Orta kulak iltihabı(Otitis Media): Nedenleri, belirtileri, tedavisi

Kulak zarının iç kısmındaki hava dolu boşluğa bakteri ya da virüslerin bulaşmasıyla oluşur. Daha çok kış ve ilkbahar aylarında yaşanan bu enfeksiyon, östaki kanalı çok daha kısa olduğu için çocuklar arasında kolayca yayılabilir. Büyük çocuklar ağrıyı tarif edebilirken; bu iltihap daha küçük çocuklara huysuzluk ve iştahsızlık olarak yansır.

Orta Kulak İltihabı Nedir?

Orta kulak iltihabı; burun ya da boğaz boşluğunda yer almakta olan virüs ve bakterilerin orta kulağa ulaşmasıyla meydana gelen rahatsızlıktır. Enfeksiyon etkenleri östaki kanalını takip eder, kulak zarında bir yırtık yok ise dış kulaktan enfeksiyon girişi görülmez. Özellikle üst solunum yolu rahatsızlığı yaşayan hastalarda mikroplar, mukoza adı verilen ve hem genizle hem de burunla temas halinde olan koruyucu örtüye yayılabilir ve buradan orta kulağı etkileyebilirler. Orta kulak, normalde hava ile doludur. Burada örs, çekiç, üzengi kemikleri yer almaktadır. Orta kulağın fonksiyonu sesi dış kulaktan iç kulağa taşımak ve kulak içindeki basınç dengesini sağlamaktır. Bu boşluğu çevreleyen örtünün şişmesi, östaki borusunun tıkanması ve içerideki havanın yerini iltihaplı sıvının almasıyla hastalık ortaya çıkar. Kulak içerisindeki basıncı yöneten, esneme ve yutkunmaya eşlik eden bölge orta kulak olduğu için; bu bölgenin iltihabı oldukça ağrılı geçebilir.

Orta Kulak İltihabı Nedenleri Nelerdir?

1. Üst solunum yolu enfeksiyonları

Çocuklarda orta kulak iltihabının en yaygın sebebi üst solunum yolu enfeksiyonlarıdır. Hastalığın en çok bahar ve kış aylarında görünmesinin nedeni de bu dönemde çocuklar arasında üst solunum yolu enfeksiyonlarının sıkça görülmesidir. Kreşe giden ve kalabalık ortamlarda bulunan çocuklarda iltihap riski daha yüksektir. "Orta kulak iltihabı bulaşıcı mı?" sorusunun cevabı hayır olsa da üst solunum yolunu tutan enfeksiyonlar bulaşıcı olabilir. Çocuklar üst solunum yolunu tutan herhangi başka bir enfeksiyonla boğuşurken östaki kanalında da şişlik meydana gelir ve buradaki basınç eşitlenemez. Böylece enfeksiyon orta kulağa bulaşmaya daha meyilli hale gelir.

2. Alerjiler

Alerji ya da bağışıklık sistemi yetersizliği görülen hastalarda, bunlara bağlı orta kulak şikayetleri meydana gelebilir. Bu durumda "Orta kulak iltihabı neden olur?" sorusunun cevabı östaki borusu fonksiyonlarının alerjik reaksiyon nedeniyle bozulmaya uğramasıdır. Özellikle seröz otit adı da verilen; orta kulakta sıvı birikmesi şikayeti çocuklarda tekrarlıyorsa, alerji ve bağışıklık sistemi yönünden kapsamlı bir araştırma gerekli olabilir.

3. Yatay beslenme

Biberonla beslenen çocuklarda orta kulak şikayetleri daha yaygın olarak görülmektedir. Biberonla beslenen bebeklerin mutlaka başları dik şekilde beslenmesi gerekir. Aksi halde, çocuklarda östaki borusu kısa ve az gelişmiş olduğundan; yatay durumdayken bir şeyler yemek ve içmek enfeksiyon riskini artırır. Özellikle bebeklerde orta kulak iltihabı teşhisi de mutlaka hekim gözetimi gerektirir. Enfeksiyondan muzdarip olan bebekler sürekli huysuzlanarak, sık ağlayarak ve yeterli düzeyde beslenmeyi reddederek enfeksiyonun varlığı belli eder. Bu durumun aileler tarafından anlaşılabilmesi uzun ve zor bir süreç gerektirebilir.

4. Genetik faktör

Yetişkinlerde orta kulak iltihabı görülebildiği gibi, ailesinde sıkça bu iltihabın yaşandığı çocuklar da genetik olarak risk altındadır. Anatomik bozukluklar ve genetik yatkınlık iltihabın en sık görülen nedenlerindendir. Erkek çocuklarda bu iltihap kızlardan daha çok görülmektedir. Down sendromunda ve damak anomalilerinin olduğu durumda da daha fazla orta kulak iltihabı vakasına rastlanır.

