Nagasaki: 76 yıl önce savaşta kullanılan son atom bombasının hikâyesi

Japonya'nın Nagasaki kenti bugün yine duygusal bir anma törenine ev sahipliği yapıyor. 9 Ağustos 1945'te ABD Hava Kuvvetleri'nin şehre attığı "Şişman adam" lakaplı atom bombası en az 70 bin kişinin ölümüne ve Japonya'nın teslim olmasına neden olmuştu.

Hedefte neden Nagasaki vardı? Bundan 76 yıl önce hem kentin hem de dünyanın kaderini değiştiren tablo aslında bir dizi aksaklığın sonucunda ortaya çıkmıştı.

9 Ağustos 1945'te sabaha karşı 03.47'de, ABD Hava Kuvvetleri'nin B-29 tipi bombardıman uçağı Bockscar, Tinian Adası'ndan havalandı ve "Centerboard II" adı verilen ikinci bir atom bombasını bir Japon şehrine atma görevi başlamış oldu.

Ancak daha görev başlamadan işler yolunda gitmiyordu. Uçağın yakıt pompası sorunları yaşaması nedeniyle kalkış sürekli erteleniyordu. Sadece bir gün önce dört B-29 bombardıman uçağı kalkışta yaşanan teknik sorunlar nedeniyle düşmüş ve yakıt depoları dolu olduğu için büyük yangınlar çıkmıştı.

Tinian Hava Üssü'nde çalışan bir ABD'li mühendis o günleri anımsarken "Uçağın kalktığını görene kadar hepimiz 10 yıl yaşlandık" diyordu.

Ancak Bockscar sonunda sorunsuz bir şekilde havalanmıştı.

5 tonluk atom bombasını taşıyabilmesi için Bockscar bombardıman uçağının tüm zırhı ve mühimmatı sökülmüştü.

Kalkıştan tam 13 dakika sonra, uçağın mürettebatı "Şişman adam" lakaplı bombanın üzerindeki yeşil kabloları kırmızı kablolarla değiştirdi. "Şişman adam" artık kullanıma hazırdı.

Hiroşima'ya atılan atom bombası "Küçük çocuk" yassı bir silindir biçimindeyken, "Şişman adam" dev bir yumurtaya benziyordu.

Yaklaşık bir buçuk metre yüksekliğinde ve 3 metre uzunluğundaki bombanın kuyruğu, bombanın hedefine doğru giderken savrulmaması için tasarlanmıştı.

Bombanın üzerinde Bockscar mürettebatından mesajlar da yer alıyordu "Size bir hediye daha" ve "[İmparator] Hirohito'ya ikinci öpücük" yazıları atom bombası Nagasaki'ye düşerken üzerindeydi.

6 saatlik uçuşun ardından Bockscar, Yakuşima adlı küçük adaya ulaşmıştı. Burada iki B-29 uçağı daha Bockscar'la buluşacaktı.

İlki "Mükemmel Artist" adlı uçaktı. Görevi atom bombasının patlamasıyla açığa çıkacak olan enerjiyi ölçmekti. İkinci uçak "Büyük Kokuşuk" ise kamera sistemleriyle donatılmıştı. Hedefi vurma konusunda Bockscar mürettebatına yardım için oradaydı.

Ancak "Büyük Kokuşuk" bir türlü hazır hale getirilemiyordu. 50 dakika beklemeden sonra komuta kademesi, Bockscar ve "Mükemmel Artist" ile yola devam etme kararı aldı. Hedef Kokura kentiydi.

178 bin nüfuslu şehir, ABD ordusunun komutanları tarafından "Japonya'nın en büyük silah depolarından birisi" olarak tanımlanıyordu.

Bockscar mürettebatına verilen emirlerde kesinlikle radar sistemini kullanmadan, hedefi gördükten sonra bombanın bırakılması yönündeydi.

Bu emrin gerekçesi, o dönemde radar sistemlerinin büyük sapmalara neden olmasından kaynaklanıyordu.

Bockscar sabah 10.45'te Kokura'ya ulaştığında kentteki askeri tesislerin üzerinde büyük bir sis bulutu olduğunu gördü.

Nedeni hâlâ belli olmayan bu sis bulutu Kokura'daki hedeflerin vurulmasını neredeyse imkansız hale getiriyordu.

Bugüne kadar sis bulutuyla ilgili üç teori üzerinde duruluyor:

• Rüzgarın bir anda terse dönmesi ve toz bulutlarının kalkması
• ABD'nin komşu şehir Yawata bombardımanından gelen dumanlar

• Kokura elektrik santralindeki mühendislerin şehri maskelemek için bilinçli olarak duman püskürtmesi

• ---

Gerekçe ne olursa olsun, bu sis bulutu nedeniyle "Şişman adam" Kokura'ya atılamamıştı.

Şehir üzerinde yaklaşık 45 dakika kalan mürettebat ikincil hedefe yönelmeye karar verdi: Nagasaki.

Nagasaki, Nisan 1945'te hazırlanan planlar kapsamında 17 olası atom bombası hedefinden birisi olarak listeye alınmış olsa da Mayıs ayında şehir listeden çıkarılmıştı.

Her ne kadar Nagasaki'de büyük bir liman ve Japon donanması için torpidolar imal eden tesisler olsa da, kentte aynı zamanda ABD'li savaş esirlerinin tutulduğu bir kamp da yer alıyordu.

Dağlık bir coğrafyada yer alan Nagasaki, askeri açıdan da zorlu bir hedefti. Kokura ve Hiroşima görece daha düz platolarda yer alan şehirlerken, Nagasaki derin bir vadinin dibindeydi.

