Hayallerimin ülkesi Küba‘da geçirdiğim ay boyunca hiç kumsala gitmedim, denizi bile sadece 2 kez gördüm. Nedeni, turistik yerlerde çalışan, daha fazla para kazanan uyanık insanlarla değil gerçek Kübalılarla tanışmak, Küba’da yaşam şartlarını öğrenmekti ve bunu başardım. Küba turları ile giden turistlerden daha farklı ve gerçek bir Küba gördüm. Küba’yı tursuz gezmekten mutluyum. İşte size benim gözümden bir Küba gezi yazısı. Ülkeye ilgi duyuyor, ucuz ve bağımsız seyahat etmek istiyorsanız tursuz bir Küba gezisi öneririm.
Küba’da yaz mevsimi çok sıcak. Ben uzun tatilimi sadece yazın yapabildiğim için temmuz-ağustos’ta Küba’daydım ve sıcaktan herkes gibi rahatsız oldum. En iyi mevsim eylül-kasım kasırga mevsimi bittikten sonraki aralık-nisan dönemi. Ondan sonra da sıcaklar başlıyor. Ancak bu yüksek sezonda otel-pansiyon fiyatları yükseliyor. Ben yazın pansiyonlarda (casa particular) rahat yer buldum ve uygun fiyatlardan yararlandım, en ucuzu 15CUC, en pahalısı 25CUC.
İki farklı Küba para birimi var: Yerel Küba pezosu (CUP, peso nacional, ulusal peso) ve çevrilebilir peso (CUC, dolar peso, peso convertible). 1CUC=24CUP=1 ABD doları. CUC aslında sadece yabancıların harcaması için çıkarılmış bir para olsa da sadece otellerde ve pansiyonlarda değil modern marketlerde ve çoğu lokantada da geçiyor. Kübalılar temel ihtiyaçlarını yerel Küba para birimi pezo ile karşılasalar da süpermarketlerde CUC kullanmak zorundalar. CUC’un hakimiyetinin ülke halkına olumsuz etkisi var, bu yüzden devlet bir süre önce maaşların bir kısmını CUC olarak ödemeye başladı. Çoğu yabancı, yerel pezo alamayacağını sanıyor, hatta bunu söyleyen profesyonel rehberler bile var ama bu doğru değil. Halkın yerel pezo kullandığı lokantalarda, kafelerde, bakkallarda, sinemada, dondurma kafelerinde, eczanelerde, sokak tezgahlarında, manavlarda siz de yerel pezo ile çok ucuz alışveriş yapabilirsiniz. Eğer yerel peso geçen bir yerde sizden CUC istenirse ödemek zorunda değilsiniz. Kübalıların peso, sizin CUC ödemeniz gereken bazı yerler de var; konserler, müzeler ve şehirlerarası otobüsler.
Küba’da gezdiğim 1 ayın küçük bir kısmını Havana‘ya ayırsam da başkenti epey gezdim. Karayipler’in en büyük ve canlı kenti olan Küba başkenti Havana büyüleyici, çekici, eğlenceli ve şaşırtıcı; tüm Küba gibi. Bu kent enerjisi, müziği, sürprizleri ve ruhuyla içinizi sarar. Buradaki 60 yıllık otomobiller meraklı koleksiyoncuların onardığı istisnalar değil, ekonomik gereksinimlerin sonucu kullanılan gerçek arabalardır. Havana İspanyol kolonyal tarzı güzel bir mimariye sahip, ancak çoğu binanın onarıma ihtiyacı var.
Devrim sürecinde önemli bir yeri olan, Che Guevara’nın anıt mezarının olduğu, entellektüel düzeyi yüksek Küba kasabası Santa Clara’sız bir Küba gezisi çok eksik kalır. Bence ülkede gezilecek yerler arasında başkentten sonra en önemli nokta. Ayrıca gece hayatı da eğlenceli ve ucuz.
