Nobel Edebiyat Ödülü'nün sahibi belli oldu

2016 Nobel Edebiyat Ödülü bugün Türkiye saatiyle 14.00'te açıklandı. Ödülü Bob Dylan aldı. Dylan ödülün favorileri arasında gösterilmiyordu.

İsveç Nobel Akademisi'nden yapılan açıklamada, 75 yaşındaki sanatçının, Amerikan müzik geleneğinde "yeni şiirsel anlatımlar yarattığı" için bu ödüle layık görüldüğü belirtildi.

3 MİLYON TL'NİN SAHİBİ OLDU

Ödülü Dylan'ın kazanması, edebiyat çevrelerinde sürpriz olarak değerlendirildi.

Dylan, 8 milyon İsveç kronu (Yaklaşık 3 milyon TL) değerindeki para ödülünün de sahibi oldu.

Edebiyat kategorisi, bu yılki Nobel ödüllerinin sonuncusuydu. Kimya, Fizik, Tıp,Ekonomi ve Barış kategorilerindeki ödüllerin sahipleri geçtiğimiz günlerde açıklanmıştı.

Ödül sahiplerine, Alfred Nobel'in ölüm yıl dönümü olan 10 Aralık'ta düzenlenecek törende diploma ve altın madalya verilecek.

Dylan, 2012'de ABD Başkanı Barack Obama tarafından Özgürlük Madalyası ile ödüllendirildi.

BOB DYLAN KİMDİR?

Robert Allen Zimmerman veya sahne adıyla Bob Dylan, (24 Mayıs 1941, Minnesota), ABD'li müzisyen.

24 Mayıs 1941 tarihinde Minnesota eyaletinin Duluth şehrinde bulunan St. Mary's Hospital'de Abram Zimmerman ile Beatrice "Beatty" Stone'nın oğlu olarak dünyaya geldi. Aynı eyaletin Hibbing şehrinde büyüdü. Büyükbabası Zigman Zimmerman ve babaannesi Anna Zimmerman Trabzon (Osmanlı Devleti)'dan Odessa (Rusya İmparatorluğu)'ya göç etti ve 1905 yılında yaşanmış antisemitik programından sonra ABD'ye gitti.

AİLESİ ASLEN İSTANBUL'DAN GELİYOR

Anne babası Benjamin Edelstein ve anneannesi Lybba Edelstein Litvanyalı Yahudi olup 1902 yılında ABD'ye göç ettiler. Dylan 2004 yılında Chronicles: Volume One adlı anılarında babaannesinin ailesinin Kağızmanlı olduğu, evlenmeden önceki adının "Kirghiz" (Kırgız) olduğu, onun ebeveyni de aynı bölgeden gelen ayakkabı ustası ve sepici olduğu ve onun sülalesinin aslen İstanbul'dan geldiğini, ilk gençliğinde söylediği Ritchie Vales'in In a Turkish Town (Bir Türk Kasabasında) şarkısının, herkesin dilindeki La Bamba'nın tersine kendisiyle daha uyuşur göründüğünü yazdı.

İLK ALBÜM 1962'DE

Dylan, "Bob Dylan" adlı ilk albümünü 1962'de yayınladı. Daha sonra sayısız albüme imza atan Dylan, şarkılarında insanın toplumdaki yeri, din, siyaset ve aşk konularını işledi. Neslinin sözcülerinden biri kabul edilen Dylan'ın "Blowin' in the Wind" ve "The Times They Are a-Changin'" gibi şarkıları Amerikan sivil hakları ve savaş karşıtı hareketlerin marşı haline geldi.

Her seferinde farklı bir şeylerden bahseden Dylan; savaşların anlamsızlığından, Tanrı’dan, adaletsizlikten, seksten, aşktan, sevgiden bahsetmiştir. Her seferinde değişik kesimlerin tepkisini çekmiştir. Bir şeyler söylüyordu; fakat bir başka sefer aynı şeyleri tekrarlamıyordu. Çoğu kişiye göre o, sadece içinden geleni yapıyordu. Belki de, kitleler onu görmek istedikleri gibi görüyordu. Folk müziği seçmesinin nedeni de zaten, gitarı ve armonikasından başka hiçbir şeye ihtiyaç duymayacak olmasıydı.

1973’teki “Pat Garrett and Billy The Kid” albümüne kadar bir süre sessiz kalır. Bu yıl, “Knockin’ on Heaven’s Door” ile Bob Dylan olduğunu bir kez daha hatırlattığı yıldır. Üç yıl sonra gelen Desire albümündeki “One More Cup Of Coffee” ise bir başka klasik olacaktır.

12 GRAMMY ÖDÜLÜ

Albümleri 100 milyonu aşan satış rakamlarına ulaşan Dylan, tüm zamanların en çok satan müzisyenlerinden biri kabul ediliyor. 12 kez Grammy Ödülü'ne layık görülen Dylan, "Wonder Boys" filmi için bestelediği "Things Have Changed” şarkısıyla da 2000'de "En İyi Şarkı" dalında Oscar aldı.

