Yazı: Derya ŞAHİN* / fotoğraflar: MYNDOS KAZI ARŞİVİ
Bodrum’un Tavşan Adası’ndaki Myndos antik kentinde 2009 yılında bir bazilika keşfedildi. Adanın en üst noktasında MS 5. yüzyılın sonu 6. yüzyılın başlarına tarihlenen bazilika ve çevresinde devam eden kazılar buradaki yerleşimin Hristiyanlık döneminin ilk yıllarından itibaren önemli bir dinsel merkez olduğunu ortaya koydu. Bazilikanın bulunduğu yükseltiden denize doğru alçalan teraslarda çok sayıda mabetle ilişkili yapının varlığı da adadaki mimari örüntünün büyük bir manastır kompleksini oluşturduğu fikrini güçlendirdi.
Arkeolojik kazılar sırasında kilisenin altındaki mezar içinde bedenlerinden ayrılarak gömülmüş kafatasları ve üzerine kafatası parçaları yapışmış halde bulunan metal çiviler bunların kendine eziyet eden ve bu süreçte ölüp şehit (martyr) sayılan azizlere ait kafatasları olduğunu akla getirdi.
Adanın kuzeydoğu yamacında yapılan kazılarda kare planlı bir mekân ve onunla bağlantılı bir koridor ortaya çıkartıldı. Kerpiç bir platform üzerine yerleştirilmiş bir küp (pithos) ile köşede bir ocak kalıntısına rastlandı, ayrıca bu alanda bir ekmek mühür kalıbı ve iki hacı pulu da bulundu. Ekmek mühür kalıbının ön yüzündeki Yunanca yazıtta “Azizlerin eulogiası (bir tür kutsanmış ekmek) ki o senin için veriliyor” sözü yazılı. Mührün baş kısımları arasında kalan boşluklardaki haç motifleri ve figürlerin askeri kıyafetleri, bu kişilerin birer asker aziz olduğunu gösteriyor.
Ekmek mühür kalıbı, buluntuların dışarıdan getirilmediğini doğrudan adada, özel günlerde üretilen eulogia ekmekleri için kullanıldığına işaret ediyor. Bu tür mühürler yortu gününün anısına aziz ya da azizlerle ilişkili törenlerde kullanılan eulogia ekmekleri için yapılır. Büyük olasılıkla imparatorluğun en güçlü olduğu MS 6. yüzyıldan Arap akınlarının başladığı 7. yüzyıla kadar, Tavşan (Asar) Adası’ndaki kült merkezinde hem yerel halka hem de hacı kafilelerine eulogia ekmekleriyle törenler düzenleniyor; eziyet sonucu öldüğü ya da kendini kurban ettiği düşünülen ve şimdilik kimlikleri belirlenemeyen asker azizlerin resmedildiği mühürlü ekmekler yediriliyordu. İnançlı insanlar bu azizlerin resmedildiği hacı pulları muska gibi üzerlerinde taşımak için satın alarak bir yandan da din turizmine katkıda bulunuyor olabilir.
Adadaki bir mezar odasında azizlerin mezarlarıyla kutsallaşan yer, tam anlamıyla ökarist (ekmek-şarap ayini) törenlerindeki kutsal yer, kutsal mekân ve kutsal obje üçlemesini karşılıyor.
* DOÇ. DR. DERYA ŞAHİN, ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ, ARKEOLOJİ BÖLÜMÜ, ÖĞRETİM ÜYESİ
