Menekşe bakımı nasıl yapılır, nasıl çoğaltılır ve nasıl sulanır?

Hem doğada hem de evlerin içerisinde sıkça rastlanan menekşe, narin yapısı ve güzel görünümü ile dikkat çeker. Renk renk açan menekşe çiçeklerinin güzelliğinden ilham alan toplumumuzda menekşe, aynı zamanda bir kadın ismi olarak da kullanılır. 400-500 arasında farklı türü olduğu düşünülen menekşe en çok kuzey yarım kürede yetişir. Menekşe bitkisinin kalp şeklinde yaprakları ve asimetrik çiçekleri bulunur. Bazı türlerinde kendisine has özel bir koku söz konusu iken, bazı türleri ise tamamen kokusuzdur.

MENEKŞE NEREDE YETİŞİR?

Dünyanın hemen hemen her bölgesinde bir menekşe çeşidine rastlamak mümkündür. Evlerdeki menekşeler için tam güneş almayan balkon ve pencere kenarları, mutfaklar, salonların kuytu köşeleri en elverişli ortamlardır.

MENEKŞE ÇEŞİTLERİ

Dünya üzerinde yaklaşık 400-500 aralığında çeşidi olduğu bilinen menekşelerin en bilinen ve ülkemizde yetişen türleri 20-30 kadardır. Bu türlerin arasında doğada kendi başına çıkan menekşeler olduğu gibi, saksı menekşeleri de bulunur.

1. Hercai menekşe

Boyu 20 santimetreye kadar uzayabilen, çok yıllık ya da iki yıllık menekşeler sınıfında olan hercai menekşenin doğal rengi sarıdır. Kültür hercai menekşede ise beyaz, mor, mavi, üzerinde çizgiler olan çiçekler görülebilir. Adı gibi kararsız bir menekşe çeşididir. Kışın kar altında kalan hercai menekşe yaşamını sürdürebilir, yaz mevsiminde ise sulanmak ister.

2. Afrika menekşesi

Evlerde yetiştirilen ve en sık rastlanan menekşe çeşididir. Hassas bir bitkidir ancak bakımına dikkat edildiği sürece yetiştirmesi kolaydır. Suyunu, ışığını doğru ayarlamak, yerini sevmesine dikkat etmek gerekir. Katmerli, yalınkat, kenarları düz veya dantelalı olan Afrika menekşesinin çiçekleri mavi, lacivert, mor, menekşe rengi; çiçeklerin kenarları ise beyaz, ortaları mavi, leylak, pembe, beyaz renklerde olabilir. Doğru bir bakımla yılın her döneminde bu menekşenin çiçek açması sağlanabilir.

3. Mor menekşe

Adı gibi mor çiçekleri olan mor menekşenin kadifemsi yaprakları vardır. Yılda iki defa çiçek açan mor menekşe serin ve az güneş alan ortamları sever. Kokulu olan mor menekşeler süs bitkisi olmalarının yanında parfüm imalatında da kullanılır. Kış mevsiminde ise soğuktan korunması gerekir.

4. Bardak menekşesi

Kadifemsi çiçekleri olan bu menekşe çeşidinin ana vatanı Brezilya'dır. Bardak çiçeği olarak da bilinir. Eflatun ve pembe gibi canlı renklere sahip olan bu menekşe türü, sıcak ortamlarda daha rahat büyür. Çiçekleri katmerli ya da yalınkat olarak çıkabilir.

5. Cezayir menekşesi

Eflatun, mor, pembe ve beyaz renkte çiçekleri olan bu menekşe türünün yaprakları dört mevsim boyunca yeşil kalır. Ilıman iklimleri sever. Işık alan nemli bölgeler yetişmesi için en ideal yerlerdir. Besin değeri yüksek olan topraklarda daha iyi yetişir.

MENEKŞE SAKSISI NASIL OLMALI?

Menekşe saksılarında aranan ilk özellik ağzının geniş olmasıdır. Aşağıya doğru daralan ve altında tahliye deliği olan saksılar, menekşeler için en ideal saksılardır. Bu saksıların altlığı geniş ve nem dengesini koruyacak özellikte olmalıdır.

MENEKŞENİN TOPRAĞI NASIL OLMALI?

