Makatta apse neden olur?

Makat apsesi (anorektal apse, perianal apse, anal apse) % 90 oranında makat bölgesindeki makat kanalındaki (anal kanal) dişli çizgiye (linea dentata) açılan 4 - 10 adet salgı bezinin tıkanması ve iltihaplanması ile gelişir. % 10 oranında ise kalın bağırsak iltihapları, aşırı ishal gibi durumlar makatta apse gelişmesine neden olabilirler. Makatta apse, erkeklerde kadınlara oranla 2:1 ve 5:1 oranında sık olarak görülür.

BARTOLİN APSESİ NEDİR?

Bartolin bezleri vajina olarak adlandırılan kadınlık organının (hazne) her iki yanında yer alan ve vajina girişinde kızlık zarının önüne açılan bezlerdir. Cinsel ilişki sırasında kayganlığı sağlayarak bu temasın rahat olması görevini yürütürler. Bartolin (Bartholin) bezlerinin tıkanması, Bartolin kistine ve Bartolin kistinin iltihaplanması da Bartolin apsesine yol açar.

Bu sorun sık olarak, 20-30 yaş arasındaki kadınlarda görülür ve hazne (vajina) kenarında (vulva bölgesi), bezelye büyüklüğünden yumurta büyüklüğüne kadar şişlikler belirir. Sıklıkla gonore (bel soğukluğu) ya da sifiliz (frengi) hastalığı nedeniyle olur. Bu durumda sıklıkla bir enjektör ile bu şişlik boşaltılır ve antibiyotik tedavisi uygulanır, ve apse cerrahi yöntemle boşaltılıp, bu boşluğa bir dren yerleştirilip 2-4 hafta kadar yerinde bırakılabilir.

Çoğu zaman tekrarlayan Bartolin apselerinde altta yatan bir makat fistülünden veya makat apsesinden şüphelenmek gerekir. Aynı zamanda, Bartolin apseleri rekto-vajinal fistül adı verilen soruna neden olabilirler ve bu durumda hazneden (vajinadan) dışkı gelmesine neden olur.

MAKATTA APSE BELİRTİLERİ

Makat apsesi genellikle makatta şiddetli ağrı, şişlik, üşüme ve titreme ile kendini gösterir. Bu şikayetler dışkılama alışkanlığı ile ilgili değildir ve ateş olabilir. Buna ek olarak, makat çevresinde kaşıntı ve iltihabi akıntı şikayetleri halsizlik eşlik edebilir. Kendiliğinden veya cerrahi yöntemle apse boşaltılabilir ve böylece ağrı ve basınç hafifler.

MAKAR APSELERİNİN SONUNDA MAKAR FİSTÜLÜ GELİŞİR Mİ?

Makat apseleri her zaman fistüle dönüşmez. Makat apsesi vakalarının yaklaşık % 40-50’sinde, makat fistülü gelişir ve eğer oluşacaksa engellemenin imkanı yoktur. Hangi apsenin fistülleşeceği konusunda bir tahminde mümkün değildir. Eğer makat yanından akıntı 2-3 ay kadar devam ederse makat fistülü tanısı konulur.

MAKAT APSESİNİN HANGİ TÜRLERİ VARDIR?

Alçak apseler
• Perianal: % 40
• İntersfinkterik: % 40
• İskiorektal: % 20
Yüksek apseler
• Supralevator: % 6
• Submukozal: % 3
Atnalı apse nedir?

En komplike apse türüdür. Makat apseleri intersfinkterik boşluk, iskioanal boşluk veya supralevator boşluktan kaynaklanabilirler. Apsenin boşaltılmasını takiben, seton uygulaması yapılabilir.

MAKATTA APSE TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Makat apsesi, makatın yanındaki cilde yapılan bir kesi ile cerahatin dışarıya boşaltılması (drenaj işlemi) ile tedavi edilir. Bazen bu işlem sırasında cerahatin rahatlıkla boşalması için cildin küçük bir kısmı da çıkartılır. Büyük ve derin apseler mutlaka ameliyathane koşullarında ve genel anestezi altında boşaltılırken, yüzeysel olan apseler bazen lokal anestezi ile yani o bölge uyuşturularak yapılabilir. Apsenin boşaltılmasını takiben sıklıkla, apse boşluğuna kauçuk, silikon veya penroz olarak adlandırılan drenler yerleştirilir.

Ağrı kesicilere rağmen geçmeyen ağrı, tedavi sonrasında ağrının artması, ateş, titreme, idrar yapmada zorluk, aşırı kabızlık veya ishal, bulantı ve kusma varsa mutlaka doktora başvurulmalıdır.

MAKAT APSESİ TEDAVİSİNDE TEK BAŞINA ANTİBİYOTİK YETERLİ MİDİR?

Antibiyotiklerin makat apsesi boşluğuna ulaşmadığı bilinmektedir, bu nedenle makat apsesinin tedavisinde tek başına antibiyotik tedavisi yeterli değildir. Makat apsesi tedavisinde cerrahi boşaltma (drenaj) yapıldı ise, rutin olarak antibiyotik kullanılmaz, ancak makat derisinde ödem (sellülit) belirlenmesi durumunda antibiyotik verilir. Ayrıca, şeker hastalığı, Crohn hastalığı, kemoterapi alan, nakil yapılmış olan bağışıklık düzeyi düşük hastalar yatırılarak antibiyotik verilir.

MAKAT APSESİ NE KADAR SÜREDE İYİLEŞİR?

Apsenin boşaltılması ile birlikte en geç 24 saat içinde yakınmalar nerede ise tamamen kaybolur, ancak apse boşluğunun tam olarak iyileşmesi 3-5 hafta kadar zaman alır.

Hastaların işe çoğunlukla işlemin ertesi günü dönebildikleri, ama bazı kişilerde bu sürenin birkaç güne dek uzayabildiği bilinmektedir. Bu dönem zarfında hastalara oturma banyosu önerilir. Hastaya bu dönemde baklagillerden (bakla, bezelye, fasulye, nohut, mercimek vb.) zengin posa yani lif bırakan bir diyet şekli önerilir. Bu durumda hastaların aktif günlük yaşantılarını konforlu bir şekilde devam ettirebilmeleri ve çamaşırlarının kirlenmesini önlemek için bir süre pet kullanmaları gerekebilir.

Makat apselerinin tekrarlaması durumunda apsenin tam olarak boşalmadığı ve altta yatan bir makat fistülünün varlığı düşünülür. Ayrıca, bir kıl dönmesi (sinüs pilonidalis, pilonidal sinüs, pilonidal kist) ve kıl kökü iltihabı (hidrozadenitis süpürativa) varlığında da makat apsesi gelişebilir.

MAKAT APSESİ VE FİSTÜLÜ TEDAVİSİ İÇİN HANGİ BÖLÜMLERE BAŞVURMAK GEREKİR?

Makat fistülü tedavisi Genel Cerrahi Uzmanları tarafından gerçekleştirilir. Bağırsak ve makat hastalıkları üzerine yoğunlaşan Genel Cerrahlara proktoloji uzmanı, kolorektal cerrah, proktolog veya koloproktolog ve bu bölüme ise proktoloji veya kolorektal cerrahi adı verilir.

Görüş ve sorularınız için: drkorhantaviloglu@mynet.com