Metaverse ile yeni bir çağ başlıyor! Bill Gates'in tahmini çok da uzak değil

• Enes Çırtlık / Mynet - Sanal evren metaverse Facebook'un adını Meta olarak değiştirmesi ve büyük yatırım planlarını duyurmasıyla yeniden yeniden konuşulur hale geldi. Sadece Meta da değil, Microsoft, Roblox ve Epic gibi şirketler de metaverse'e milyarlarca dolarlık yatırım yapmayı planladıklarını duyurmuştu.

Bilişim, Bilgisayar ve Bilişim Teknolojileri konusunda eserleri bulunan İstanbul Aydın Üniversitesi Dr. Ögretim Üyesi Ali Efe İralı, kimilerinin internetin geleceği olarak gördüğü, kimilerinin ise beklenildiği kadar patlama yapamayacağını söylediği metaverse hakkında önemli açıklamalarda bulundu.

"BU ÇAĞA DAİR ÖĞRENECEK DAHA ÇOK ŞEYİMİZ VAR"

Dr. Öğretim Üyesi Ali Efe İralı, "Metaverse geleceğimiz mi, İnternetten sonraki çağı metaverse mü başlatacak?" sorusuna şöyle yanıt verdi:

"Kavram olarak 20 yıldan fazla bir geçmişe sahip. Ancak bugün, özellikle sanal ve artırılmış gerçekliğin kesişim noktasında yeniden karşımıza çıktı. Ancak tıpkı metaverse’ü oluşturan sanal ortam unsurlarında da görüldüğü gibi, her teknik ilerlemenin geçireceği çeşitli dönemler var.

"YENİ BİR ÇAĞI BAŞLATIYOR"

Şu an başta perakende olmak üzere pek çok sektör kendisini yeniden konumlandırma derdinde. Dolayısıyla ekonomik anlamda bir arayış söz konusu. Bu arayışın, ağ teknolojilerine bağlı yeni ihtiyaçları doğuracağı gibi yeni sorunları da beraberinde getireceği aşikâr. Dolayısıyla pek çok açıdan evet, yeni bir çağ başlatıyor. Özellikle blok zincir ile birlikte değerlendirildiğinde bu çağa dair öğrenecek daha çok şeyimiz var."

"ÇOK DAHA BÜYÜYEN BİR VERİ HAVUZU İLE KARŞILAŞACAĞIZ"

Metaverse'ün kümelerin bir kesişim noktası olduğunu, şu anda dahi pek çok verinin iz bıraktığı bir küresel ağ yapısı söz konusu olduğunu ifade eden Ali Efe İralı, "Bu ağ yapısına sanal ve artırılmış gerçekliği geniş kitleler olarak kullanan bir nihai kullanıcı (end-user) faktörünü de eklersek, çok daha büyüyen bir veri havuzu ile karşılaşacağız. Bu aslında anlamlandırılabilir ağ yani semantik ağ dediğimiz teknolojinin de tam olarak kendisi. Yani metaverse, çıkış prensibi olarak Web 3.0 teknolojisi içerisinden geliyor. Kullanıcılar nezdinde şu an bir veri işleme süreci bilindiği üzere hali hazırda sürdürülüyor. Ama aslında bu verilerin birbirine daha da yakın hale getirilmesi, yorumlanabilmesi ve karmaşıklıktan süzülmesi gerekiyor. Metaverse bu noktada verilerin çeşitlenmesini sağlarken; yapay zekâ ve yapay sinir ağları üzerinden yeni süzme yöntemlerini de beraberinde getiriyor." dedi.

