Okul Fobisi

İlk kez okula başlayacak pek çok çocuk için okul, ailesinden ve oyundan kopmak anlamına geliyor. Bu nedenle gelişen okul fobisinden çocuğun tek başına kurtulması, uzmanlara göre kolay değil.

Doğa Koleji Anaokulu ve İlkokul Koordinatörü Ayfer Erdem Batı, okul fobisinin aylarca sürebildiğini ancak basit önlemlerle aşılmasının mümkün olduğunu hatırlatıyor.

Öğrenciler uzun yaz tatilinin ardından okula yeniden uyum sağlama konusunda hangi zorlukları yaşıyor? Bu zorlukları aşmak için neler yapılmalı ?
Bu sorunun cevabını anlamak için küçük bir egsersiz yapalım. Gözlerinizi kapatın, Çeşme Alaçatı'da 5 yıldızlı bir oteldesiniz, saatinize bakıyorsunuz ve İstanbula dönüş uçağı için sadece 2 saat kalmış, ertesi gün yarım bıraktığınız işler size bekliyor. Ne hissedersiniz? Şu an hissettiğiniz kaygı duygusunun aynısını, çocuklar uzun yaz tatillerinden dönerken hissediyor.

Özellikle yaz tatilini ebeveynlerinle geçiren çocuklar, okulun ilk günlerinde ebeveynlerle geçirilen kaliteli zaman dilimini özlüyorlar. Bunun yanında çocuklar tatillerde kendi duygusal bankalarına yatırım yaparlar. İstedikleri saatte kalkarlar, istedikleri yemeği yerler, istedikleri elbiseleri giyerler, geniş ve serbest oyun zamanları vardır.

Oysa okulun başlamasıyla birlikte çocuklardan talep edilen sosyal beklentiler artar; ödevler, sorumluluklar, görevler... Bundan dolayı çocukların hissettiği kişisel istekler kurallarla uyum içinde olmak zorundadır.

Tam da bu noktada, eğitimciler çocuğun içinde bulunduğu duygu durumuyla empati kurmalıdır. Özellikle küçük yaşlarda çocuğun en önemli işi olan "oyunun" sihirinden yararlanmalıdır ve geçiş aşaması yumuşatılmalıdır.

---

Hangi yaş grubu öğrenciler, okula yeniden daha kolay adapte oluyor? Hangi yaş grubu öğrenciler daha çok zorlanıyor?
Öğrencilerin yaşlarına goöe okula daha kolay adapte olmalarıyla ilgli bir genel bir sınıflandırma yapılabilir ama yine de bu bireyden bireye, aileden aileye değişmektedir. Her çocuk farklı yaşlarda farklı reaksiyonlar gösterebilir.

Çünkü çocukların okul fobisiyle başa çıkması biraz da ebeveynlerin gösterdiği tutumla alakalıdır. 3 ve 4 yaş grupları okulun ilk haftası bir üst yaş grubuna göre daha sakindir çünkü onlar hala okula geldiklerinin farkında değillerdir. Kendilerini sanki parka gidiyormuş sanarlar ama okulun ikinci haftası okula gelme gerçeğiyle tanışırlar. Bu yaş grubu için asıl kriz okulun ikinci haftası başlar.

Bunun yanında anaokulu hazırlık grubu ve birinci sınıflarda kriz ilk günlerde çok yoğundur. Hiç ağlamayacak çocuklar sınıftaki kriz ortamından etkilenir ve ağlayabilir. 2.3.4 sınıf öğrencilerinde okul fobisi çok fazla gözlemlenmez. Bu yaş grubundaki öğrenciler eğer okul fobisi yaşıyorsa ve bu kriz 15 günden fazla sürüyorsa anne babalara Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Birimiyle iletişime geçmelerini öneririm.