Menekşe kökleri sıkı topraklarda gelişemez. Bu nedenle gevşek yapılı bir toprak çeşidi tercih edilmelidir. Toprağın yapısının süngerimsi özellikte olması ve suyu aşağıya doğru iletmesi önemlidir. Toprağın pomza, perlit, yosun, vermikülit, odun kömürü, kompozit, kompost gibi karışımlar açısından zengin olması gerekir. Böyle topraklar nemi tutarak menekşenin istediği toprak özelliğini sağlar.

MENEKŞE NASIL SULANMALI?

Menekşe yetiştirmek çoğu insanın hayalidir. Ancak menekşe edindikten sonra çiçeklerine yeterli bakımı sağlayabilen çok az sayıda insan vardır. Oysaki menekşeler kendileri için ideal şartlar sağlandığı takdirde çok güzel çiçekler açan ve bulundukları ortama ferahlık veren çiçeklerdir. Menekşelerin ölmemesi için menekşe çiçeğinin özellikleri hakkında bilgi sahibi olmak gerekir.

Menekşelerin doğru büyümesi ve çiçek açması düzgün sulamaya bağlıdır. Menekşe sulamak hassasiyet isteyen bir iştir. Menekşeye su vermeden önce toprağı kontrol edilmelidir. Toprağı kurumuş ise sulama zamanı gelmiş demektir. Verilecek su oda sıcaklığında ve klordan arınmış olmalıdır. Suyun sürekli aynı sıcaklıkta olmasına dikkat edilmelidir. Sulama çiçeklere ve yapraklara su değdirmeden yapılmalıdır. Gerekirse alt tabağa bir miktar su dökülüp, toprağın bu şekilde yaklaşık bir 15 dakika kadar su çekmesi sağlanabilir.

MENEKŞENİN GÜNEŞ IŞIĞI SEVİYESİ NASIL OLMALI?

Menekşe aydınlık ortamları sever ancak doğrudan güneş ışığı görmeyi de istemez. Bu nedenle menekşe, güneş ışığı alan bir odada, ışığın tam olarak vurmadığı bir noktada kendisi için en uygun ortamı bulabilir.

SOLAN MENEKŞE NASIL CANLANDIRILIR?

Solan menekşeleri doğru bir bakımla tekrar eski canlı günlerine geri döndürmek mümkündür. Öncelikle menekşenin solma nedenini tespit etmek gerekir. Fazla sulama, yanlış yer seçimi, bitkinin yerinin değiştirilmesi gibi nedenlerle menekşelerin yaprakları cansızlaşıp kuruyabilir. Menekşe, saksısına küçük gelmişse saksıyı değiştirmekle işe başlanmalıdır. Eğer saksı ile ilgili bir sorun yoksa solmuş yapraklar temizlenir. Menekşelerin canlanması için satılan sıvı besinlerden yardım alınabilir.

MENEKŞE NASIL BUDANIR?

Menekşe budama daha çok menekşenin toprağının değiştirilmesi sırasında olur. Yılda bir kez menekşelerin toprağı değiştirilir. Toprak değişimi mayıs ya da ekim ayında yapılır. Bu toprak değişimi sırasında menekşe üzerinde bulunan sararmış, sağlıksız yapraklar bitkinin gövdesinden ayrılır.

MENEKŞE TOPRAĞI NASIL DEĞİŞTİRİLİR?

Menekşe toprağı, yılda bir kere saksının büyütülmesi veya toprağın besin yönünden kuvvetlendirilmesi için değiştirilir. Değişim mayıs veya ekim aylarında olur. Yeni toprağın menekşenin yetişmesine uygun bir toprak çeşidi olması önemlidir. Toprak değişimi sırasında köklere zarar verilmemesi gerekir.

MENEKŞE NASIL ÇOĞALTILIR?

Menekşe çoğaltmak için birden fazla yöntem uygulanabilir.

1. Suda menekşe köklendirme

Bitkileri su içerisinde bekleterek köklenmelerini sağlamak sık uygulanan yöntemler arasındadır. Ancak köklendirilen dalın özelliğine dikkat edilmezse bitki kök vermez. Köklendirilecek dalın alınacağı bitki en az bir yıllık olmalı, dal ne çok genç ne de çok yaşlı olmalıdır. Dik bir biçimde suyun içerisine konulan menekşe dalı bekledikçe kök verecektir. Kök vermeye başladıktan sonra dikilmeye hazır demektir. Köklendirilecek dalın çok keskin bir alet ile kesilmesi gerekir. Kesme sırasında ezilen menekşe dalı çürür ve kök vermez.

