Roma döneminin öyle bir yapısı var ki sohbetin en kralı orada yapılıyor, dedikodunun dibine vurulup bir yandan ihtiyaç gideriliyor bir yandan da sosyalleşiliyor. Latrinaların popülaritesi onları bir tuvaletten çok daha fazlası yapıyor.
Antik Yunan kültüründe görülen, ortasında delik bulunan iskemle biçimindeki oturaklar ya da basit kil kaplar (lazımlıklar), Roma toplumunda da ihtiyacın giderilmesinde kullanılırdı. Genellikle kilden yapılan lazımlıklar, büyük ve ücretli latrinaları kullanamayan yoksullar tarafından evlerde kullanılırmış. Bunun yanında altın ve değerli metallerden yapılan, soyluların kullandığı lazımlıklar da varmış. Kullanımdan sonra kaplardaki pislik lağım çukurlarına ya da en basit yöntemle pencereden sokağa atılırmış. Oluşan pisliği temizlemek ise şehrin köleleri ve mahkûmlarına düşüyormuş. Lağımlar temizlenebiliyorken pencereden atılan dışkılar temizlik ve sağlık sorunlarına ortam oluşturuyormuş. Kafasına aniden düşen bir dışkıyla yaralanan veya kirlenen kişi, mahkemeye başvurarak zararının giderilmesini isteyebiliyormuş.
Romalılar bu taşınabilir tuvaletleri ziyafetler sırasında bile kullanmışlar. Zengin Romalıların ziyafetlerinde tuvaleti gelen biri, yanına bir oturak ya da kap getirtip ihtiyacını oracıkta giderirmiş. Bunların yanında cadde ve sokak kenarlarına yolcuların ihtiyaç gidermesi için “gastra” adı verilen vazolar dahi konulmuş.
Roma döneminde kapalı alanlar, lazımlıklar, tek kişilik mekânların yanında büyük ve çok kişiye aynı anda hizmet veren, herkesin kullanabildiği düşük vergili olduğu düşünülen yapılar da yer almış. Kentin önemli mimari yapıları arasına giren bu yapılara “latrina” deniyor. Zengin vatandaşların evlerinde tuvalet yapılarına rastlanırken evine kanal yaptırmaya gücü yetmeyenler için umumi tuvaletler (latrina) tasarlanırmış. Birden fazla kişinin tuvalet ihtiyacını karşılayan latrinalar aynı zamanda yan yana yapılan oturaklar sayesinde insanların sosyal ve siyasi olayları konuşabildiği bir sistem hâlini almış. Bazı kaynaklarda soyluların latrinayı kullanmasından önce kölelerin oturarak ısıttığı da yazıyor.
Ülkemizdeki birçok antik kentte örneklerini görebileceğiniz latrinalar beni çok şaşırttı. Bu kadar sosyalleşme biraz abartı olmamış mı sizce de ? :)
