BİZE ULAŞIN
MYNET ÖZEL | Maymun çiçeği alarmı tün dünyayı tedirgin etmeye başladı. Afrika'da başlayan maymun çiçeği hastalığı dün ilk kez Avrupa'ya sıçramış dün İsveç'te ilk vaka görülmüştü. Bugün ise söz konusu hastalığın Asya'ya da sıçradığı duyuruldu. Pakistan, üç kişide maymun çiçeği tespit edildiğini açıkladı.
Dünya Sağlık Örgütü maymun çiçeği virüsü nedeniyle iki yıl içinde ikinci kez "küresel halk sağlığı acil durumu" ilan ederken, endişeler tüm dünyayı sardı.
Türkiye'den de yakından takip edilen maymun çiçeğiyle ilgili Afrika kökenli öğrenciyi bünyesinde barındıran üniversiteler tedbirlerini artırdı. Karabük Üniversitesi'nden yapılan açıklamada toplum sağlığını tehlikeye atacak herhangi bir duruma karşı büyük bir titizlikte incelemelerde bulundukları ifade edildi.
Bir anda tüm dünyada gündem olan maymun çiçeği, koronavirüs salgınını hatırlattı.
Söz konusu hastalıkla ilgili Mynet'e öze açıklamalarda bulunan Medicana Ataköy Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Songül Özer, "Monkeypox (eski adıyla Maymun Çiçeği) hastalığı; yeni bir hastalık değildir. Maymunlarda 1958 yılında, insanlarda ise 1970 yılında tanı konulmuştur. Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Nijerya, bazı Orta ve Batı Afrika ülkelerinde her zaman az sayıda vaka bildirilmiştir. Afrika kıtasından, enfekte hayvanlar ve insanlar aracılığıyla başka ülkelere de yayılım meydana geldi" dedi.
2022 yılı mayıs ayından itibaren ilk defa Afrika ile ilişkisi olmayan, Afrika’ya seyahat etmeyen kişilerde de görülmesi nedeniyle dikkat çektiğini vurgulayan Dr. Öğretim Üyesi Songül Özer, yaşanan süreci şöyle özetledi:
"Bu tarihten itibaren dünyanın çeşitli ülkelerinde, Amerika’da, Avrupa’da da görülmeye başlandı. Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü, küresel halk sağlığı acil durumu ilan etti. Bu sayede salgın oluşmadan kontrol altına alındı. DSÖ, Mayıs 2023 tarihinde Küresel Acil Durumu sonlandırdı.
Mayıs 2023‘ten itibaren Tip 1 denilen ilk görülen türün bir alt tipi olan (Tip 1B) ile hastalık meydana gelmeye başladı. Bu tipin neden olduğu hastalık, ilk görülen tipten daha ciddi hastalığa neden olmaktadır. Tip 1B’nin neden olduğu salgında sadece Kongo’da, Ocak 2024 tarihinden bu yana yaklaşık 15.000 kişi enfekte oldu ve bunların 461’i hayatını kaybetti. Hastalık Kongo dışında Ruanda, Burundi, Uganda gibi ülkelerde de görülmeye başlayınca DSÖ 14 Ağustos 2024 tarihinde yeniden uluslararası halk sağlığı acil durumu ilan etti. Amaç tüm ülkelerin Mpox hastalığına dikkatlerini çekmek, sürveyans çalışması, bağışıklama yapmasını ve korunma önlemlerini almasını sağlamaktır."
Hastalığın etekninin 'Monkeypox Virüs' olduğunu belirten Özer, "Afrika’da iki farklı genetik tipi olduğu bilinmektedir. Tip 1 Orta Afrika’da, Tip 2 ise Batı Afrika’da daha sık görülmektedir. Tip 2, daha hafif hastalık yapmaktadır. 2022 yılında görülen tip, daha hafif hastalık yapan tiptir. Ancak, 2023’te Kongo’dan başlayan ve yayılan tipin, daha ağır hastalık yaptığı bilinen Tip 1’in alt tipi (Tip 1B) olduğu saptanmıştır. Muhtemelen bu virüs, ilk formdan sonra mutasyona uğramış ve insanlar arasında daha hızla yayılma özelliği kazanmıştır diye düşünülüyor. dedi.
