Koronavirüs salgınının çaresi haftada bir tükürük testi olabilir mi?
Koronavirüs öncesi hayata geri dönmenin bir yolu yolabilir mi? Sosyal mesafe, maske ve Covid-19 korkusunun bulunmadığı bir dünya… BBC Tıp Muhabiri Fergus Walsh, umut vadeden tükürük testini inceledi.
Koronavirüs öncesi hayata geri dönmenin bir yolu yolabilir mi? Sosyal mesafe, maske ve Covid-19 korkusunun bulunmadığı bir dünya…
Tabii ki bütün kısıtlamaların amacı salgının hızını yavaşlatmak.
Ama esas ihtiyacımız olan şey ise etrafımızda virüs taşıyan kişileri hızlı ve güvenilir bir şekilde tespit edebilmek.
İlk sorun, koronavirüs testi pozitif çıkan kişilerden yalnızca dörtte birinin test yapıldığı gün belirti göstermesi. Belirti göstermeyen insanlar farkında olmadan virüsü bulaştırabiliyorlar.
İkinci sorun da testin kendisi. Günümüzdeki standart, genze ve burunun iç taraflarına birer çubuk sürülerek örnek alınması.
Belki ben biraz hassasımdır ama ağzımdan ve burnumdan uzun çubuklar sokulması fikri beni rahatsız ediyor.
Birkaç saniye sürse de her hafta yaptırmak istemezdim.
İngiltere'deki Ulusal Sağlık Sistemi çalışanlarının bu şekilde her hafta test yaptırması planlanıyor.
Üçüncü sorun da zaman. Örneğin laboratuvara gönderilmesi ve birkaç saat incelenmesi gerekiyor. İngiltere'de arabasıyla test yaptırmaya giden her 10 kişiden 9'u test sonuçlarını 24 saat içinde alıyor ama hâlâ testin hemen ardından sonucu görebilecek bir sistem yok.
İhtiyacımız olan şey ise hızlı, kolay ve güvenilir testler.
Burun ve ağızdan örnek alınan bazı hızlı testler deneme aşamasında. Bunlar önemli birer adım olacak.
Fakat en büyük gelişme, tükürük testleri sayesinde yaşanabilir.
Virüs taşıyıp taşımadığınızı öğrenmek için tükürmenizin yeterli olduğunu bir düşünsenize.
Tamam, bu kadar basit olmayabilir, tükürdüğünüz tüpü laboratuvara postalamanız gerekebilir ama bu testin sonucu diğerlerinden çok daha hızlı bir şekilde açıklanabilir.
İngiltere'nin Southampton kentinden Jayne Lees ve ailesi, dört hafta süren bir tükürük testine dahil oldular.
Jayne ile üç ergen çocuğu Sam, Meg ve Billy masanın etrafına oturup kaşıklarına tükürüp onları tüplere dökmeye çalışırken yanlarındaydım.
"Geniz ve burundan örnek almak çok rahatsız edici, özellikle de hasta hissediyorsanız. Tükürük testi ise daha rahat" diyor Jayne.
Kentteki 10 bin sağlık çalışanı, diğer kilit öneme sahip işçiler ve aileleri bu deneyin bir parçası.
Deneyin koordinasyonunu yürüten Southampton Üniversitesi'nden Prof. Keith Godfrey, "Tükürük test etmek için çok önemli bir sıvı" diyor ve ekliyor:
"Virüsün bedende ilk enfekte ettiği yer tükürük bezleridir. Soluk borusunda yayılmadan önce virüs tükürük bezlerinde yayılıyor.
"Hastalığa erken tanı koymak istiyorsak tükürük testleri en iyi yol olabilir."
Deneyin ne kadar başarılı olacağı, tükürük testinin doğruluk oranının ne seviyede olduğuna bağlı.
Southampton Üniversitesi'nin topladığı örnekler Hayvan ve Bitki Sağlığı Kurumu'nda inceleniyor.
Örneklere bir solüsyon ekleniyor ve ısıtılarak virüsün genetik materyali tespit ediliyor. Diğer testlerde saatler süren bu süreç, tükürük testinde 20 dakika civarı sürüyor.
