan" bu uygulama ne kadar çok kişi tarafından indirilirse, sokağa çıkma sınırlamalarının o ölçüde çok azaltılabileceğini söyledi.

Özel hayatın gizliliği tartışması

Buna karşılık uygulamanın tasarlanmasında kullanılan yaklaşımın özel hayatın ve kişisel bilgilerin gizliliği konularında sıkıntı yaratabileceği endişeleri dile getiriliyor.

Bu uygulama "merkezi" yaklaşımla düzenlendi. Yani bütün bilgiler hangi telefonların birbirine yaklaştığını ve kimlerin uyarılması gerektiğini tespit edecek merkezi bir bilgisayara yükleniyor.

Bu ise Apple ve Google tarafından kullanılan merkezi olmayan modelden farklı. Bu uygulamada telefonların eşleştirilmesi, merkezi bir bilgisayarda değil, kullanan kişilerin telefonlarında gerçekleşiyor.

Merkezi yaklaşımın uygulamaya örneğin virüsün hızlı yayıldığı alanların görülebilmesi gibi bazı avantajlar sağladığını söyleyenler var. Fakat endişeli bir kesim ise bilgilerin merkezi bir bilgisayarda toplanmasının internet korsanlarının sistemlere sızma riskini artırdığını söylüyor.

İngiltere'de özel hayatın gizliliğine riayet edilmesini denetleyen Enformasyon Komiserliği genel kural olarak merkezi olmayan yaklaşımın mahremiyet ilkesiyle daha uyumlu olduğunu, kurumların biriktirdikleri kişisel bilgileri minimum düzeyde tutması gerektiğini söylüyor.

Fakat Enformasyon komiseri Elizabeth Denham "Bu, merkezileştirilmiş bir sistemin özel bilgileri aynı düzeyde koruyacak güvenlik önlemleri alamayacağı anlamına gelmez" diye konuştu.

Dün Avam Kamarası İnsan Hakları Komisyonu da sanal bir toplantıda özel hayatın ve bilgilerin gizliliği konusundaki endişeleri tartıştı.

Bu tartışmada hukuk profesörü Orla Lynskey, geliştirilen uygulamada kullanıcıların nerede olduklarına dair bilgileri paylaşma seçeneğini seçmesinin "büyük bir risk" içerdiğini söyledi.

Fakat Ulusal Sağlık Hizmetleri'nin bu uygulamayı geliştiren dairesi, uygulamanın kullanımının tamamen kişilerin gönüllü katılımına bağlı olduğunu ve uygulamanın kaydedeceği tek bilginin, kullanıcının posta kodunun ilk kısmı yani kabaca yaşadığı bölge olacağını söylüyor.

İngiltere Sağlık Hizmetleri'nin geliştirdiği uygulama posta kodunun ilk kısmı dışında kullanıcının başka kişisel bilgilerinin girilmesini de gerektirmiyor.

Uygulama, daha sonra eğer kullanıcı seçerse daha fazla bilgi kaydedebiliyor. Ama kullanıcı bu bilgileri vermeden de uygulamayı kullanmayı sürdürebiliyor.

Sağlık Hizmetleri yetkilileri uygulamanın kullanıcıların kimliğini, adresini, nerelere gittiğini, kiminle görüştüğünü bilemeyeceğini söylüyor.

Sağlık Bakanı Hancock da kayıtlı telefonda biriken bilgilerin sadece bir kişinin riskli konumda olduğu hallerde merkezi bilgisayara sinyal gönderdiğini kaydetti.

Apple ve Google merkezi olmayan yaklaşımla oluşturulan izleme uygulamalarında kişilerin nerede bulunduğunun kaydedilemeyeceğine dikkat çekiyor.

İngiltere'nin testleri artırma, izleme ve temasları tespit etme stratejisi geçtiğimiz ay içerisinde aşama aşama geliştirildi.

Nisan ayı sonunda Sağlık Bakanı Matt Hancock'un vadettiği günde 100 bin test hedefine ulaşıldığı hatta 122 bin test ile üzerine çıkıldığı açıklandı.

Virüsün izlenmesi ve nüfus içinde nasıl yayıldığının araştırılması için önümüzdeki 12 ay boyunca gönüllü olacak 20 bin hane sürekli testten geçirilecek.

Hükümet aynı zamanda sokağa çıkma sınırlamalarını gevşetebilmek için işyerlerinde alınması gereken önlemler üzerinde çalışıyor.

Başbakan Boris Johnson'un önümüzdeki Pazar günü bundan sonrası için yol haritasını açıklaması beklenirken, kamuoyuna sızan işyerlerinde güvenli çalışma koşullarıyla ilgili taslak planlar işçi sendikaları tarafından yetersiz bulundu.

İngiltere hükümeti sokağa çıkma sınırlamalarını aşamalı olarak kaldırma konusunda belli başlı ölçütlerini, ölümlerin gözle görünür şekilde azalması, sağlık sisteminin rahatlaması ve hastalığın ikinci bir dalga olarak yayılmasına olanak tanımayacak önlemlerin tamamlanmış olması olarak tanımlamıştı.