Orkideler Yok Olmasın Diye 20 Yıldır Araştırma Yapıyorlar

MEHMET KUMCAĞIZ - Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü'nce, Türkiye'de yaklaşık 200 farklı türü bulunan ve yumrularından elde edilen salep nedeniyle bazı türleri yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan orkideleri geliştirmek ve ticari anlamda kullanımını sağlamak üzere 20 yıldır çalışma yürütülüyor. Biyoloji Bölümü öğretim üyeleri Prof. Dr. İbrahim Özkoç ile Doç. Dr. Yasemin Özdener Kömpe tarafından 20 yıl önce başlanan çalışmanın sonuna gelindiği belirtildi. Prof. Dr. Özkoç, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye'de yaklaşık 200 farklı türü bulunan orkidelerin bazı türlerinin yok olma tehlikesi altında olduğunu söyledi. Türkiye'nin bütün bölgelerinde orkidelerin rahatlıkla yetiştiğini belirten Özkoç, şöyle konuştu: "Ülkemizde bulunan birçok orkide türünün soyu yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Bunun en büyük nedeni ise orkide yumrularından elde edilen salepin insanlar tarafından bilinçsizce toplanması. Yazın dondurma yapımında kullanılan salep kışın ise sıcak içecek olarak tüketiliyor. Bu uğurda her yıl milyonlarca orkidenin yumrusu toplanarak kökü kurutuluyor. Bu nedenle 20 yıl önce çalışma başlattık." Orkide tohumlarının çimlenme biyolojisiyle çalışmaları 20 yıldır sürdürdüklerine dikkati çeken Özkoç, şöyle devam etti: "Süreç içinde Türkiye'de ilk kez orkidelerin doğal ortamlarında tohumundan üretimi yönünde çalışma gerçekleştirdik. Orkidelerin tohumundan üretimini sağlamayı amaçlıyoruz. Bunun için çok uzun soluklu bir çalışma yürütüyoruz. Çalışmanın sonuna geldik. Üretilecek türü kültüre aldık. Böylelikle bu bitkilerin nesillerini güven altına almış olabileceğiz. Ayrıca ticari amaçla da orkide yetiştiriciliği yapılabilecek. Tamamen sonuç alabilmemiz için 2 yılık bir çalışma süresi daha gerekiyor." - "Önlem alınmazsa 45-50 yıl içinde tamamen yok olacak" Türkiye'de orkide varlığının salep toplama uğruna bilinçsiz şekilde yok edildiğini vurgulayan Doç. Dr. Kömpe ise orkidelerin varlığının korunabilmesinin, bilinçsiz salep ticaretine engel olmaktan geçtiğini kaydetti. Türkiye gibi büyük ve zengin tür çeşitliliğine sahip bir ülkede orkidelerin ciddi tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu anlatan Kömpe, şunları söyledi: "Orkideler genellikle orman alanlarının bitiminde, çayır ve mera alanlarda bulunuyor ancak her geçen yıl nesli biraz daha azalıyor. Bunun temel nedenleri arasında hızla büyüyen nüfusla yoğun yapılaşma ve doğal yetişme ortamlarının yok edilmesi geliyor. Orkide yumruları bilinçsizce keçi, koyun çobanları ve kadınlar tarafından toplanıp satılıyor. Anadolu'daki doğal orkide zenginliğinin sonsuza kadar yaşayabilmesi, bu topraklarda yaşayan insanların elinde aslında. Bilinçsiz tüketim sonucu pek çok orkide türü tamamen yok edildi. Kalanları da yakın gelecekte yok olmaya mahkum." Önlem alınmazsa ve 20 yıldır sürdürdükleri söz konusu çalışmada başarı sağlayamazlarsa 45-50 yıl içinde orkidelerin tamamen yok olacağını savunan Kömpe, "Türkiye'de ilk kez böyle bir çalışma yürütüyoruz. Ülkemizde en çok kullanılan orkideleri geliştirmek istiyoruz. Orkide yumrularının doğadan toplanmasının önüne geçerek onları kültüre almayı amaçlıyoruz. Sürdürülen çalışmada da büyük mesafeler aldık. İki yıl içinde üretim yapmaya başlamış olacağız" ifadelerini kullandı. Doç. Dr. Kömpe, Türkiye genelinde en çok orkide yumrusunun, yani salepin toplandığı bölgenin Kahramanmaraş ve Kastamonu olduğuna değinerek, 1 kilogram salebin 200 ile 250 lira arasında satıldığını sözlerine ekledi.