‘Onlar savaşıyor, biz ölüyoruz’: Afganistan'da iki ateş arasında kalan aileler

Gül Muhammed "Korkunçtu, şimdiye kadarki en kötüsüydü. Yaşam birden kaosa dönüştü" diyor.

25 yaşındaki öğretmen, ülkenin güneyindeki Helmand bölgesinde bir kez daha alevlenen çatışmalarda düşen top mermilerinden nasıl kurtulduğunu ve ailesinin 25 üyesini nasıl kurtardığını hatırlamakta zorlanıyor.

Barış görüşmelerine karşın, yeni bir Taliban saldırısı başladı. Başlamadan birkaç gün önce, güvenliği için adını değiştirdiğimiz Gül Muhammed, bahçesiyle uğraşıyordu.

Bahçenin ortasındaki uzun ağaç balonlarla süslenmişti. Ailenin en küçük kızının okuldan mezuniyetini kutlamak için.

Muhammed BBC'ye yaptığı açıklamada "Şimdi bahçemiz yandı, ikinci kez ve evimiz bir kaleye dönüştürüldü" diyor.

Muhammed, kız kardeşleri ve ailenin geri kalanı kaçtı. Bölge başkenti Leşker Gah'da dokuz aileyle birlikte kaldıkları tek bir evi bulmadan önceki geceyi yolda geçirdiler.

"50 kişi civarındaydık. Odalara dönüştürülmüş mutfaklarda, tuvaletlerde, bahçedeki bir çadırda ve hatta çatıda kaldık."

10 Ekim Cumartesi günü, Taliban Gül Muhammed'in köyüne büyük bir kuvvetle saldırdı ve Afgan Ordusu'nun karşı saldırısı geldi. Gül Muhammed ve ailesi o gece zorla evlerinden olan 35 bin sivilin arasındaydı.

Çatışmadan kaçış

Gül Muhammed, savaşlar gördüğünü ama bu kez tanık olduğunun sadece filmlerde yaşanabileceğini söylüyor.

Muhammed, ilk saldırıya uğrayan yerlerden biri olan küçük bir köyde yaşıyordu.

"Komşumuzun evine bir roket düştü ve iki yakın aile dostumuz öldü. 23 yaşındaki bir anne ve bir yaşındaki oğlu babanın gözleri önünde can verdi." diyor.

Taliban militanları eve yaklaşırken, Gül Muhammed'in ailesi kaçmaya karar verdi. Komşusu ise cenazeler için geride kaldı.

"Çatışmadan sadece bir kilometre uzaklıktaydık. Akşam namazından sonra, karanlıktı ve sokaktaki çatışmaları görebiliyordum. Mermiler başımın üzerinden geçiyordu. Çok şanslıydık, çünkü yaşam ve ölüm arasında çok ince bir çizgi vardı."

Bazı akrabaları, hala Taliban ve ordu arasındaki çatışmaların sürdüğü köyde mahsur kaldı.

Annesi travma ve şok yaşarken, bir yandan da Leşker Gah'a gidemeyen akrabaları için endişeleniyor. Elektrik yok, iletişim kurulamıyor ve geride kalanlara ne olduğunu bilmiyorlar.

Gül Muhammed gibi birçok köylü her şeylerini geride bıraktılar. Tek düşünceleri yaşamlarını kurtarmaktı ve otobüs, kamyon, motosiklet ve hatta traktör, ne bulurlarsa onunla kaçtılar.

En küçük kurban

Çatışmaların en küçük kurbanı doğmamış bir bebekti. Serseri bir mermiyle karnından yaralanan anne kurtuldu, ancak rahmindeki çocuğunun canını aldı. Ultrason görüntüleri, merminin fetüsün sağ omuzundan girdiğini gösteriyor.

Genç anne adayı, beş yıl boyunca hamile kalmaya çalışmıştı ve en sonunda gebe olduğunu duyunca sevinçten havalara sıçramıştı.