Epic CEO’su Tim Sweeney, "multi trilyon dolarlık bir fırsat" diye bahsettiği metaverse'de bir milyar kullanıcıya ulaşan ilk şirketin bu alanda standartları da belirleyeceğini söylemişti. Dr. Ögretim Üyesi Ali Efe İralı ise bu konu hakkında şunları kaydetti:

"Epic Games önce ArtStation’ı daha sonra da SketchFab’i bünyesine katan bir yapı içerisinde yer alıyor. Özellikle oyun ve animasyon dünyası başta olmak üzere pek çok sanatçı ve tasarımcının en önemli sayısal ortam paylaşım kanalları artık bir oyun motoru devine geçmiş durumda. Metaverse konusunda da bizi yanıltmadı. Valve’in sahibi olduğu Steam, blok zincir gibi süreçlere dahil olmayacağını, NFT ile ödemeleri istemediğini söyledi. Ama Epic tam tersi bu konuda bir engel koymayacaklarını aktardı. Bu da metaverse’ün temel ödeme araçları arasında gösterebileceğimiz blok zincir sistemleri konusunda şirketin bir adım öne geçtiğini bize gösteriyor. Sistemsel anlamda karar alıcı konumuna, kanaat önderi konumuna erişen yazılımlar genellikle birkaç sene sektörü domine eden yazılımları üretenler oluyor. Doğrudan kullanıcı sayısından ziyade, ürettiği etkinliğe ve verimliliğe odaklanmak lazım. Bu anlamda reklam döngüleri bize asıl anahtar performans göstergesi olarak sunulacak. Yani ticarileştirilebilir bir iş modeli, fiziki dünya ile bağını ne kadar gerçekçi inşa edebiliyorsa, reklamlar bunu en iyi biçimde ortaya çıkartanlar olacaktır."

"BILL GATES'IN TAHMİNİ ÇOK DA UZAK DEĞİL"

Microsoft'un kurucu ortağı Bill Gates, geçtiğimiz günlerde çoğu çalışanın önümüzdeki iki veya üç yıl içinde sanal toplantılarını metaverse'te yapacağını tahmin ettiğini açıklamıştı. "Açıklamakla da kalmadı, kuruculuğunu üstlendiği Microsoft bu iş için özel karakter tasarımları üretmeye başladı" diyen Ali Efe İralı ise Gates'in tahmininin aslında çok da uzakta olmadığını belirtti.

"Kaldı ki, şu an sanal toplantıların üç boyutlu evrende inşa edilmesi süreci yeni de değil." ifadesini kullanan İralı, "Örneğin Mozilla’nın Hubs uygulaması bunu çok önceden topluma açık biçimde yapıyordu. Bununla ilgili pek çok çalışma var. Dünyanın pek çok noktasında sanayicilerin kullanmaya başladığı sistemlerden söz ediyoruz. Yani metaverse aslında burada. Hedef gerçekleşmesi bakımından birkaç seneyi daha görmemiz gerekebilir." dedi.

META İSTENEN "HYPE'I" YARATTI

İralı, "Facebook ya da yeni adıyla Meta'nın metaverse ile adımları çok fazla gündeme geliyor. Sizce Meta'nın asıl planı ne?" sorusuna "Meta, aslında armada gemisi olan Facebook’un yavaş yavaş azalan kullanıcı kitlesini Whatsapp ve Instagram üzerinden tekrar ivme kazandırılmasına yönelik atılmış bir hamle gibi duruyor. Yani üç boyutlu olarak anlatılan simülasyon evreni henüz burada değil. Kaldı ki metaverse kavramı Facebook’tan çok daha önce Second Life’a hitaben çok sayıda akademik çalışmada kendine yer bulmuştur. Bu yer zamanla farklı teknolojik ilerlemelerin de etkisiyle sanal ve artırılmış gerçeklik ekseninde kesişmiştir. Bu kavramı Meta’nın hedefleriyle doğrudan kesiştirebilir miyiz onu zamana bırakacağız. Ama şirket, istenen heyecanı, “hype”ı yarattı bile. Yani aslında eskisi kadar olmasa da Mark Zuckerberg süreci iyi biçimde yönlendirdi diyebiliriz." diyerek cevapladı.

