BİZE ULAŞIN
Uzun yıllar hükümdarlık sürdüren Moğol imparatorluğu kurucusu Cengiz Han'ın Türk asıllı olduğu düşünülmektedir. Kurucu Cengiz Han Moğolcanın yanı sıra Türk dilini de konuşmuştur. Börçigin kökenli Cengiz Han'ın soyu günümüzde de araştırılmaya devam etmektedir. Moğollar hakkındaki bilgiler ise Çin kaynaklarında sıkça yer almaktadır. Ayrıca imparatorluk, Cengiz Han zamanında Dünya'nın geneline yayılarak geniş bir alanda hüküm sürmüştür.
Tarihte kurulan en büyük imparatorluklardan biri olan Moğollar, Türk boylarını da kapsamaktadır. Türkçe konuşan topluluklar her ne kadar Moğol İmparatorluğu içinde yer alsa da devletin Türk devleti olduğu söylenemez. Farklı etnik kökene sahip birçok topluluğun bir araya gelmesiyle Moğol İmparatorluğu kurulmuştur. Kurucu Cengiz Han'ın ise Türk soyundan geldiği düşünülmektedir. Bu açıdan bakıldığında Moğolların Türk asıllı oldukları söylenebilir ancak bu konu hakkında net bir bilgi vermek doğru değildir. Moğollar ve Türkler tarih boyunca sıkça birbirinden etkilenmiş ve çeşitli alanlarda alışverişler yaşamıştır. Moğol ve Türk kültürü, tarihi ve yapısı birbirine benzerlik gösterse de tam olarak Moğollar Türk demek yanlıştır.
Asya kıtasının büyük bir çoğunluğuna yayılan Moğollar, en geniş sınırlara sahip olduğu dönemlerde yaklaşık 100 milyonluk nüfusa ulaşmıştır. Tarihte Moğol kelimesi, Çin'e ait Tang Hanedanı yıllıklarında küçük bir kabile olarak geçmiştir. Moğol kabilesi Börçiginler üyesi Kabul, bütün Moğolların ilk lideri olma özelliği taşımaktadır. Kabul, Moğol İmparatorluğu kurucusu Cengiz Han'ın dedesidir.
Moğol İmparatorluğu kurucusu Cengiz Han'ın asıl ismi Temuçin'dir. Daha sonra kurultay kararıyla "Cengiz Han" ünvanını almıştır. Moğol İmparatorluğu 1206 yılında Cengiz Han tarafından kurulmuştur. Askeri ve siyasi başarılarla ilerleyen Cengiz Han önderliğindeki Moğol İmparatorluğu, dönemin bitişik sınırlara sahip en büyük devleti haline gelmiştir. Cengiz Han birçok uygarlığı himayesi altına alarak, devletin sınırlarını Pasifik Okyanusu'ndan Hazar Denizi'ne kadar genişletmiştir.
Cengiz Han ölmeden önce imparatorluğu dört bölüme ayırmış ve oğullarının himayesine bırakmıştır. Tarihi kaynaklarda "dört ulus" olarak geçen toprak paylaşımı Cengiz Han'ın oğulları Ögeday, Tarbagatay, Çağatay ve Tuluy arasında yapılmıştır. Devlet yönetimi sürekli el değiştiren Moğol İmparatorluğu, 1294 yılına gelindiğinde askeri ve siyasi karışıklıklar sonucu zayıflamış ve yıkılmıştır.
Asya bölgesinde uzun yıllar hüküm süren Moğol İmparatorluğu hükümdarları, kronolojik olarak şu şekilde sıralanır:
Cengiz Han'ın ölümünden sonra Moğol İmparatorluğu düşüş dönemine geçmiştir. Ele geçirilen topraklar sonucu sınırları geniş alana yayılan Moğollar, askeri ve siyasi idare oluşturmada zorluk yaşamıştır. Devlet kadrosunda idareci ve vergi toplaması gereken kişi sayısının yeterli olmaması, uzak mesafelerin kısa sürede alınamaması da imparatorluğun çökmesine neden olmuştur. Merkezi bölgeye tekrar dönemeyen Moğollar ise diğer milletler arasında kalmışlardır. 1259 yılında ölen Möngke Han zamanından sonra da Moğol İmparatorluğu kısa bir süre içinde dağılmıştır.
Moğol İmparatorluğu 1260 yılında Memlüklerle Ayn Calut Muhaberesi'ni yapmıştır. Yenilgiye uğrayan Moğollar, akınların duraksaması ve askeri gücün zayıflamasıyla yıkılma dönemini yaşamıştır. Asya'da geniş bir alana hükmeden imparatorluğun tarihteki son izleri ise Kubilay Han önderliğinde kurulan Yuan Hanedanı'nın Çinliler tarafından 1368 yılında yıkılmasıyla gerçekleşmiştir.
Moğolların taht kavgaları ve merkezi yönetim için de yaşanan anlaşmazlıklar, yıkımda büyük rol oynamıştır. Ayrıca Moğol İmparatorluğu'nun toprak sınırlarının geniş bir alana yayılması, merkezi otoritenin sarsılmasına ve devlet denetiminin aksamasına yol açmıştır.
