Mavi yüzgeçli orkinoslar çiple uydudan takip ediliyor

GÜLSEM ADAM - Akdeniz Su Ürünleri Araştırma, Üretme ve Eğitim Enstitüsü Müdürlüğü (AKSAM), Akdeniz sularında ürediği tespit edilen mavi yüzgeçli orkinoslara çip takarak canlının korunmasını sağlamak için göç davranışını, üreme alanlarını uydudan takip ediyor.

Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı AKSAM, Uluslararası Atlantik Ton Balıklarının Korunması Uluslararası Komisyonu (ICCAT) iş birliğiyle mavi yüzgeçli orkinosların göç yolu ve üreme alanlarını takip etmek için çalışma başlattı.

AKSAM'dan 15, ICCAT'tan ise 4 kişinin yer aldığı ekip, Kemer ilçesi açıklarında havuzlarda muhafaza altına alınan ve vinçler yardımıyla gemi güvertesine çıkarılan 13 orkinosun yüzgeçlerine uluslararası etik kuralla uygun olarak çip taktı.

AKSAM Müdürü Serkan Erkan, AA muhabirine, Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Müdürlüğü bünyesinde çalışmalar yürüttüklerini söyledi.

"Mavi vatan" doktrini kapsamında ülkedeki denizlerde balıkçılığın gelişmesi için araştırmalar yaptıklarını belirten Erkan, bu kapsamda 2003 yılında ICCAT ile iş birliğine gittiklerini anlattı.

- "Orkinos balıkçılığı ülkemizde çok fazla getirisi olan bir sektör"

Akdeniz'de mavi yüzgeçli orkinosların üreme ve göç dalgalarının belirlenmesi için bir çalışma yaptıklarını ifade eden Erkan, şu bilgileri paylaştı:

"Orkinos balıkçılığı ülkemizde çok fazla getirisi olan bir sektör. 2003 yılında ICCAT dediğimiz uluslararası bir komisyona ilk üyeliği olduğumuzda uluslararası orkinos balıkçılığında kotamız 900 tonla başladık. Şu anda 22 bin tonun üzerinde bir kotamız var. Balıkçılarımız için çok iyi bir gelir kaynağı. Orkinosun tamamı yurt dışına ihraç oluyor. Orkinos, çok verimli, hızlı ete çeviren ve hızlı büyüyen bir tür. Ama nasıl ürediğini bilmiyorduk. Orkinoslar Akdeniz'e giriyor, Atlantik'e çıkıyor ama ne zaman Akdeniz'e giriyor, Akdeniz'de nerede çiftleşiyor, yumurtayı nereye bırakıyor? Bununla ilgili verileri alabilmek çok zordu ve bu yönde çalışmalar yapılıyor. Proje sayesinde orkinosun göç davranışını, üreme alanlarını, hangi dönemlerde nerede yumurta bıraktığını takip ediyoruz, kısacası bu balığın biyolojisini bilirsek bu canlıyı koruyabiliriz, bizim öncelikli hedefimiz bu canlıyı korumak."

Çalışma için ABD'den uzman ekip geldiğini dile getiren Erkan, 400-500 kilogramlık 13 orkinos balığına zarar vermeden etik kurallara uygun olarak uydudan izleme cihazı takıp denize bıraktıklarını ifade etti.

- "Balık yüzeye çıktığı zaman verilerin bir kısmını uyduya gönderiyor"

Orkinosların Akdeniz'deki hareketlerini takip ettikleri çiplerin enerjilerini verimli kullanmak için şimdilik detaylı veri almadıklarını, sadece koordinatlarını takip ettiklerini belirten Erkan, şu bilgileri verdi:

"Orkinosların hangi sıcaklıkta, pH'ta ve hangi derinlikte nerelere gittiği bilgilerini, cihaz balıktan ayrıldığında göreceğiz. Cihazdaki verilerin bir kısmı balık yüzeye çıktığı zaman uyduya gönderiliyor. 1 yıl sonra cihaz balıktan irtibatı koparıp deniz yüzeyine çıkıp bütün verileri uydu aracılığıyla bize gönderecek. Biz de verilerin tamamını alacağız ve bu da bizim ilk kayıtlarımız olacak."

Erkan, projede elde edilen verileri bilim insanlarıyla paylaşacaklarını ayrıca verilerle politika geliştirme, kota belirleme gibi çalışmalarda uluslararası camiada daha fazla söz sahibi olacaklarını aktardı.

Çalışma yapıldığı sırada elektronik çiplerle orkinoslardan genetik örnekler aldıklarını da kaydeden Erkan, "Böylelikle balığın genetik veri tabanını da izleyebileceğiz, bu çok kapsamlı bir çalışma olacak." ifadesini kullandı.

Proje yürütücüsü biyolog Banu Yalım ise Doğu Akdeniz'de üreyen Atlantik'te yaşayan mavi yüzgeçli orkinosların üreme alanları ve göç davranışını farklı üniversitelerin destekleriyle incelediklerini anlattı.

Geçen yıl Antalya, Mersin körfezi ve KKTC sularında yavru orkinoslar tespit edildiğine dikkati çeken Yalım, "Bu sene de projede balıkların Akdeniz'de üreme alanları ve bunların daha sonra nerelere göç ettiklerini takip edeceğiz." diye konuştu.