Sınır Tanımayan Doktorlar örgütünün (MSF) hastanesinde genç kadını tedavi eden, psikiyatri sorumlusu Mohammad Forogh "Sonunda bir çocukları olacağı için çok sevinçli ve heyecanlı olduğunu söyledi. Çocuğun odasını hazırlamışlardı ve aile evliliklerinden bu yana hiç bu kadar mutlu olmamıştı" diyor.

"Bana çocuğun ismini belirlediklerini ve bir sürü plan yaptıklarını söyledi. Şimdi eve gitmek istemiyor çünkü bebeğini hatırlatıyor."

Forogh dört yıldır MSF'in Helmand'daki travma merkezinde çalışıyor ve savaş kurbanlarını tedavi ediyor.

"En acı hikayeleri duymaya hazırız ama her geçen gün kurbanların acıları daha şoke edici oluyor" diyor.

MSF, travma merkezinde tedavi ettikleri yaralanma türlerinin durumun ne kadar kötüleştiğini gösterdiğini söylüyor.

Helmand'daki hastane koordinatörü Mariana Cortesi, BBC'nin Newshour adlı radyo programına yaptığı açıklamada, sekiz aylın bebeğini emziren bir annenin de serseri bir merminin hedefi olduğunu söyledi. Hem anne hem bebek kurtuldu.

Cortesi "Şu anda hastanede kendisine bakıyoruz, ama endişeli çünkü bebeği evde ve geri dönüp, bebeğini emzirmek istiyor" dedi.

Her yanda kuşatma

19 yaşındaki Keramulluh, her zaman olduğu gibi perşembe günü kurulan pazara götürmek için hayvanlarını ve satacağı ürünleri hazırlıyordu. Ancak hafta her zamanki gibi başlamadı.

"Taliban'ın yakındaki bir bölgeyi ele geçirdiğini duyduğumda köydeydim. Kaçıp, kurtulacak zamanımız yoktu" diyor.

Keramullah, ayrılmaya hazır olduklarında Taliban militanlarının evin arkasına ulaştığını, Afgan Ordusu güçlerinin de evin önüne mevzilendiğini anlatıyor. İki ateş arasında kalmışlardı.

"Büyük bahçeli, dev bir evimiz var. Yukarıda uçakların bile uçtuğunu duyduk, yani gerçekten her tarafımız sarılmıştı" diyor.

Keramullah, ağabeyinin kaçmak için her iki tarafla nasıl konuşmayı başardığını hatırlıyor.

"Onlara yalvardık. Bize ateş etmeyin, biz gidelim sonra birbirinize ne isterseniz onu yapın dedik."

Evleri, çatışmanın ortasında kalan bir Afgan Ordusu karakoluna yakındı. Her iki taraf da çatışmada eve saldırdı.

"Şimdi evimizi mevzi olarak kullanıyorlar. Taliban değilse bile Afgan Ordusu."

Keramullah ve annesi, sekiz erkek ve altı kız kardeşleriyle birlikte köyü terk eden son sakinler arasındaydı. Şu anda nişanlı ve dört ay sonraki düğünü için para biriktiriyordu.

"Şimdi evlenebilecek miyim bilmiyorum. Çünkü yıllardır biriktirdiğim tüm para gitti. Şu anda tek düşündüğüm hayatta kalabilmek ve ailemi kurtarabilmek" diyor.

Dört yıl önce, köy yine benzer bir saldırıya uğradığında, yine her şeyini kaybetmişti. Buna küçük bir kuzeni de dahildi.

'Hükümetin direnemeyeceğini biliyorduk'

Uluslararası yardım kuruluşlarına göre yaklaşık 5 bin ailenin yaşadığı Nadali, Nawah ve Nahr-e Seraj bölgeleriyle, Leşker Gah'ın dış mahallelerinde önemli ölçüde ölü ve yaralı ve çok büyük hasar var

Ancak bu Helmand'da sivillerin öldüğü ve evlerinden olduğu ilk şiddetli çatışma değil.