Öğrenciler, tatil sonrası okula yeniden alışma sürecinde nelere dikkat etmeli, bu süreci daha rahat atlatabilmek için neler yapmalılar?
İlk olarak çocuğun kaygı durumuyla empati kurulmalıdır. Çocuğun olumsuz duygularıyla başa çıkması için zamana ihtiyacı vardır. Hem eğitimciler hem anne babalar çocuğun olumsuz davranışlarını ilk dönemlerde tolere edebilir. Geçişi iki taraflı da yumuşatmak gerekir. Eğitimciler öğrencilerin tatilden geldiğini unutmamalıdır, ebeveynler tatilin son aylarında çocukların okula gideceğinin farkında olmalıdır. Bundan dolayı, okulun ilk haftalarında eğitimcilerin daha eğlenceli ortamlar kurması çocuğu rahatlatacaktır. Diğer bir yandan da ailelere tatilde daha öğretici ve üretken ortamlar kurmasını öneririm. Doğa çocuğa zengin öğrenme ortamları sunmaktadır. Çocuğun tatilde solucan çeşitlerini araştırması, kumla oynaması, bitki yetiştirmesi, taşa dokunup onun sıcaklığını hissetmesi hiç de azımsanacak eylemler değildir. Çocuğa öğrenme motivasyonunu aşılayan etkinliklerdir. Bunun yanında çocuğun kültürel fırsatları değerlendirmesi, gittiği yabancı ülkelerdeki mimari özellikleri tanıması, o kültüre ait dille yaptığı pratikler çocuğun entellektüel seviyesini yükseltecektir.

---

Derslere yeniden uyum sağlamak için nasıl bir çalışma temposu uygulamalılar?
Tatil dönüşü çocukların çalışma temposunu bir atletizmcin yarışa hazırlanmasına benzetebiliriz. Eğer yarışmaya hazırlanan atlet kaslarına bir anda çok yüklenirse sakatlanma ihtimali artacaktır. Çocukların çalışma temposu da aynen böyle olmalıdır. Çocuk çalışmaya ağır bir tempodan başlamalıdır.

Evdeki çalışma düzenleri nasıl olmalı?
Eskilerin deyimiyle her yiğidin bir yogurt yiyişi vardır. Her bireyin öğrenme metodolojisi birbirinden farklıdır. Oluşturulacak öğrenme ortamlarının çocukla birlikte oluşturulması gerektiği kanaatindeyim. Burada dikkat edilmesi gereken bir kaç nokta vardır. Işığın yeterli olması, çocuğun ilgisini dağıtacak uyaranların olmaması, odanın ses düzeni, masanın ebatının yeterliliği muhakak aileler tarafından kontrol edilmelidir.

Okul fobisi problem yaşayan çocukların anne ve babalarına önerileriniz nelerdir ?
İlk olarak oryantasyon sürecinin doğru kurgulanmasının çok önemli olduğunu düşünüyorum. Ebeveynlerle öğretmenin ilk tanışma anları çocuk tarafından gözlemlenir. Ebeveynler ve öğretmen arasında sıcak ve samimi ilişki kurulması çocuğun öğretmenine daha çok güven duymasını sağlayacaktır. Okulun ilk günlerinde ebeveynlerin okulda olmasını kesinlikle desteklemiyorum.

Okula alışması, öğretmenine güvenmesi için çocuğa şans tanınmalıdır. Çocuk için ev özel alan, okul kamusal yaşamdır. Çocuk ben merkezli bakış açısının hakim olduğu özel yaşam alanını bırakıp, kuralların hakim olduğu kamusal yaşama gitmek istemez.

Çünkü kamusal alanda uyulması gereken kurallar, sınırlar vardır. Çocuğun bu geçiş aşamasında, süreci kolaylaştıracak bir yetişkin desteğine ihtiyacı vardır. Eğer bu işbirliği iliişkisi öğretmen ve öğrenci arasında oluşursa, çocuk kısa bir süre içinde okul fobisiyle başa çıkabilecektir. Annenin okulda olması durumunda, çocuk bu yardım talebini annesinden isteyeceği için, annenin okulda olmasını önermiyorum.

Anne çocuğu okula bıraksa bile vedalaşma anlarını uzatmamalı.

Çocuk akşam eve geldiğinde duyguları reddedilmemeli. "Niye korkuyorsun", "okul korkunç bir yer değil ki" iletileri yerine "okula gittiğinde korkmanı anlıyorum, biraz zamana ihtiyacın var ama geçecek" iletisi çocuk için çok daha rahatlatıcıdır. 30 gün boyunca çocuğun okul fobisi yaşaması normaldir. Ebeveynlerin kaygılı olması çocuğa yansır bundan dolayı ebeveynlerin kendilerini sakinleştirmesi gerekmektedir.