TÜRKİYE'DE METAVERSE

Türkiye'de metaverse'ün geleceği hakkında konuşan Dr. Öğretim Üyesi Ali Efe İralı, "Türkiye’de blok zincir üzerinden pek çok sermayenin sektörde yer alma çabası olduğu açık. Ancak pek çok sermayedar, sektörü tanımadan ya da beklentilerini yüksek tutarak bu girişimlerde bulunuyor. Belki blok zincir için ekonomik gösterge okumaların bir işletme kurmak için yeterli olduğu gibi yanlış bir algı olabilir. Ama bunun daha da kötüsü, mühendislik ve etkileşimli iletişim teknolojileri alanında yeterli bilgi sahibi olmadan sektöre giriş yapmaktır."

TÜRKİYE'DE GÜZERGAHI DENEYİMLİ FİRMALAR BELİRLEYECEK

Dolayısıyla sizin öncelikle bilgi-birikim ağınızı kuvvetlendirmeniz gerekiyor. Üniversiteler ve bünyelerindeki teknokentler ile TekMer yapıları bunun için bulunmaz bir nimet. Zaten metaverse, kurgusal anlamda hedef olarak da bunu işaret ediyor. Pek çok sektörden pek çok firmanın bir araya gelmesiyle kurulan bir inşa süreci bu. Türkiye çok genç teknoloji şirketlerine sahip. Ama tıpkı savunma sanayinde olduğu gibi bu genç teknoloji şirketlerine rehberlik edecek kuvvetli, deneyimli firmalar yol güzergahını belirleyecekler.

METAVERSE OYUN DÜNYASINI NASIL ETKİLEYECEK?

Metaverse, oyun dünyasını da heyecanlandırmış durumda. Roblox ve Epic gibi şirketlerin bu alana yatırımlarda bulunması önemli bir kanıt olarak görülüyor. İralı ise metaverse'ü üç boyut evreni bakımından oyunların doğrudan içinden beslenen bir kavramın inşası olarak niteliyor. "Her halükârda oyundan kopuk bir sistem söz konusu değil" ifadesini kullanan İralı, oyun ve oyun teknolojileri için yapılan tüm üretim çalışmalarının metaverse'ü destekler nitelikte olduğunu, e-spor olarak oyun içerisinde oyun oluşturmaya yönelik fikirlerin var olduğunu da söyledi. NFT ile birlikte pek çok şirketin kullanıcılara yeni alternatif tüketim ürünleri sunmaya çalıştıklarını gördüklerini aktaran İralı, "E-sporda da buna rastlanılacak gibi. Tıpkı Minecraft’ta ve Second Life’ta olduğu gibi modüler yapılar üzerinden son kullanıcıların kendi sistemlerini inşa edip kendi eğitim ve iş süreçlerini geliştirecekleri; kendi oyun müsabakalarını düzenleyecekleri dünyaların yaygınlaşması çok yakın." ifadelerini kullandı.

"AYRI BİR DÜNYA ÇOK MÜMKÜN GÖRÜNMÜYOR"

Ali Efe İralı, "Metaverse'e katılmayı düşünüyor musunuz?" sorusunu ise şöyle yanıtladı:

İletişim teknolojileri ile çalışan kişilerin metaverse’ten ayrı bir dünya inşa etmesi çok mümkün görünmüyor. Çünkü yaptığınız ürünler, ürünler ile kurumlar ve kişiler arasında kurduğunuz bağlantılar sürecin içine bağlı kalmanıza neden oluyor. Bugün ağ sistemlerinden bağımsız bir devlet mekanizmasının neredeyse imkânsız hale gelmeye başlaması ile de bunu gözlemleyebilirsiniz. Tüm dünyada internetin üstlendiği kritik yön, iş süreçlerini kolaylaştırırken aynı zamanda yeni gelen yöntemle kendisine ayrı bir bağlı nokta oluşturuyor. Metaverse’te de benzer bir işi görmemiz biraz zaman alacaktır. Ama şu an teknolojinin içerinde doğan akademik ismiyle “dijital yerli” kullanıcılardan sonra yeni bir nesil daha gelecek. Metaverse’ün asıl yönünü tayin edeceklerin bu nesil olduğunu söylemek daha doğru olacaktır.