KTÜ İLAFAR'da ilaç etkin maddeleri ve formülasyonları geliştiriliyor

TUĞBA YARDIMCI - Türkiye'nin milli ilaç üretimi hedefleri doğrultusunda yaklaşık bir yıl önce faaliyete geçirilen Doğu Karadeniz'in ilk preklinik ilaç araştırma merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) İlaç ve Farmasötik Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi'nde (İLAFAR) beşeri, zirai ve veteriner ilaç molekülleri ve formülasyonları üzerine çeşitli araştırmalar yapılıyor.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca Cazibe Merkezlerini Destekleme Programı kapsamında Trabzon'da desteklenen dört proje arasında yer alan KTÜ İLAFAR, üniversitenin Kanuni Kampüsü'ndeki ofis ve laboratuvarlarında hizmet veriyor.

KTÜ İLAFAR Müdürü Prof. Dr. Sena Sezen, AA muhabirine yaptığı açıklamada, İLAFAR'ın, ülkenin 2023 yılı hedefleri arasında yer alan milli ilaç üretmek, bu alanda ilaç sanayi ile iş birliği yapmak üzere araştırma ve geliştirme amacıyla rektörlüğe bağlı kurulmuş çok disiplinli bir uygulama araştırma merkezi olduğunu söyledi.

İLAFAR'ın, Türkiye'de çeşitli üniversitelerin bünyelerinde ilaç araştırmaları yapan az sayıdaki merkezden biri olduğunu belirten Sezen, Doğu Karadeniz'de ise tek merkez olduğuna dikkati çekti.

Sezen, KTÜ İLAFAR'da klinik öncesi ilaç araştırma geliştirmeleri yaptıklarının altını çizerek, "İlaç dediğimiz zaman sadece insan sağlığı yani beşeri amaçla kullanılan ilacı değil, veteriner ve zirai ilaçları da kapsama almamız gerekiyor. Bu da ülkemiz açısından son derece önemli, belli oranda dışa bağımlı olduğumuz bir konu. Dolayısıyla merkezin kuruluş amacı beşeri, zirai ve veteriner ilaç formülasyonlarının geliştirilmesidir." dedi.

Rektörlüğün vizyonu ile kurulan merkezin üniversitenin öz kaynakları ile bu noktaya geldiğini aktaran Sezen, şöyle devam etti:

"Bu noktadan sonra Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızın bize çok önemli destekleri oldu. Merkezimiz, Cazibe Merkezlerini Destekleme Programı kapsamında Trabzon'da desteklenen dört projeden biri. Bu destek sayesinde merkezde, ilaç sanayi ile ortak projeler yapmak, ayrıca yurt dışındaki birtakım Ar-Ge faaliyetlerinin ülkemizde yapılmasını desteklemek üzere altyapımızı kuracağız. Şu an için kısıtlı imkanlarımızla ilaç sanayi ile ortak yaptığımız birtakım projelerimiz var, bu destek sayesinde altyapımızı daha da güçlendirerek sanayi ile yaptığımız projelerimizin kapsamını genişleteceğiz. Bu destek sayesinde hem ilaç sanayi ile iş birliğini artırmayı hem de özellikle bölgemizdeki her türlü ilaç araştırmaları yapan bilim insanlarına kesintisiz hizmet vermeyi hedefliyoruz."

- "Türkiye'de ilaç araştırmaları noktasında doğru adımlar atıldı"

Prof. Dr. Sezen, Türkiye'de ilaç araştırmaları ve geliştirilmesi noktasında yaklaşık 10-15 yıldır çok doğru adımlar atıldığını düşündüğünü söyledi.

Uzun yıllar yurt dışında bilimsel çalışmalar yaptığına işaret eden Sezen, "Geri geldikten sonra, bu yönde ülkemizde çok önemli adımlar atıldığını, konunun öneminin bilinmesinin ötesinde fiilen desteklendiğini de gördüm çünkü bilim araştırmacıyla olur, burada da lokomotif bilime meraklı genç insanlardır. Bu tür merkezler onların araştırmalarını, fikirlerini desteklemek üzerine kuruluyor." diye konuştu.

