Motorda tork nedir? Tork ne işe yarar?

Tork ifadesini hayatımızın her kısmında eylem olarak kullanıyoruz. Ancak teknik olarak ne anlama geldiğini açıklamak biraz zor olabiliyor. Araçlarda tork piston kolunun aşağıya inmek için ürettiği güçtür. Peki, motorda tork nedir? Tork ne işe yarar?

TORK NEDİR?

Fizik dersinde bolca işlenen tork kısacası bir şeyi döndürmek için gerekli olan kuvvet anlamına gelir. Tork 3 parametreye bağlı kalır. Bu üçü kuvvet, mesafe ve açı olaraksıralanır. Ancak açı kafa karıştırabileceği için burada dikkate almamamız gerekir. Lastik değiştirmek içi eline bijon anahtarı almış ve kullanmak için çalışmıştır. Jant bijonlarını söktüğümüz bu alette en çok kullandığımız şey torktur. Anahtarın kuvvet uyguladığımız kolu ne kadar uzun olursa sökmek de o kadar kolay olur. Kamyoncuların bijonları sökmek için izlediği bir yol vardır. Bu yol bijon anahtarına boru takıp kol uzunluğunu arttırmaktır. Buradaki kolumuz ile uyguladığımız kuvvet ile bijon anahtarının uzunluğunu birbiriyle çarptığımızda tork yani moment elde edilir. Türkiye’de yaygın olarak kullanılan SI birim sistemine göre Tork, NM yani Newton-Metre birimi ile ifade edilir. 1 Newton birimi ise kütlesi 1kg olan bir cismin 1 saniyede hızının 1 metre/saniye arttırılması anlamına gelir.

TORK NEDİR, NASIL HESAPLANIR?

Standart içten yanmalı motorda tork, krank milini döndürmek için gerekli olan kuvvetin adıdır. Krank milini döndüren parça ise piston ve piston kolu olarak bilinir. Peki sistem nasıl işliyor?

• Piston silindirler içerisindeki patlama doğrultusunda aşağı doğru hareket ediyor.
• Bu hareket kapsamında krank miline KUVVET uyguluyor.
• Krank milinin merkezi ile piston kolu merkezi arasında ki alana X uzunluğu dersek.
• Kuvvet uygulanması ile krank mili hareket eder.
• Tork = KUVVET x X uzunluğu olarak formüle edilir.
• En yüksek tork X uzunluğunun en fazla olduğu durumda üretilir.
• Tork üretimi piston en tepedeyken üretilmez.

Lastik bijonlarını sökülürken ki örnekte olduğu gibi, motor içinde de tork bu şekilde elde ediliyor. Anlatılması oldukça basit olan prensip ile otomobilin yürümesi sağlanıyor.

EN ÇOK TORK ÜRETEN MOTORLAR HANGİLERİ?

Tüksek tork üretmek demek daha fazla hava ve daha fazla yakıt daha fazla itme kuvveti demektir. Aşırı beslemeli motorlar yanma odasına daha hızlı ve daha fazla hava ve yakıt karışımı getirebilme özelliğine sahiptirler. Daha fazla hava ile daha fazla yakıt karışımının yanması sonucu daha fazla KUVVET ortaya çıkar. Bu durumda motorun ürettiği tork da artış göstermiş olur. Genel olarak en fazla gücü üreten motorlar, ağır işte kullanılan kamyonlar, otobüsler, iş makineleridir. Bu tarz araçlarda beygir gücünden çok tork gücü daha önemlidir. Bunun sebebi ise normal bir aracın taşıdığı yükten çok çok daha fazla yükü taşıyabilmeleridir. Motor gücü özellikle yüksek hızlarda işe yaramaktadır ancak tork, daha alt devirlerde daha fazla güç üretmek için size yardımcı olur. Daha çok tork üreten bir diğer araç ise Tır olarak bilinir. Bu tarz araçların motorları oldukça büyüktür. Hatta Amerika'da büyük uzun burunlu tırları hepimiz biliriz. Bu tarz araçların burunlarının uzun olmasının en büyük sebebi, aracın motorunun fazlasıyla yer kaplamasından kaynaklıdır. Motor büyük olduğu sürece silindir kolunun fazlasıyla uzun olması sağlanır. Bu sayede motorun torku oldukça yüksek seviyede olur.

DİZEL MOTORLARDA TORK FAZLADIR

Dizel motorlar tork konusunda avantajlıdır. Bu motorlardaki sıkıştırma oranının fazla olması daha fazla tork üretimini dize sağlarlar. Piston başlarında iyice sıkıştırılan hava üzerine püskürtülen dizel yakıt ile daha iyi ve verimli bir patlama gerçekleştirir. Sonuç olarak buradaki tork artmış olur.

YÜKSEK TORKUN AVANTAJLARI

• Tonaj olarak ağır otomobilleri daha rahat hareket ettirir.
• Ara hızlanmalar diğer motorlara göre daha çabuklaşır.
• Özellikle yokuş tırmanırken çekiş daha net ve güçlü olur.
• Vites değiştirme ihtiyacı çok daha azalır.

YÜKSEK TORKUN DEZAVANTAJLARI

• Bu tarz araçlar çok fazla hızlı olamazlar
• Fazlasıyla tonaj olarak ağırdırlar
• Yüksek yakıt tüketim değerlerine sahiptir.

MAKSİMUM TORK NEDİR?

Aracın ortaya çıkardığı güce maksimum tork denir? Maksimum tork, silindir kolunun en alt noktaya indiği anda ulaştığı seviyedir. Bu seviyede tork maksimuma erişir. Tork = KUVVET x X formülünde olduğu gibi, X ne kadar artarsa tork seviyeside o oranda artar. Piston kolunun altığı yol ne kadar uzun olursa tork da o kadar yüksek olur. Azami tork aslında maksimum tork ile aynı anlamdadır. Aynı bijonları sökme esnasında kuvvet kolunu bir boru yardımıyla uzattığımızda torkun da arttığını görebiliriz. Pistonların kollarının uzaması da bu tork seviyesini maksimize edebiliyor.