Santa Clara‘nın arka sokaklarında rastladığım bu çukulata tatlısı çocuğun evinde halı, bulaşık makinesi, perde, bilgisayar, DVD oynatıcı, çamaşır makinesi, cep telefonu, mikrodalga fırın, pilli oyuncaklar yok. Evinin kapısı boyasız. Hamburger, pizza, biftek yiyemez. Ama plastik kuşuyla mutlu. Çünkü devletin her gün bedava verdiği sütü içiyor, yemeği yiyor, istediği zaman ücretsiz satranç ve bale kursuna gidebiliyor. Kredi kartı borcunu ödeyemediği için eve asık suratla gelen bir baba ve işini kaybetme endişesiyle antidepresan içen bir anne tarafından büyütülmüyor. Hayatında hiç şiddet suçu, silah sesi, soygun, kapkaççı, tinerci görmedi. DÜNYADA 100 MİLYONDAN FAZLA SOKAK ÇOCUĞU VAR, VE BUNLARIN BİR TEKİ BİLE KÜBA’DA YAŞAMIYOR.
Küba’nın resmini yapabilir misiniz? Bence Küba’nın resmi salsa yapan genç kızlar, palmiyeli kumsallar değil. Santa Clara’nın en arka sokaklarında dolaşıyordum, kavurucu sıcak bir havada. Köhne bir sokakta kulağıma piyano sesi geldi. Bakalım Küba bu kez beni nasıl şaşırtacak diye usulca yaklaştım. O da ne? Konforsuz, boyasız bu mekanda Kübalı çocuklar bale öğreniyor. Bence Küba’nın resmi bu. FOTOĞRAFTAKİ ÇOCUKLARIN HİÇBİRİNİN EVSİZ, TİNERCİ, AÇ ARKADAŞI YOK.
Havana’daki Küba Devrim Müzesi devrimden önce başkanlık sarayı idi ve devrimciler bu güzel binayı parti merkez komitesi ya da başka bir şekilde kullanmayıp müze haline getirerek halka açtılar. Böylece en son Fulgencio Batista’nın lüks sarayı olan mekan Devrim Müzesi (Museo de la Revolución) haline geldi. Müze en çok 1950’ler ve Küba Devrimi ile devrim sonrası döneme ayrılmış. İspanyollara karşı verilen 1895-98 Bağımsızlık Savaşı ile ilgili sergiler de var.
Küba Devrim Müzesi’nde yukarıdakilere devrimi kaçınılmaz kıldıkları için teşekkür edilmiş. Batista’ya devrimi yapmak konusundaki katkılarından dolayı, Baba Bush’a devrimi pekiştirdiği, Oğul Bush’a sosyalizmi vazgeçilmez kıldığı için ve Ronald Reagan’a ise devrimi güçlendirdiği için teşekkür ediliyor.
Trinidad’da birkaç gün kalsam da şöhreti ölçüsünde beğenmedim.
Fidel Castro’nun memleketi Holguin pek turistik değil, birkaç gün geçirdim, değişiklik oldu. Yerel paranın geçtiği restoranda yemek yiyebilmek için kapıda epey sıra bekleniyor, ben de 1,5 saat bekledim. Pizza 40 kuruş, spagetti 70 kuruş. Yerel peso kullanılan yerlerde harcama yaparsanız Küba’da yaşam ucuz.
Gelmeden önce iletişim kurabildiğim az sayıdaki Kübalılardan olan Hospitality Club üyesi Yaritza’nın evi Palma Soriano kasabasındaydı. Hiç otel, pansiyon, turist olmadığı için gittim ve kaldım. Küba’da halkın evinde bir yabancıyı misafir etmesi yasa dışı ama Yaritza “bizim ev kasabanın merkezinde değil, polisler görmez” diyerek beni ikna etti ve ilginç bir deneyim oldu. Önceki kasabada pansiyonumun sahibi Komünist Parti'den bir kadındı, planımı anlatınca ”hayır kalamazsın orada, yasal değil” dedi ama gittim yine de.
Küba’da bakkal (bodega). Ülkede gördüğüm bakkalların içinde en fazla ürün olanı bu oldu. Küba’da alışveriş yeri.
Santiago’ya gelişimin zamanını iki önemli etkinliğe denk getirdim: 26 Temmuz Monkada Kışlası baskınının yıldönümü kutlamaları ve Santiago Karnavalı.
9 gündür Santiago‘da mahalleli oldum, bakkalı, kafesi tanıdı artık. Dedikoduları bile öğrendim. Dün akşam komşu Cecilia geldi, ağlayarak su istedi; kocasıyla kavga etmiş. Geçen gün benim pansiyonun sahibi Deiva anlattı; yandaki kadın terasta 6 tane domuz besliyormuş, polise şikayet etmiş ama kadın mahalle devrim örgütünden olduğu için bir şey olmamış, zaten oğlu da hırsızmış, hapisten yeni çıkmış. Yohandro ile Liliana bir türlü parayı denkleştirip mutfağı fayans yaptıramadılar, Carmen’e de İspanya’daki yeğeninden para gelirse bahçeyi düzenleyecek vs.
