Omicron varyantı: Seyahat yasaklamaları etkili bir yöntem mi?

Yeni koronavirüs varyantı Omicron'un ortaya çıktığı ilk ülke olan Güney Afrika'nın Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa, ülkesine konulan seyahat yasaklamalarını sert bir şekilde eleştirdi ve bunların aslında gereksiz adımlar olduğunu söyledi.

Ramaphosa "Seyahatin yasaklanması, bilim tarafından desteklenen bir önlem olmadığı gibi bu varyantın yayılmasını engellemekte de etkili olmayacaktır" dedi.

Peki kim haklı? Bilim, seyahatin virüsün yayılması konusundaki etkisi hakkında ne diyor?

Dünya Sağlık Örgütü'nün görüşü ne?

Omicron varyantı ortaya çıktıktan sonra Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından yayınlanan uyarıda kapsamlı seyahat yasaklarının, yeni virüsün yayılmasını engellemeyeceği uyarısı yapıldı.

WHO, buna karşılık yasaklamaların "insanların yaşamları ve geçimlerine çok ağır olumsuz etkileri" olduğunu ekliyor.

Örgüt "İlaveten bu yasaklar ülkelerin salgınla ve gen haritalamasıyla ilgili verileri paylaşması üzerinde caydırıcı etki yapmak suretiyle küresel düzeyde salgınla mücadeleye zarar da verebilir" değerlendirmesini yaptı.

Dünya Sağlık Örgütü ülkelerin seyahat yasaklarının "risk değerlendirmesine dayalı ve sınırlı süreli" olmasını da tavsiye ediyor.

Salgının başladığı 2020'den bu yana WHO "genel olarak etkisiz" diye niteleyerek, yasağı desteklemediğini açıkça gösterdi.

Salgının ilk aylarında ise WHO, "Uluslararası trafiğe ciddi şekilde müdahale eden seyahat önlemleri, sadece bir salgının başlangıcında, ülkelere zaman kazandırmak için uygulanabilir" demişti.

Fakat WHO'nun bu tutumu dönemin ABD Başkanı Donald Trump tarafından eleştirildi ve Trump, önce Çin ve daha sonra Avrupa'dan gelen uçuşlara sınırlarını kapattı.

Salgının başlangıcında birçok başka ülke de Çin ve enfeksiyon düzeyi yüksek ülkelere sınırlarını kapattılar.

Dünya Sağlık Örgütü bu yılın başlarında tavsiyelerini güncellerken ülkelere seyahat yasakları konusunda, ülkelerin virüse karşı doğal bağışıklık ve aşılanma düzeylerini, varyantların yaygınlığını, test ve karantina süreçlerinin etkinliğini göz önüne almalarını tavsiye etti.

Örgüt virüsün varyantlarının oluşturduğu riskler konusunda kaygılanan ülkelerin "zaman olarak sınırlı bir süre, seyahatlere sınırlama getirebileceklerini" bildirdi.

Bilimsel veriler neler?

Geçen yıl pandeminin başladığı dönemde yapılan araştırmalar seyahat kısıtlamalarının en azından virüsün yayılmasını yavaşlatma bakımından başlangıçta bir etkisi olabileceğine işaret ediyor.

Nature adlı bilim dergisinde 2020 yılının Aralık ayında yayımlanan bir araştırmaya göre; seyahat yasağı kararları, pandeminin en başlarında etkili olduysa da zaman geçtikçe etkileri azaldı.

Almanya'daki WZB Berlin Sosyal Bilimler Merkezi tarafından geçen yılın Ekim ayında yapılan bir araştırma, 180'den fazla ülkede seyahat sınırlamaları ve ölüm oranlarına baktı ve benzer sonuçlara vardı.

Bu araştırma bilinenlere şunları da ekledi:

• Seyahat yasakları, ülkeler henüz ölümle sonuçlanan vakaların sayısı 10'u bulmadan konduğunda en büyük etkiyi yaratıyor
• Ülkeye giren herkese karantina zorunluluğu sınır kapatmaktan daha etkili oldu
• Belli ülkeleri hedefleyen sınırlamalar, bütün seyahati kapsayan yasaklardan daha etkili oldu

İngiltere'de pandeminin ilk günlerini değerlendiren bir araştırma ise, ülkenin seyahate çok az sınırlama koyduğu o günlerde virüsün 1000'i aşkın vakada diğer Avrupa ülkelerinden geldiğini ortaya çıkardı.

Salgının ilk aşamalarıyla kıyaslandığında günümüzde en önemli fark dünya çapında en az bir yıldır aşılama yapılıyor olması.

Ne var ki aşılamanın hızı ülkeden ülkeye değişiyor ve aşıların Omicron varyantına karşı ne kadar etkili olduğu henüz bilinmiyor.

Ekonomileri turizme dayalı ülkeler açısından da sınırları kapatmanın başka riskleri söz konusu.

En sıkı seyahat yasakları hangi ülkede?

Avustralya 18 ay boyunca ülkeye sadece özel izinle kendi yurttaşlarını aldıktan sonra Kasım ayında ilk kez uluslararası seyahati kısmen serbest bırakmıştı.

Fakat şimdi Omicron varyantı haberleriyle birlikte yabancı öğrenciler ve kalifiye işçilere sınırlarını açma planlarını askıya aldı.

Yeni Zelanda sınırlarını geçen yıldan bu yana kapalı tutmayı sürdürüyor ama hükümet yeni yıldan itibaren Avustralya'dan gelecek vatandaşlarına ve vize sahibi kişilere, Nisan ayından itibaren de bütün aşılı yolculara sınırlarını açacağını açıkladı.

En uzun süre seyahat yasağı uygulayan ülkelerden Vietnam bu ay ilk kez sınırlarını açıyor.

Bunlar aynı zamanda bu yılın Temmuz ayına kadar yani önce Hindistan'da ortaya çıkan Delta varyantının yayılmasına kadar Covid vakalarının görece çok düşük olduğu ülkeler.

Fakat sokağa çıkma ve sosyal mesafe önlemleri, yaygın test yapma ve maske zorunluluğu da bu ülkelerde salgının ilk döneminde vakaların düşük kalmasında seyahat yasakları kadar etkili olmuş olabilir.