NOBEL EDEBİYAT ÖDÜLÜ

1901 ve 2015 yılları arasında 108 kez Nobel Edebiyat Ödülü verildi. Toplam 112 kişiye layık görülen ödüllerden sadece dördü, iki yazar arasında paylaştırıldı. En son 1974'te Eyvind Johnson ve Harry Martinson, Nobel Edebiyat Ödülü'nü paylaşan yazarlar oldu.Nobel Edebiyat Ödülü'ne şimdiye kadar 14 kadın layık görüldü. Bunlar, Selma Lagerlöf (1909), Grazia Deledda (1926), Sigrid Undset (1928), Pearl Buck (1938), Gabriela Mistral (1945), Nelly Sachs (1966), Nadine Gordimer (1991), Toni Morrison (1993), WislawaSzymborska (1996), Elfriede Jelinek (2004), Doris Lessing (2007), Herta Müller (2009), Alice Munro (2013) ve Svetlana Aleksiyeviç (2015).

Nobel Edebiyat Ödülü'nü alan en genç yazar Rudyard Kipling oldu. "Orman Çocuğu" adlı kitabıyla tüm dünyada ün kazanan İngiliz yazar Kipling, 1907'de ödülü aldığında 42 yaşındaydı.

Nobel Edebiyat Ödülü verilen en yaşlı yazar ise 2007'de 88 yaşındayken ödüle layık görülen Doris Lessing oldu.

ÖDÜLÜNÜ ALMAYANLAR

İki yazar, Nobel Edebiyat Ödülü'nü geri çevirdi. 1958'de ödülü kazanan Boris Pasternak, önce ödülü kabul etti ancak daha sonra ülkesi Sovyetler Birliği'nin baskısıyla geri çevirdi.Nobel Komitesi tarafından 1964'te Edebiyat Ödülü'ne layık görülen Jean Paul Sartre ise ilke olarak hiçbir ödülü kabul etmediği için Nobel'i almadı.

DİLLER

Nobel Edebiyat Ödülü şimdiye kadar 27 kez İngilizce, 14 kez Fransızca, 13 kez Almanca ve 11 kez de İspanyol dilinde yazan ustalara verildi. Bu dilleri 7 ödülle İsveççe, 6 ödülle İtalyanca ve Rusça, 4 ödülle Lehçe, üçer ödülle de Norveççe ve Danca izledi. Yunanca, Japonca ve Çince yazan yazarlar, ikişer kez ödüle layık görüldü. Arapça, Bengalce, Çekçe, Fince, İbranice, Macarca, İzlandaca, Portekizce, Sırpça-Hırvatça, Yiddiş ve Türkçe yazan yazarlar ise birer kez ödül kazandı.2006'da Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan Orhan Pamuk, Nobel alan ilk Türk oldu.

TEK BİR ESERLE ÖDÜLE LAYIK GÖRÜLENLER

Nobel Edebiyat Ödülü, yazarın tüm eserleri için veriliyor. Ancak Nobel Komitesi, ödüle layık görülen 112 yazardan dokuzunda ödülü açıklarken yazarların eserlerinden sadece birinden bahsetti. Bu yazarlar ve eserleri şöyle:"Theodor Mommsen - "Roma Tarihi" (1902), Carl Spitteler - "Olimpos'ta Bahar" (1919), Knut Hamsun - "Toprak Yeşerince" (1920),Wladyslaw Reymont - "Genç Polonyalılar" (1924), Thomas Mann - "Buddenbrooks" (1929), John Galsworthy - "Forsyte Destanı"(1932), Roger Martin Du Gard - "Les Thibault" (1937), Ernest Hemingway - "Yaşlı Adam ve Deniz" (1954)ve Mihail Şolokov - "Ve Durgun Akardı Don" (1965)."

MADALYA

Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazananlara ödüllerinin takdim edildiği akşam bir de İsveçli heykeltıraş ve gravürcü Erik Lindberg tarafından tasarlanan madalya veriliyor. Üzerinde ilham perisinin şarkısını dinleyip dizine koyduğu sayfaya yazan genç bir adam gravürünün yer aldığı madalyada aynı zamanda Vergilius'un Aeneid adlı eserinden "Inventas vitam juvat excoluisse per artes" ifadesi bulunuyor. Latince ifade, "Yeni buluşlar, sanatla güzelleşen hayatı daha da zengin kılar" anlamına geliyor.

DEFNEDEN TAÇ

Nobel ödülünü kazananlar için İngilizce "Nobel Laureates" ifadesi kullanılıyor. "Laureate" sözcüğü, defne dalları ve yapraklarından yapılan taç anlamına geliyor. Antik Yunan'da müziğin, güzel sanatların, güneşin, ateşin ve şiirin tanrısı olan Apollon tarafından takılan defne tacı, spor müsabakalarının ve şiir yarışmalarının kazananlarına "gurur sembolü" olarak armağan ediliyordu. 2000'den bu yana Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazananlar da şöyle:

"2000: Gao Xingjian (Çin)

2001: Sir Vidiadhar Surajprasad Naipaul (Trinidad)

2002: Imre Kertesz (Macaristan)

2003: John M. Coetzee (Güney Afrika)

2004: Elfriede Jelinek (Avusturya)

2005: Harold Pinter (İngiltere)

2006: Orhan Pamuk (Türkiye)

2007: Doris Lessing (İngiltere)

2008: Jean-Marie Gustave Le Clezio (Fransa)

2009: Herta Müller (Romanya

2010: Mario Vargas Llosa (Peru)

2011: Tomas Tranströmer (İsveç)

2012: Mo Yan (Çin)

2013: Alice Munro (Kanada)

2014: Patrick Modiano (Fransa)

2015: Svetlana Aleksiyeviç (Belarus)".