Üniversitenin Viroloji Bölüm Başkanı Prof. Ian Brown "Çok heyecanlıyız. Son haftalarda tükürük testinin kullanımına dair teknik zorlukları aşarak büyük gelişme kat ettik" diyor.
Deneyin en önemli özelliklerinden biri de, başarıya ulaşması durumunda tüm Southampton'da yaşayan 250 bin kişiye her hafta tükürük testi yapılmaya başlanacak olması.
Prof. Godfrey bununla ilgili "Toplumu ve ekonomiyi yeniden açmak istiyorsak virüsün toplumlarımızdaki yayılımını gözlemenin ve ne zaman nerede sokağa çıkma kısıtlaması uygulanacağına karar vermenin en iyi yolu bu olabilir" diyor.
Bazıları daha da ileri gidiyor. Londra Hijyen ve Tropikal Tıp Okulu'ndan Prof. Julian Peto'nun liderliğindeki bir grup, bütün Birleşik Krallık nüfusuna her hafta tükürük test dağıtılmasını talep ediyor.
Gruba göre bu sayede Covid-19'a karşı alınan bazı önlemler sonlandırılabilir.
Fakat bunun için test kapasitesinin kat kat artması lazım.
İngiliz hükümeti günde 300 bin test inceleme kapasitelerinin bulunduğunu söylüyor. Tüm ülkeye haftada bir test yapmak için bunu 10 milyona yükseltmek gerekiyor.
Bu öneri şu şekilde işliyor: Bir tüpe tükürüp laboratuvara gönderiyorsunuz. 24 saat içinde sonuç geliyor. Pozitifseniz ailenizle birlikte kendinizi izole ediyorsunuz. Restoranlar ve diğer kamuya açık alanlara giriş için test sonucunuzu göstermeniz gerekebilir.
Bu yolla herkes düzenli olarak test yaparsa, hastalığın bulaşım hızı çok azalabilir.
Tabii ki böylesi bir uygulama pahalı olacaktır. Muhtemelen ayda 1 milyar sterlin gibi bir fatura çıkaracaktır. Fakat koronavirüsün ekonomiye etkisine bakınca ayda 1 milyar sterlin çok küçük bir rakam kalıyor.
İngiltere'de yetkililer, bu yılki hasarın 300 milyar sterlin olabileceğini düşünüyor.
İnsanların her hafta test yapmayı kabul etmesi de bir mesele olabilir. Kaçımız haftada bir bir tüpe tükürmeye hazırız? İnsanlar yaygara koparabilir. Ama karşılığında sosyal mesafe önlemlerinin kaldırılması söz konusu olursa bu teklifin üzerine atlamaz mıydınız?
İşe yararsa maskelere ve sosyal mesafe uygulanan mekanlara veda edebiliriz. Yaşlı ve hastalar izolasyonlarını sonlandırabilir. İnsanlar arkadaşlarına ve yaşlı akrabalarına doya doya sarılabilir.
Ülke genelinde test yapılmamasına karar verilse bile daha küçük çaplı bir şekilde uygulanabilir. Örneğin okullarda öğrenciler ve huzurevlerinde kalanlar haftada bir test edilebilir.
Havalimanlarında gelen yolcuların tükürükleri 20 dakika içinde incelenebilir.
Southampton'daki deneyden beklentiler yüksek. Deneyi zorlaştırabilecek bir etken, kentteki koronavirüs vakalarının azalmakta olması. Jayne Lees ve ailesinin test sonuçları iki haftadır negatif. Sanırım deneye katılan herkesin veya neredeyse herkesin testleri de benzer durumda.
Deneyin başarıya ulaşması için koronavirüs vakalarını da tespit etmesi gerekiyor.
Bu sırada Jayne'in çocukları, tükürük testi deneyinin başarıya ulaşmasını umuyor. 19 yaşındaki Sam "Başarılı olursa müthiş olur, salgın biter. İnsanlar hayatlarına devam edebilir" diyor.