Tipik bir Küba yemeği. Arkadaşım Yoandro ile eşi beni evlerine yemeğe davet ettiler. Küba mutfağı zengin değil. Gördükleriniz en çok yenenler; avokado, yeşil muzdan yapılan tuzlu muz kızartması, olgun muzdan yapılan tatlı muz kızartması, siyah fasülyeli pilav ve tütsülenmiş domuz eti kızartması. Tipik Küba yemekleri.
Gördüğünüz plastik veya metal dev bira kupalarından herkeste var. Tankerlerle bira getirip metal fıçılara aktarılıyor, ve gördüğünüz gibi kupanızı verip çok ucuza içiyorsunuz. Resimde görev başında durup Küba birası içen polisi görüyorsunuz.
Dün komşuya yemeğe giderken 8 tane bira aldım, poşet yok. Şekilden şekile girdim onları taşırken kollarımda. Aslında poşet yok değil, devlet veriyor elbette, var ama şöyle oluyor, markette çalışan yoldaş, marketin poşetlerini çalıp manav yoldaşa tanesi 2,5 kuruştan satıyor, manav yoldaş da tanesi 5 kuruştan müşteri yoldaşına satiyor. Turist Alper de biraları taşırken kan ter icinde kalıyor. Yaşasın sosyalizm.
Arkadaşlarım Yoandro ve eşi evlerinde bana pişirdikleri eti buradan almamışlardır umarım.
Devletin 7 yaşına kadar her çocuğa günde 1 litre süt ve 7-14 arasındakilere bedava yoğurt verme politikası doğrultusunda Küba’da sığır eti yemek yasak. Erlinda ve ailesi beni yemeğe davet etti, “bugün senin için yasak bir şey yiyeceğiz” deyince “inek değil mi?” diye sordum, şaşırdılar bilmeme. Eee, dersimi çalışıp gittim Küba’ya. Aynı sokaktaki komşularını 1 gün önce ihbar üzerine polis basmış, inek eti buldukları için cezalandırmış.
Küba’da açık hava kafelerinde dondurma yemek bir gelenek. Fakat güneşin altında bu gördüğünüz kuyrukta saatlerce beklemek gerekiyor. Küba‘da her gördüğüm sıraya girdim, çünkü ucunda mutlaka yerel pesoyla satılan ucuz bişey çıkıyor. Dondurma sırası, lokanta sırası, sokak pizzası sırası, eczane sırası, at arabası sırası, habire sıra.
Santiago de Cuba‘da arkadaşlarım Yohandro ve eşi Liliana ile Las Americas restorana gittik. Bir gün önce ben girmeyi denemiştim ama şortluyum diye içeri sokmamışlardı, şortum bileklerime kadar olmasına rağmen. Kapıda epey sıra bekledik tabii. Papyonlu sıra görevlileri ve garsonlar var, sortla ve askılı ile içeri girilmiyor. 3 porsiyon domuz ızgara, 3 porsiyon etli pilav, 3 adet kokteyl, 2 bira, 1 şişe kırmızı sarap, salata vs sonucu 7 Dolar (185 Peso) hesap geldi, 8 Dolar verdim. Gülmeyin, bir mühendis veya dokturun maaşının üçte biri bu hesap. Bahsettiğim türde ucuz hesaplar sadece sınırlı sayıda yerel peso geçerli olan mekanlarda. Turist pesosu geçen yerlerde ise en ucuz kafede 3 Dolara, en lüks otelde 20 Dolara yemek yenebiliyor. Bazı bilgilerle Küba gezisi oldukça ucuza getirilebiliyor.
Küba’da kentlerde at arabalarıyla toplu taşıma ve ulaşım yaygın. Santiago gezisi çok keyifli ve ilginç.
Havana’ya döndüm ve ertesi gün taksi bulamadığım için caddede bir otomobil çevirdim ve havaalanına geldim, Küba’da kaçak taksi çok yaygın. İndiğimde polis sorular sordu, “para vermedim, o benim arkadaşım” dedimse de bir başka polis o sırada benim garibanı tutukluyordu.
Çelebi Alper'e ait daha fazla içerik için sizi şöyle alalım.
