Yazı: Süreyya İsfendiyaroğlu
1) Seyşel Akgözlüsü (Zosterops modestus)
Seyşel Akgözlüsü'nün yazgısı, okyanus adalarına özgü birçok canlı türünün öyküsü gibiydi. Adaya özgü bu tür, ormanların yok edilmesi ve adaya yerleşen istilacı türler yüzünden yok olmanın eşiğine gelmişti. Doğa korumacılar bir kısmını takımadaların uzak adalarına götürdüler. Bu riskli çalışma sonucunda yeni adacıklara uyum sağlayamama ihtimalleri de vardı. Fakat bu adalar onların yeni cenneti oldu.
2) Şeyşel saksağan bülbülü (Copsychus sechellarum)
Şeysellerde 12 adada dağılım gösteren bu kuş, 1965 yılına gelindiğinde yalnızca tek adada yaşıyordu ve 13 birey kalmıştı. Adalarda yırtıcıların temizlenmesi, yaşam alanlarının restore edilmesi, besin desteği, yuvaların koruma altına alınması ve başka adalara da transfer edilmesinin ardından türün sayısı artmaya başladı. Bugün 120 birey yaşıyor.
3) Rarotonga sinekkapanı (Pomarea dimidiata)
Rarotonga sinekkapanı seksenlerin başında kedi ve farelerin el birliğiyle tükettiği bir tür. Bu yırtıcıların uzun yıllar boyunca adalardan uzaklaştırılması sonucunda türün üreme başarısı ve nüfusu arttı. Yavru büyütme başarısı yüzde 11’e kadar düşen tür, yardımlaşmasıyla biliniyor. Şimdi artan nüfusla beraber üremeyen bireyler de yavrunun beslenmesine yardım ediyor; başarı yüzde 80’in üzerinde. Ama tek tropikal kasırga bile tüm bu çabaları yerle bir edebilir.
4) Siyah Avustralya kızılgerdanı (Petroica traversi)
Dünyada bilinen en küçük popülasyona sahip kuşlardan biriydi. 1980 yılında yalnızca Chatman ada takımına ait, 15 hektarlık Küçük Mangere Adası’nda bulunuyordu. Birçok ada türü gibi yırtıcıların olmadığı bir yaşama adapte olmuş, uçuş yeteneği körelmişti, kedi ve fareleri atlatamayacak kadar hantaldı. Yoğun ağaçlandırma programıyla yok oluşun eşiğinden döndü, bugün yaklaşık 230 bireyi bulunuyor. Nesli tükenme tehlikesi henüz atlatılmış değil.
5) Rodrigues kamışçını (Acrocephalus rodericanus)
Mauritius’a bağlı Rodrigues’in, Idyllic Adası’na özgü bu tür hava ıslahı ve yaşam alanının rehabilitasyonu sayesinde kurtarıldı. Ada’da kalan daracık yaşam alanının tamamı çitle çevrilerek evcil hayvanların alanda otlaması engellendi, bölgedeki istilacı bitki türleri alandan uzaklaştırılarak adaya özgü türlerle bitkilendirildi. Durumu tehlikede konumundan (EN), tehdide yakın konumuna (NT) düşürüldü.
6) Kirtland’ın ötleğeni (Setophaga kirtlandii)
Yangın ekolojisine uyum sağlamış bu kuş türü, doğal yangınlar sonucu oluşan orman açıklıklarında yaşıyor; üremek için genç çam fidanlarının büyüdüğü 160 dekardan geniş alanlara ihtiyaç duyuyordu. Ormancılık faaliyetleri yüzünden 50 yıl önce tükenme noktasına geldi. Ontario ve Michigan eyaletlerinde bulunan dar yayılışı ormanlarda yaşayan tür, ormanda yangın etkisinde oluşan koşulların tesis edilmesi sayesinde kurtarıldı.
7) Rodrigues fodisi
(Foudia flavicans)
Doğal yaşam alanının yok olmasının ardından Rodrigues fodisinin küresel nüfusu, 1968 yılında beş çifte kadar düşmüştü. Adalarda doğal ve egzotik türlerle yapılan yoğun ağaçlandırmaların yaygınlaşmasıyla bu türün de sayısı artıp adaya yayılmaya başladı. Günümüzde 4.000 ile 17.000 arası birey sayısına ulaştığı hesaplanıyor.
9) Kuzey ve Güney Yeni Zelanda eğersırtı (Philesturnus rufusater, Philesturnus carunculatus)
İstilacı türlerin henüz ulaşamadığı Yeni Zelanda adalarına özgü bu iki tür, küçük popülasyonlar halinde yaşamlarını sürdürüyor. Yırtıcı hayvanların ve istilacı bitkilerin sayısının baskılanması sayesinde nüfusları artmaya devam ediyor. Tehdide yakın (NT) konumunda olmalarının nedeni yaşadıkları bazı adalardaki insan varlığı ve tropik fırtınaların verebileceği olası zarar.
Kaynak: Illustrated Checklist of the Birds of the World Volume II
