Libya, ABD-Rusya çekişmesinin yeni sahası oldu

TRABLUS (AA) - MUSTAFA DALAA - Libya'daki silahlı çatışmaya ülke içindeki taraflar ve bölgesel güçlerden sonra soğuk savaş döneminin iki baş aktörü de dahil oldu.

ABD, bugüne kadar Libya'ya DEAŞ ve El-Kaide gibi örgütlerle mücadeleyle dar perspektifinden yaklaştı. Washington yönetimi, uluslararası tanınırlığa sahip başkentteki Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) ve ülkenin doğusundaki silahlı güçlerin lideri Halife Hafter'in silahlı mücadelesinde ise eşit mesafede kalmaya çalıştı.

Ancak, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e yakın Yevgeny Prigozhin'e ait güvenlik şirketi Wagner Grup'a mensup paralı askerlerin Hafter saflarında giderek daha fazla varlık göstermesiyle ABD, Libya'ya yaklaşımını değiştirmeye başladı.

Hafter güçlerinin nisanda başkent Trablus'u ele geçirmek için saldırıya geçmesinden bugüne ilk defa "saldırının durması" yönünde çağrıda bulunan ABD Dışişleri Bakanlığı, 15 Kasım'daki açıklamasında, "Libya halkının iradesinin aksine Rusya'nın çatışmadan istifade etmeye çalıştığı" suçlamasını yöneltti.

Bu dönemde ABD basınının, Rusya'nın Wagner Grup aracılığıyla Libya'daki askeri faaliyetlerine ilişkin çok sayıda haber yayımlaması da dikkati çekti.

ABD merkezli yayın organı Bloomberg'in Batılı kaynaklarına dayandırdığı yakın zamanlı haberine göre, Hafter saflarında savaşan Rus Wagner Grup'a mensup paralı askerlerin sayısı son dönemde 1400'e ulaştı.

Wagner Grup'un Libya'ya 25 Rus pilot getirdiği, pilotların Hafter birliklerine eğitim faaliyetleri gerçekleştirdiği, Libya semalarında yenilenmiş Rus Sukhoi-22 tipi savaş uçaklarıyla göreve çıktıkları aktarıldı.

Söz konusu haberler karşısında endişeye kapılan ABD diplomasisi ve güvenlik bürokrasisinin dikkati Libya'ya yöneldi.

Fransız Le Monde gazetesinin haberinde, "(Libya'daki) Bu savaş, Akdeniz'in merkezindeki stratejik durumda bir değişime yol açabilir." yorumu yapıldı.

CNN ise Rusya'nın soğuk savaştan (1945-1990) bugüne batı Akdeniz'de bir askeri üsse sahip olmak için çabaladığı ve NATO ittifakı içinde yer alan Avrupa'yı güneyden kuşatmak istediği değerlendirmesine yer verdi.

- Washington diplomasisi harekete geçti

Rusya'nın varlığının artmasından rahatsız olan ABD diplomasisi, Hafter'in en yoğun destekçilerinden Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile görüşerek temaslarına başladı. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, BAE'li mevkidaşı Abdullah bin Zayid ile 22 Kasım'da Washington'da bir araya geldi.

ABD'nin Libya Büyükelçiliği, ikilinin, "Libya'daki Rus varlığı, gerilimin bir an önce düşürülmesi, ateşkes ve siyasi çözüm" konularını ele aldıklarını paylaştı.

Bundan kısa süre sonra, 24 Kasım'da ABD'li üst düzey bir heyetin, Libya'daki gelişmeler kapsamında General Halife Hafter ile görüştüğü belirtildi.

ABD Dışişleri Bakanlığının açıklamasında, Hafter ile yapılan görüşmede, ABD Orta Doğu ve Kuzey Afrika İşleri Ulusal Güvenlik Danışmanı Yardımcısı Victoria Coates, ABD'nin Libya Büyükelçisi Richard Norland, ABD Enerji Bakanlığı Uluslararası İlişkiler Bakan Yardımcısı Vekili Matthew Zais ve USAFRICOM Strateji, Katılım ve Programlar Direktör Yardımcısı Tuğgeneral Steven de Milliano'nun yer aldığı kaydedildi.

Görüşme sırasında Libya'daki Rus faaliyetlerinin de ele alındığı belirtilen açıklamada, "Yetkililer, Rusya'nın Libya halkının canını hiçe sayarak ülkedeki çatışmaları kötüye kullandığına dair endişelerini de dile getirdi." ifadelerine yer verildi.

Söz konusu görüşme, Hafter güçlerinin başkent Trablus yakınlarında ABD'ye ait insansız hava aracını (İHA) düşürmesinden birkaç gün sonra gerçekleşti. AP'ye konuşan Hafter'e yakın bir askeri yetkili, Hafter güçlerinin AFRICOM'dan özür dilediklerini, ileride bu tür olayların yaşanmaması için iş birliğini artırma taleplerini sunduklarını aktardı.

