Newton’dan, Fermat’tan Önce O Vardı: Tarihin Unuttuğu Matematikçi Jyesthadeva İle Tanışın!

Rick T Cartman / Mynet Haber

Tarih Antik Yunan matematikçileri yazdı...

Milattan önce yaşayan Pisagor’ları, Arşimet’leri, Öklid’leri öğrendik; bu ünlü isimlerin geometriye kazandırdıkları teoriler, kendi zamanlarından binlerce yıl sonra bile bilimsel keşiflerin temel prensiplerini oluşturdular. Tarih onları elbette yazacaktı.

Tarih Avrupalı matematikçileri de unutmadı.

Avrupa medeniyetlerinin önlenemez yükselişiyle birlikte Avrupalı matematikçiler de tarih kitaplarındaki yerlerini ayırttı. Fransız Descartes ve Pascal’dan, İngiliz Newton’a, Alman Leibniz’e kadar birçok isim, kendi isimleriyle anılan kanunlar ve teoriler ile bugün lise ve üniversite derslerimizin en ‘kastıran’ kısımlarını oluşturdular. Üstelik yüzlerce yıl önce!

İslam dünyasından matematikçiler de saygın yerler kazandılar elbette

Pers bir ailenin çocuğu olarak bugün Özbekistan sınırları içinde yer alan Horasan’da doğan Harezmi, trigonometri ve cebir bilimini kurarak bilim tarihine adını altın harflerle yazdırdı. Üçüncü dereceden denklemlerin çözümünü geliştirerek Harezmi’yi birkaç adım öteye götüren Ömer Hayyam da bir başka önemli İslam matematikçisiydi.

İşte tüm bu müslüman isimler, evvelinde bahsettiğimiz Yunan matematikçiler ve Avrupalı bilim adamları dünyanın bugünkü ortak bilim mirasını oluşturuyorlar, hem tarih, hem matematik, zaman zaman da fizik derslerimizde mutlaka karşımıza çıkıyorlar.

Bir kişi hariç…

Bir resmi bile yok. Hindistan’ın en büyük dehalarından Jyesthadeva ile tanışın!

1500 yılında Hindistan’ın küçük bir köyünde doğdu, Kerala Astronomi ve Matematik Okulu’na gitti, Hindistan’ın en ünlü matematikçisi Madhava’nın öğrencisi oldu. Avrupalı bilim adamlarının "Trigonometrinin ve kalkulusun merkezi Hindistan’dır" sözlerinin sebebi, _Jyesthadeva’nın kitabı Yuktibhasa idi.

_

Matematik dünyasının ilk ders kitabı: YUKTIBHASA

Jyesthadeva, matematik dünyasında kendisini çok çok önemli hale getiren kitabı Yuktibhasa’da hocası Madhava’nın eseri _Tantrasamgraha

_’yı inceliyordu. 15 bölümlük kitabında Tantrasamgraha’da yer alan tüm denklemleri tek tek kanıtlayan Jyesthadeva, kitabını tüm bu kanıtların yanlarına yorumlar da yazarak bir ders kitabı olarak tasarlamıştı…

Yuktibhasa ortaya çıkıncaya kadar, trigonometri ve serilerin aslında Hindistan merkezli olduğu çoktan unutulmuştu Avrupa’da… Doğu Hindistan Ticaret Şirketi’nde çalışan ve Hindistan kültürünü araştırmaya meraklı Charles M. Whish Jyesthadeva’nın kitabını bulup çıkarmış, _Transactions of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland

_ adlı dergide kitapla ilgili bir makale yayınlamıştı.

Doğu Hindistan Ticaret Şirketi’nde çalışan bir başka doğu kültürü meraklısı John Warren yine aynı dergiye yazdığı makalede "Hintliler serileri icat etmediler, bu matematik teoremlerini bizden öğrenmiş olmalılar" şeklinde konuşuyor, Jyesthadeva hakkında "modern geometriye tamamen yabancı bir Hintli astronom" cümlesini kuruyordu.

John Warren’ın haksızlığı kitap tercüme edilince anlaşıldı.

Yuktibhasa Avrupa dillerine tercüme edildiğinde anlaşıldı ki, Hintliler Avrupalılar’dan çok daha evvel trigonometriye, serilere ve logaritmaya hakimdiler.

Yani Avrupa’da bilimin yükselişi, doğu ülkelerinin matematik araştırmalarını temel almıştı. Sonra kaynaklar unutuldu, Jyesthadeva ve pek çok isimsiz deha tarih sayfalarından silindi...

Kaynaklar: ozy.com, wikipedia.org, harmonist.us, hepsi10numara.com