Margarin hakkında hiç bilmediğiniz gerçekler: Gönül rahatlığıyla tüketilebilir mi?

2004 yılında gıda sektörünün önde gelen sanayicileri tarafından kurulan MÜMSAD'ın amacı; temsil ettiği margarin, bitki ve meyve çayları, kuru çorba ve dondurulmuş ürün kategorilerinde gerekli standartların ve kodekslerin hazırlanmasına ve uygulanmasına yardımcı olmak, güvenilir ve hijyenik üretimi teşvik etmek ve gıdada yaşanan bilgi kirliliğine karşı tüketicileri bilinçlendirmektir. Bununla birlikte, ülkemizde sıklıkla kullanılan margarin hakkında hiç bilmediğimiz detayları MÜMSAD Genel Koordinatörü Ebru Akdağ bizlerle paylaştı.

Öncelikle MÜMSAD hakkında bilgi alabilir miyiz? Hangi konuda faaliyet gösteriyorsunuz?

MÜMSAD gıda sektörünün önde gelen sanayicileri tarafından, sektörde ortak hareket misyonuyla 2004 yılında kurulmuştur. Bugün MÜMSAD şemsiyesi altında 14 firma ve 31 üye bulunmaktadır. Derneğimizin temel oluşum amacı; temsil ettiğimiz margarin, bitki ve meyve çayları, kuru çorba ve dondurulmuş ürün kategorilerinde gerekli standartların ve kodekslerin hazırlanmasına ve uygulanmasına yardımcı olmak, güvenilir ve hijyenik üretimi teşvik etmek ve gıdada yaşanan bilgi kirliliğine karşı tüketicileri bilinçlendirmek yer almaktadır. Tüm çalışmalarımızın bilimsel eksende ve çok boyutlu olabilmesi için Bakanlıklar, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler, bilim ve sağlık dünyası ile işbirliği içinde hareket etmek derneğimizin öncelikleri arasındadır. Bu anlamda, üniversitelerin beslenme ve diyetetik, gıda mühendisliği bölümlerinin öğretim üyeleri, öğrencileri, tıp doktorları, STK’lar, akademisyenler ve fikir liderleri ile sürekli iletişim içindeyiz. Çalışmalarımızı da bu doğrultuda sürdürüyoruz.

Trans yağ ve gıdada trans yağların azaltılması tüm dünyada önemli gündem maddelerinden biri haline geldi. Türk margarin üreticileri ise 12 yıldır ürettikleri margarinlerde trans yağ bulunmadığını açıkladı. MÜMSAD olarak bu konuda yürüttüğünüz çalışmaları anlatabilir misiniz?

Harvard’da yapılan çalışma sonucunda trans yağların kardiyovasküler risk yaratabileceği söyleminin ardından, Türk margarin üreticileri trans yağların elimine edilmesi için hızla harekete geçti. MÜMSAD liderliğinde bir araya gelen üye firmalar, ortada henüz hiçbir yasal düzenleme ya da kısıtlama yokken tamamen kendi inisiyatifiyle trans yağsız üretim için çalışmalara başladı. Uzun Ar-Ge çalışmaları ve büyük yatırımlar sonucunda ileri teknoloji üretim yöntemlerine geçiş yapıldı. 2006 yılı sonunda piyasanın yüzde 98’ini oluşturan MÜMSAD üyesi firmalar tüm margarinlerinde dönüşümü sağlayarak, trans yağ seviyesini %1’in de altına indirme başarısını gösterdi. MÜMSAD üyesi firmaların margarinlerindeki trans yağ seviyesi 12 yıldır yüzde 1’in altında ve bu seviye bilim dünyası tarafından “trans yağ yok” olarak kabul ediliyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) geçtiğimiz yıl gıda tedarik zincirinde trans yağı elimine etmeye odaklanarak, tüm ülkelere gıdada trans yağ limitinin %2 seviyesine indirilmesi için 2023 hedefi çağrısında bulundu. Türkiye’de margarinlerde trans yağ limiti 2007’den bu yana WHO tarafından konulan hedefin yarısı… Trans yağ yoktur logosu da MÜMSAD’a tescillidir. MÜMSAD bu sorumlulukla yürüttüğü Oto Kontrol Projesi kapsamında rastgele zamanlarda raflardan aldığı margarinleri akredite, tarafsız akredite üniversite laboratuvarlarında analiz ettirmektedir. Bu bağımsız analiz sonuçları 2007 yılından bu yana raflardaki margarinlerin trans yağ içermediğini (%1’in hatta güncel sonuçlara göre %0.5’in dahi altında) kanıtlamaktadır.

Trans yağ hangi gıdalarda bulunuyor? Trans yağ seviyesi dünyanın pek çok ülkesine göre çok daha az olduğuna göre tüm margarinler gönül rahatlığıyla tüketilebilir mi?

Trans yağlar ya da açık isimlendirmesiyle trans yağ asitleri, genel olarak iki şekilde oluşabilir:

Doğal kaynaklı: Geviş getiren hayvanların midelerindeki bağırsak bakterileri tarafından üretilir. Dolayısıyla bu hayvanlardan elde edilen ürünlerde (örneğin sığır, koyun, keçi vb’den elde edilen et, süt ve süt ürünleri gibi) yaklaşık % 2 – 5 düzeylerinde doğal kaynaklı trans yağ bulunmaktadır.

Endüstriyel: endüstriyel trans yağlar, bitkisel sıvı yağların kısmi hidrojenasyon denilen yöntem kullanılarak doyurulması esnasında istenmeden oluşan bir yan üründür. Ancak ülkemizdeki margarin üreticileri bu yöntemi terk ettikleri için, artık bu yan ürün oluşmamaktadır.

Doğal ve endüstriyel trans yağların insan sağlığı üzerindeki etkisi hala araştırılan bir konudur. Ancak EFSA (Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi) ve WHO (Dünya Sağlık Örgütü) makalelerine göre her ikisinin de benzer etki gösterdiği düşünülmektedir.
MÜMSAD üyesi firmaların ürettiği margarinler trans yağ içermez ve ambalajlarında “trans yağ yoktur/içermez” logosu yer alır. Dolayısıyla bu trans yağsız margarinlerle üretilen gıdalar da trans yağ içermez. Ambalajları üzerinde “trans yağ yoktur” logosu ya da bilgilendirmesi içeren yer alan margarinleri ve gıda ürünlerini gönül rahatlığıyla tüketebilirsiniz.