CNN'e konuşan iki ayrı Amerikan savunma kaynağı da İHA'nın düşürülmesinden Rusların sorumlu olduğunu düşündüklerini belirtti.

Bu arada ABD'nin Trablus Büyükelçisi Norland, 25 Kasım'da UMH Başkanlık Konseyi Başkanı Fayiz es-Serrac ile görüştü. Büyükelçiliğin Twitter hesabından yapılan açıklamada, görüşmede, "Rusların Libya'ya müdahalesinin artışı, Trablus'a yönelik saldırı ve siyasi çözüm arayışlarının" ele alındığı ifade edildi.

Ancak, Rusya'nın ABD'deki varlığına en sert tepki ABD Dışişleri Bakanının Yakın Doğu İşlerinden Sorumlu Yardımcısı David Schenker'den geldi.

Basın mensuplarına yaptığı açıklamada, "önemli sayıda" Rus askerinin Hafter birliklerine destek olmak için Libya'ya geldiğine değinen Schenker, son dönemde Libya'daki sivil can kayıplarındaki artışlarla ilgili Rusların "istikrarsızlaştırıcı" varlığına işaret etti.

- Ruslar inkar, Hafter sözcüsü teyit ediyor

Hafter güçlerinin, Trablus operasyonuna başladıkları 4 Nisan'dan bugüne iki batı ülkesine ait İHA'ları düşürmeyi başarması, son dönemde savaş sahasına iyi eğitimli yeni birliklerin dahil olduğu iddiasını güçlendirdi.

Rusların Wagner şirketi aracılığıyla paralı asker veya doğrudan asker gönderdiğine ilişkin iddialar, Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov tarafından "temeli bulunmayan asılsız haberler" şeklinde yalanlandı.

Bununla birlikte Hafter güçlerinin sözcüsü Ahmed el-Mismari'nin düzenlediği basın toplantısında, Hafter saflarında "bir ya da iki takım Rus askeri olduğu ve bunların bakım ve onarım işleriyle uğraştığı" yönündeki ifadeleri, Kremlin Sözcüsü'nün açıklamasıyla çelişti.

Ayrıca UMH de Hafter güçlerinin kaçarak çekildiği üslerden Rus askerlerin geride bıraktığı çok sayıda belgeyi yayımladı.

ABD basını da UMH güçlerinin Rus askerlerinin aralarında Rusça konuştukları telsiz konuşmalarına denk geldiğini yazdı.

Aynı şekilde, Washington Post ve New York Times'a konuşan UMH'ye bağlı askeri yetkililer, Hafter güçlerinin geleneksel taktikleri dışında hareket eden birliklerle karşılaştıklarını paylaşırken, UMH sağlık görevlileri de bugüne kadar gördüklerinin dışında yaralanmalarla karşılaştıklarını aktardı.

Litvanya'dan Rusça yayın yapan Medusa haber sitesi de UMH'ye bağlı bir uçağın Hafter askerlerinin bulunduğu noktaları bombalaması sonucu yaklaşık 35 Rus savaşçının öldüğünü yazdı. Haber sitesi, savaşçıların Rusya içindeki ailelerinin de tanıklıklarına yer verdi.

Aynı dönemde, UMH kaynakları, savaş uçaklarının eylül sonunda başkentin güneyindeki bir noktayı hedef alması sonucu Rus askerlerinin öldüğünü belirtmişti.

- Rus varlığının sahadaki duruma etkisi

Libya'da şu ana kadar farklı bölgelerde varlık gösteren Wagner Grup'a mensup paralı askerler zaman zaman savaştaki dengeyi Hafter güçleri lehine çevirdi.

Hafter güçleri için Rus paralı askerlerinin etkinliği ve çatışma bölgelerindeki gerekliliği, sayılarını zaman içinde yüzlerden binlere çıkardı. Washington'un telkinleri fayda vermez ve Moskova'nın nüfuzunu artırma çabası devam ederse zaman içinde bu sayı daha da artabilir.

UMH'ye bağlı birliklerin önde gelen komutanlarından Usame Cuveyli, ABD basınına verdiği demeçte, "Anlaşılan Ruslar bu çatışmalara ağırlığını koydu. Rusların savaşa dahil olması savaş sahasını değiştirdi. Onların araya girmesi işleri daha da karmaşık hale getiriyor." diye konuştu.

"Suriye'de bekle-gör politikasıyla Rus etkinliğine zemin bırakan ABD, bu sefer ağırlığını ortaya koyarak Moskova'nın Libya'da hakimiyet kurmasına engel olacak mı?" sorusunun karşılığını Libya'daki gelişmeler gösterecek.