"Hastalık insanlar arasında nasıl yayılıyor?" sorusuna yanıt veren Özer, "Hastalık maymunlardan ziyade sincap, sıçan, fare gibi kemirgenlerden insana bulaşıyor. Virüs insana, enfekte hayvan veya insandan veya virüsle kirlenmiş cansız maddelerden, yakın temas yoluyla, deride var olan çizik, çatlak gibi yerlerden temas yoluyla ya da ağız, burun, göz mukozası ve solunum yoluyla bulaşabiliyor." dedi.
Özer, açıklamasının devamında ise şu ifadelere yer verdi:
Mpox hastalığı, ateş, baş ağrısı, yorgunluk, halsizlik, yaygın kas ağrıları, sırt ağrısı, yüksek ateş gibi genel belirtilerle başlıyor, devamında lenf bezlerinde şişlik ve deri döküntüleri meydana geliyor.
Belirtiler, virüsle temas ettikten yaklaşık 6-12 gün sonra görülmeye başlıyor.
Hastalığın 2. ve 3. gününde deri döküntüleri görülmeye başlıyor. Yüzde, kol ve bacaklarda, avuç içleri ve ayak tabanlarında, ağız içinde, genital bölgede ve gözle görülebilen döküntüler önce kızarıklık şeklinde başlıyor. Kısa süre sonra deriden kabarık, içi berrak sıvı ile dolu hale geliyor. Bir süre sonra berrak sıvı bulanıklaşarak sarımsı renk alıyor.
Püstül adını verdiğimiz bu deri lezyonları, kabuklanarak iyileşip, ortadan kalkıyorlar. Bağışıklık sistemi iyi çalışan, altta yatan kronik hastalığı olmayan kişilerde hastalık, 2-4 hafta içinde kendiliğinden iyileşiyor.
Ancak bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde, kanser tedavisi görenlerde, kronik hastalığı olanlarda, gebelerde, 2 yaşın altında çocuklarda ve ileri yaş grubunda daha ağır seyrederek, ölümlere de neden olabilir. Son görülen Tip 1B’nin %5 oranında ölüme neden olduğu saptanmıştır.
Mpox hastalığının, Covid-19 gibi salgın yapması beklenmiyor. Çünkü virüsün yapısı farklı. Bu bir DNA virüsü ve bu nedenle mutasyon hızı daha düşük. Ayrıca, asıl bulaş yolu solunum yolu olmadığı için, Covid-19 kadar hızlı yayılması, pandemi yapması beklenmiyor.
Hastalık belirtisi gösteren kişilerden iyi bir öykü alınması gerekir. Şüpheli temas öyküsü, tanıda önemlidir. Deride oluşan lezyonlardan alınacak sıvının incelenmesi gerekir. Bu inceleme her laboratuvarda yapılamaz. Sadece virüs incelemesi yapabilen, özel güvenlikli laboratuvarlarda, PCR testi şeklinde yapılabilir. Kan testleri ve antijen-antikor testleri doğru sonuç vermez.
Mpox hastalığı için kullanılan özel bir ilaç yoktur. Antibiyotikler işe yaramaz çünkü hastalık etkeni bir virüstür. Bağışıklığı baskılanmış kişilerin tedavisinde, çeşitli antiviral ilaçlar ve çiçek immunglobulini kullanılmış ve bazı hastalarda tedavide başarılı olmuştur.
Daha önce dünyada yaygın olarak görülen çiçek hastalığının zayıflatılmış aşı suşundan üretilmiş ve 2019 yılında FDA onayı almış bir Mpox aşısı mevcuttur. 1980 yılından önce rutinde kullanılan Çiçek aşısı, aynı aileden olduğu için, Mpox hastalığından da yaklaşık %85 oranında korunma sağlar. 40-50 yıl önce yapılmış bu aşıların bulaşmayı önlemese de, hastalığın ağır geçirilmesini önlemede etkili olduğu gözlemlenmiştir.
2022 yılında görülen birinci yayılımda, ülkemizde de 12 vaka görülmüştür. Bu rakam, Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi tarafından (CDC) açıklanmıştır.
Kongo’da başlayan Tip 1B ile meydana gelen Mpox salgınında, henüz ülkemizde bir vakaya rastlanmamıştır.
Mpox hastalığından korunmak için; hastalık belirtisi gösteren kişilerin derhal izole edilmesi, bu kişilerle temas edenlerin belirlenmesi ve o kişilerin de yakından izlenmesi, hasta kişilerle temas edebilecek ev halkı, iş yeri arkadaşları vb. gibi kişilerin, temas olasılığı olduğunda maske, eldiven gibi koruyucu önlemleri almaları gerekmektedir.