ABD ordusunun diğer olası hedefleri arasında Kyoto ve Yokohama da vardı. Ancak Yokohama'nın ağır bir bombardımana tutulması sonucu şehir 'Olası atom bombası hedefleri' listesinden çıkarıldı.

ABD'li komutanlar atom bombasının tam etkilerini görebilmek için daha önce bombalanmamış şehirleri tercih ediyordu.

Ancak listede Nagasaki yoktu. Hatta şehir daha önce en az 4 kez ABD hava kuvvetleri tarafından bombalanmıştı.

24 Temmuz 1945'te hazırlanan görev emrinde olası hedefler şöyle sıralanmıştı:

• Hiroşima
• Kokura
• Niigata

ABD ulusal arşivindeki belgelere bakılırsa bu metne birileri el yazısıyla bir ekleme yaparak "ve Nagasaki" yazmış. Ancak bu eklemeyi kimin, neden yaptığı bilinmiyor.

Bockstar saat 11.50'de, yaklaşık 8 saatlik uçuşun ardından Nagasaki semalarına ulaşmıştı.

Mürettebat kayıtlarında uçağın iki saatten daha az süre için yeterli yakıtının kaldığı belirtiliyordu. Hatta pilotlardan birisi uçağı bir ABD üssüne döndürebileceklerinden emin olmayarak "Acaba Pasifik soğuk mudur?" yazmıştı.

Nagasaki'nin üzerinde de bulutlar vardı. Bombayı bırakacak olan uçak mürettebatı bulutların izin verdiği aralıklardan Mitsubishi silah fabrikasını arıyordu.

Pilot hedefi gördüğünü söyledikten 45 saniye sonra "Şişman adam" Bockscar'dan atıldı.

Bomba uçaktan ayrılır ayrılmaz pilot irtifa kazanarak saniyeler sonra yaşanacak büyük felaketten uzaklaşmaya başlamıştı.

"Şişman Adam" 12'yi 2 dakika geçe Nagasaki'ye düştü.

---

Nagasaki'ye düşen atom bombası şehirde büyük bir yıkıma yol açtı, en az 70 bin kişiyi öldürdü.

"Muhteşem Artist"in çektiği görüntüler patlamanın yarattığı şok dalgasıyla bulutların dağıldığını gösteriyor. Önce kırmızı renkte olan ateş topu beyaza dönüşerek yükseliyor.

Karada büyük bir yıkım ve felaket yaşanırken, gökyüzünden kaydedilen görüntülerde sadece mantar şeklinde yükselen korkunç bir duman görünüyor.

Peki uçak mürettebatı gerçekten bir hedef görerek mi bombayı bıraktı?

Bu konuda yaygın şüpheler var.

Nobel ödüllü fizikçi Luis Alvarez, son saniyede hedefin görüldüğü hikayesini "Biraz salçalanmış bir versiyon" olarak yorumluyor. Bombanın düştüğü yer Mitsubishi torpido fabrikasının yaklaşık 1 kilometre uzağıydı.

Ancak bu nokta esas hedeflenen silah fabrikasından oldukça uzaktaydı.

Bombanın isabet ettiği nokta aynı zamanda Nagasaki'nin en çok sivili barındırdığı yeriydi. 1946'da ABD ordusunun hazırladığı haritada bombanın doğrudan yok ettiği bölgede çok sayıda hastane ve okulun yanı sıra bir de hapishane olduğunu gösteriyor.

Bombanın ardından ABD uçaklarından bu kez yüzbinlerce kağıt parçası Nagasaki'ye atılıyordu.

Kağıtlarda Japonca atom bombasının etkileri ve halkın bu etkileri azaltmak için neler yapabileceği anlatılıyordu.

Bockscar bombayı bıraktıktan sonra saat 13.20'de Okinawa Hava Üssü'ne gelmişti. Acilen iniş izni isteyen pilotlar bir türlü yanıt alamıyordu.

Başka çaresi kalmayan pilotlar, uçağın camını açıp işaret fişeğini ateşledi ve görenlerin pist bölgesinden çekilmesini ümit etmeye başladı.

Sert bir iniş olsa da uçak inmeyi başarmıştı. Tekerlekler yere değdiği sırada motorlar benzin bittiği için durmuştu.

ABD Japonya'ya atom bombalarını atarken Başkan Harry Truman'dı.

Truman o dönemde sonuçtan hiç de memnun değildi. ABD ordusu atom bombası gibi büyük yıkımlara neden olan bir silah için hedefleri "amatörce" belirlemişti.

Ağustos ayının sonlarına doğru Truman günlüğünde "Atom bombası askerlere, askeri tesislere ya da donanmamalara yönelik olarak kullanılmalı. Sivillere, kadınlara ve çocuklara karşı değil!" yazıyordu.

ABD Ticaret Bakanı Henry Wallace da günlüğünde Başkan Truman'ın "büyük bir vicdan azabı" çektiğini yazıyordu:

"100 bin insanı bir anda öldürme fikrine katlanamıyordu. Sürekli kendi kendisine 'onca çocuk' diyordu."

Nagasaki'den bir gün sonra Truman atom bombasının kullanımına dair ilk kararını açıkladı:

"Başkanın doğrudan izni olmadan hiçbir atom bombası kullanılmayacak."

9 Ağustos 1945'ten bu yana savaşlarda bir daha atom bombası kullanılmadı.

---

Bu haber BBC Türkçe'de ilk olarak 9 Ağustos 2017'de yayımlanmıştır.