Yazı: Süreyya İsfendiyaroğlu
Fotoğraf: Ahmet Karataş
Karga ve papağan gibi kuşlar, ufacık beyinlerine rağmen zekâ pırıltısı saçan davranışlar sergiler. Maymunları kıskandıran yetenekleri arasında alet kullanabilme, problem çözme, etrafındaki diğer kuşlara ve insanlara karşı uzun vadeli strateji geliştirme yer alır.
Mesela diğer kuşlar bakarken besinini saklayan bir kuş, onlar gittikten sonra yiyeceğin yerini değiştirir. Bu gibi davranışlar üstün zekâya işaret eder ve maymunlardaki kadar çeşitlidir.
Bilim çevreleri kuşların bu beceri seviyesine nasıl ulaştığına dair uzun yıllardan beri çalışıyor. Zira kuş ve memeli beyni 300 milyon yıldır bir arada bulunmasına rağmen yapısal birçok farklılık barındırır.
Bunlardan en dikkat çekici olanı boyuttur. Bir papağanın beyni ceviz kadarken bir makak maymununun beyni limon büyüklüğündedir. Memelilerde bilinçli davranış altı katmanlı beyin zarı tarafından kontrol edilir, kuşlarda beyin zarı bulunmaz. Ancak kuşların beynindeki beyin hücresi sayısı memelilerden daha fazladır, bunların boyutuysa memelilerinkinden küçüktür. Bu da birim alanda daha fazla beyin hücresi barındırdıklarını gösterir. Bu hücrelerden bir kısmının beyin zarının evrimsel kökeni olduğu ve benzer işlev gösterdiği de düşünülmektedir.
Bochum Ruhr Üniversitesi Biyopsikoloji Bölümü’nden Profesör Onur Güntürkün, geçtiğimiz nisan ayında Cognitive Sciences dergisinde memeli ve kuş zekâsında beyin zarının rolüne dair bulgularını yayınladı.
Makale, kuş ve memelilerde beynin merkezi sinir sisteminin (serebrum) benzer işleve sahip olmasına rağmen biçimsel olarak farklılığından yola çıkıyor. Kuşlardaki bilinçli davranışın kökenini beyin hücrelerinin beyin zarı gibi davranmasına dayanarak açıklıyor.
Güntürkün, Magma’ya yaptığı açıklamada gelecekte cevaplanması gereken sorulara işaret etti. Kuşların daha az beyin dokusuyla memeliler düzeyinde bilişsel mekanizmalara vakıf olduklarına değinen araştırmacı,
“korteksi yani beyin zarı olmayan beyin daha işlevsel olabilmesine rağmen insanların da içinde yer aldığı memeli hayvanlarda neden korteks bulunduğu”
sorusuna yanıt aramaya devam edeceklerini belirtti.