Ağustos 2016'da Taliban güçleri yine bu bölgelere saldırdı ve Keramullah ile Gül Muhammed'in köyleri, ilk ele geçirdikleri yerler arasındaydı. Her ikisi de o zaman da evlerini kaybetmişti ve yaşama yeniden başladılar ve yine her şeylerini kaybettiler.

Keramullah "Bu kez tek fark hazır olmamızdı, çünkü hükümete 2016'daki kadar güvenmiyorduk. Bu kez saldırı gelirse hükümetin dayanamayacağını biliyorduk" diyor.

O zamanki şiddetli çatışmalar nedeniyle Gül Muhammed ve ailesi iki yıl boyunca evlerine gidemedi.

"Dört yıl önceki saldırıda evimiz tamamen yıkılmıştı, ağaçlar yanmış, hayvanlarımız ölmüştü" diyor. Arabasını, ineklerini, koyunlarını ve hatta üniversite belgelerini kaybetmişti.

"Köye iki yıl önce döndük ve en başından yeniden inşaya başladık. Evi tamir etmemiz iki yıl sürdü ve yeniden saldırı oldu."

Taliban yıllardır Helmand'ın kontrolünü ele geçirmeye çalışıyor. Ancak 2014'e dek çok sayıda İngiliz askerinin varlığı ve Afgan Ordusu'na destek veren ABD hava saldırıları Taliban'ı engelledi.

Helmand ülkenin güneyindeki önemli bir bölge. Hem stratejik açıdan hem de ülkedeki afyon ticaretinin merkezi olmasından.

Ancak Taliban ve hükümet bir ay önce Doha'da başlayan barış görüşmelerine devam ederken ve ABD güçlerinin ülkeden çıkmasına geri sayım sürerken, çatışmaların ne zaman sona ereceği hala net değil.

'Sadece savaş bitsin istiyoruz'

Gül Muhammed ve Keramullah için Katar'daki görüşmeler çok belirsiz ve bir fikirleri yok, ancak bir şeyden çok eminler: tek istedikleri daimi ateşkes.

Gül Muhammed "Sadece savaş bitsin istiyoruz. Hükümet bölgeyi kontrolü altına alabiliyorsa, operasyonlarını yapmalı ki biz de eve dönebilelim. Ama bunu yapamıyorlarsa bölgeyi Taliban'a bıraksınlar da, biz de oradaki yaşamımıza devam edebilelim. Onlar savaşıyor ve biz ölüyoruz"

Afgan gazeteciler, Helmand'daki 14 bölgenin yarısının ara ara Taliban'ın kontrolüne geçtiğini ve bölgede devam eden saldırıların nedeninin takviye güç ve mühimmat gönderilememesi olduğunu söylüyor.

Gül Muhammed Taliban köye ulaştığında, herkesin, hatta Afgan polis güçlerinin de kaçtığını söylüyor.

"Afgan askerlerini bölgeden kaçarken gördüm. Biz sıradan araçlardaydık. Onlarda askeri araçlar vardı, bizden daha hızlı gidiyorlardı"

Hükümet bunun taktik bir geri çekilme olduğunu söylüyor ve çatışmalardan iki gün sonra Afgan Ordusu'nın bölgeleri geri almak için ek kuvvetler gönderdiğini söylüyor. Çatışmalar neredeyse bir hafta devam ederken, Afgan savunma bakanı da durumu yakından görmek için Leşger Gah'a gitti.

Ölü ve yaralı sivillerin sayısı bilinmiyor, ancak hastaneler yaralıları tedavi etmekte zorlanıyor. Leşker Gah ve etkilenen bölgeler arasındaki yollar beş gündür kapalı ve bu durum insani yardıma erişim kaygılarını da artırıyor.

Hükümet bu bölgeleri haftalar içinde geri alabilir ya da Taliban'ın denetimi altında kalabilir. Anacak evlerinden olanlar için, basit bir yaşamı savaşın küllerinden inşa etmek yıllar alacak.