Sezen, İLAFAR'ı kurarken kendilerine sanayi ortaklı projeler yapmayı, milli ilaç için yeni formülasyonlar geliştirmeyi, genç bilim insanlarına eğitim verme ve proje açma vizyonu koyduklarının altını çizerek "Dolayısıyla bilim insanları, doktoralı elamanlar, bilime meraklı kişiler olmadan olmaz. Ülkemizin de bu yöndeki gidişatının, kararlarının, attığı adımların çok doğru olduğunu düşünüyorum, umarım artarak devam eder." ifadesini kullandı.

- İki endemik türün ilaç potansiyeli araştırılıyor

Sezen, milli ilaç üretimi noktasında Mart 2019'da KTÜ İLAFAR ile Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (DKMP) arasında imzalanan protokol kapsamında, DKMP 12. Bölge Müdürlüğü ile iş birliği yapılarak, "Trabzon kanaryaotu" ve "allı gelin" endemik türlerinde araştırma başlatıldığını söyledi.

Her iki endemik türün de uygun mevsimde kontrollü şekilde doğadan toplanarak laboratuvara getirildiğini belirten Sezen, şu değerlendirmede bulundu:

"Halk arasında belli kullanım amaçları olduğu bilinen bitkilerden, çeşitli ekstreler diye tabir ettiğimiz içlerindeki maddeleri ayırmaya başladık ve o maddelerin etkilerini test etme aşamasındayız. Bitkilerin etkisi belli kurallar ve bilimsellik çerçevesinde inceleniyor. Bitkideki madde hangisidir, bir kullanımı var mıdır, ilaç olma potansiyeli var mıdır sorularına yanıt bulmak için incelemelerimiz sürüyor."

Sezen, bu projenin yaklaşık 16 ay sürmesinin planlandığını ifade ederek, merkezde hem beşeri hem zirai ilaç noktasında projelerin devam ettiğini hem de bilim insanlarının bireysel projeler yaptıklarını dile getirdi.

- "İlaç sanayinin dışa bağımlılığını azaltmak için çeşitli araştırmalar yapılıyor"

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kamu-Üniversite ve Sanayi İşbirliği (KÜSİ) Trabzon İl Temsilcisi Ali Haydar Doğu ise Türkiye'nin 2023 hedeflerini içeren 11. Kalkınma Planı'nda yer alan odak sektörlerden birinin de ilaç sektörü olduğunu söyledi.

Bu odak sektördeki önemli aktörlerden birinin üniversiteler olduğuna dikkati çeken Doğu, bu noktada üniversitelerdeki bilgi birikimini sanayiye aktarmak için KÜSİ çalışma grubunun Bakanlık tarafından oluşturulduğunu aktardı.

Doğu, Bakanlık tarafından Türkiye'de "2018 yılı KÜSİ İyi Uygulama Örneği" seçilen İLAFAR'da KTÜ'deki bilgiyi ilaç sanayisine aktarmak, bu sektördeki nitelikli eleman ihtiyacını karşılamak için çeşitli eğitim programları düzenlendiğini, ilaç sanayinin dışa bağımlılığını azaltmak için araştırmalar yapıldığını vurguladı.

11. Kalkınma Planı'nın birinci yılının tamamlanmak üzere olduğunu, planda yer alan tüm hedeflere ilişkin Cumhurbaşkanlığı'nın ilgili birimlerinin izleme ve değerlendirme yaptığını, bu doğrultuda İLAFAR'ın çalışmalarının da incelendiğini anlatan Doğu, şunları kaydetti:

"İncelemenin ardından Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Plan ve Programlar Genel Müdürlüğünce Rektörlüğümüze yeni kurulmuş olmasına rağmen Türkiye'deki ilaç sanayi ile kurduğu güçlü iletişim, akademik bilgi ve deneyim konusundaki gelişmelerden memnuniyet duyulduğunu ifade eden teşekkür yazısı gönderildi. Bu da merkezimizde özveriyle çalışan akademisyenlerimiz için artı bir moral oldu. Bizler ülkemizin ilaç ve Ar-Ge alanındaki 2023 hedefleri için çalışmaya devam ediyoruz ve edeceğiz."

Doğu, merkeze destek veren ve çalışmaları dikkatle takip eden Trabzon Valisi İsmail Ustaoğlu, KTÜ Rektörü Prof. Dr. Süleyman Baykal, uluslararası tecrübesi ile merkezi ileriye taşımak için çalışmaları özveriyle yürüten İLAFAR Müdürü Prof. Dr. Sena Sezen ve tüm ekibine teşekkür etti.