2. Kürdanla menekşe dikimi

Bir başka menekşe çoğaltma yönteminde ise menekşe yaprağı ve kürdan kullanılır. Bu az bilinen yöntemi uygulayarak birçok menekşe yavrusuna sahip olmak mümkün. Menekşe yaprağı tahta kürdanlar ile çevrelenmiş toprağın üzerine çivilenir. Toprak düzenli olarak sulanır. Birkaç ay sonra yaprağın altında menekşe yavruları ortaya çıkmaya başlar. Yavrular belirgin olduktan sonra üst kısımda bulunan yaprak kaldırılır ve yavrular büyümeye devam eder. Yeterli büyüklüğe ulaşan yavrular başka saksılara ekilebilir.

Menekşe Yavruları Nasıl Ayrılır?

Afrika menekşesini çoğaltmanın bir başka yöntemi ise ana bitkiden çıkan yavruları ayırmaktır. Yavru olan kökleri ayırmak için en ideal zaman yaprakların 6-8 cm'e kadar uzamalarını beklemektir. Aynı bitki üzerinde bir ya da birden fazla köklenme olabilir. Yavruları ayırmak için bitkinin tamamen kökten çıkartılmış olması gerekir. Bitki saksısından ayrıldıktan sonra nazik bir şekilde üzerindeki toprak temizlenir. Kökleri temizlemek için su kullanılsa da bu yöntem köklerin birbirine girmesine neden olacağı için mümkünse yavaşça temizlemek gerekir. Kölkler ortaya çıktıktan sonra yavrular gövdeden tek tek ayrılır ve kendi saksılarına dikilir.

MENEKŞE YAPRAĞI KAÇ GÜNDE KÖKLENİR?

Menekşe çoğaltmanın en emin yöntemlerinden biri yapraklardan alınan çeliklerin köklendirilmesidir. Menekşelerin genç olgun yaprakları dibinden koparılır. Bu esnada yaprağın renginin yeşil olmasına dikkat edilmelidir. Suda bekletme ve doğrudan toprağa ekme yöntemleri uygulanabilir. Menekşe yaprakları toprağa ekildikten yaklaşık 1 ay sonra köklenmiş olur. 2. ayın sonlarına doğru ise menekşe yavruları ortaya çıkmaya başlar. Suda ise ancak 2. haftanın sonunda yapraklardan çıkan kökler belirgin hale gelebilir.

HERCAİ MENEKŞE NASIL ÇOĞALTILIR?

Hercai menekşe, en dayanıklı menekşe türüdür. Çok yıllık olan bu bitkiyi ekmeye bile gerek yoktur. Kendi olduğu yerde çoğalarak yayılmaya devam eder. Tohumla üretilen bu menekşe çeşidinin ekim zamanı ağustos ve eylül aylarıdır. Fide haline geldikten sonra istenilen yere dikilebilir.

EBRULİ MENEKŞE NASIL ÜRETİLİR?

Ebruli menekşe, yaprakları iki renkli olan menekşe türüdür. Bu tür menekşeler satın alınabileceği gibi, farklı renklerde menekşe yaprakları kullanılarak da üretilebilir. Bunun için öncelikle iki farklı renkte menekşe yaprağı alınır. Yaprakların taze koparılmış olması gerekir. Bu yapraklar üç gün boyunca suda bekletilir. Üçüncü günün sonunda yaprakların en dip kısımlarına 2 cm kadar kesik atılır. Her iki yaprak bu kesikler birleşecek şekilde ince pamuklu bir iplikle birbirine bağlanır. Ardından tıpkı menekşe çeliği eker gibi toprağa ekilirler.

MENEKŞEYE ZARAR VEREN ŞEYLER

Menekşeye yazın doğrudan gelen güneş ışınları, kışın ise soğuk hava zarar verir. Her iki durumda da menekşe sağlıklı bir şekilde büyümez. Fazla su içerisinde kalmak da menekşenin çürümesine neden olur. Salyangozlar menekşe yapraklarını yemeyi severler. Dış ortamda bulunan menekşeler için bu tehdit her daim göz önünde bulundurulmalıdır. Bitki bitlerinden olan unlu bitler, köklerden başlayarak yapraklara kadar menekşenin tamamına zarar verir. Yeteri kadar hava almamaktan kaynaklı mantar ve küf gibi durumlarda menekşenin havalandırılması ardından da yapraklarının nemli bir bez ile temizlenmesi gerekir.