5. Geniz etinin büyümesi

Orta kulak iltihabı için enfeksiyon etkeninin varlığı bir şart değildir. Alerji ya da genetik faktörlerde olduğu gibi; geniz etinin aşırı büyümesi ile de orta kulak iltihabına yatkınlık meydana gelebilir. Geniz etinin büyümesi, östaki kanalında ödem ve şişmeye neden olurken buna bağlı olarak orta kulakta da sıvı toplanabilir. Geniz eti ve bademcik gibi rahatsızlıklar kulağın havalanmasını olumsuz yönde etkileyecektir.

6. Sigara içilen ortamda bulunma

İyi havalanmayan kalabalık ortamlarda bulunan çocuklarda, özellikle de sigara dumanının varlığı söz konusuysa küçük çocuklar kolayca orta kulak iltihabına yakalanabilir. Pasif içicilik oldukça güçlü bir risk faktörüdür.

Orta Kulak İltihabı Belirtileri Nelerdir?

1. Kulak ağrısı

Orta kulakta meydana gelen bir enfeksiyon, mutlaka kulakta şiddetli ağrıya neden olacaktır. Bu ağrının şiddeti uyuyan bir çocuğu uyandıracak kadar kuvvetli olabilir. Çiğneme ve emme gibi hareketler sırasında da ağrı eşlik edecektir.

2. Huzursuzluk hali

Ağrısını kelimelerle ifade edemeyen 2-2,5 yaşından küçük olan çocuklarda genel bir huzursuzluk haline ağlama krizleri eşlik edebilir. Çocuk uykudan sık uyanabilir ya da uykuya dalmakta zorlanabilir. Yetersiz uykunun yanı sıra elin sürekli kulakta olması da belirtilerden biridir.

3. İştahsızlık

Emme ve çiğneme gibi temel hareketler ağrılı olacağı için, bebek meme emmek, biberonla beslenmek ya da bir şeyler yemek istemeyebilir.

4. Kulakta dolgunluk hissi

Hava boşluğunda biriken havanın yerini iltihaplı sıvının almasıyla yaşanan dolgunluk hissi, ileri vakalarda kulak zarının yırtılmasına kadar gidebilir.

5. İşitme kaybı

Yine ilerleyen enfeksiyonun olası bir sonucu olarak, kişide işitme azalmasına ve hatta işitme kaybına kadar giden etkiler görülmesi mümkündür. Çocuklarda bu durum televizyonun sesinin fazla açılması ve sürekli yanına giderek dinlemesi gibi davranışlardan anlaşılabilir. Özellikle seröz iltihap durumunda başka belirti olmayıp yalnızca işitmede azalma meydana gelebilir. Kulak zarının yapısının bozulması ve enfeksiyonun kulak arkasındaki kemiklere kadar yayılması da, öncü belirtilerin ihmali ile meydana gelebilecek ileri düzey etkilerdir.

6. Ateş

Ateş yükselmesi, ense sertliği, bulantı, baş dönmesi ve kusma gibi belirtiler enfeksiyona eşlik ediyorsa vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması gerekir. Burun akıntısı ve öksürük ise, genellikle hastalığa eşlik eden üst solunum yolu enfeksiyonu nedeniyle sıkça tekrarlamaktadır.

Orta Kulak İltihabı Tedavisi Nasıl Yapılır?

• Orta kulak şikayetlerinin teşhisinde çocuk doktorunun ya da kulak burun boğaz uzmanı hekimin kulağı muayene etmesi gerekmektedir. Otoskop adı verilen ışıklı aletle kulağın içini görüntüleyen uzman bu hastalığın teşhisini koyabilir. Orta kulak iltihabında, kulak zarı kabarık ve kızarıktır. Kulak zarında delik ya da kulaktan gelen bir akıntı varsa bundan kültür alınarak teste gönderilebilir.
• Enfeksiyon ile ilgili tedavinin belirlenmesinde çocuğun yaşı, enfeksiyonun tekrarlanma sıklığı, enfeksiyonun süresi, enfeksiyonun tipi ve ciddiyeti önemlidir. Ayrıca bu tedavide; işitme kaybının olup olmadığı önemli bir göstergedir. Uzamış ve tedavi edilmemiş enfeksiyonlarda bu nedenle hastadan işitme testi istenebilir.
• "Orta kulak iltihabı nasıl iyileşir?" sorusunun cevabı, iltihabın arkasında yatan nedene göre değişiklik gösterebilir. Örneğin büyüyen geniz eti nedeniyle sık tekrarlayan iltihap durumlarında geniz etinin ameliyatla alınmasına kadar giden bir süreç söz konusu olabilir.
• İltihabın en yaygın sebebi olan üst solunum yolu enfeksiyonlarında, genellikle hekim tarafından 10 ile 14 gün arasında değişen sürelerde antibiyotik kullanımı tavsiye edilebilir. 2-3 günlük süre içerisinde şikayetlerde azalma görülse de antibiyotik tedavisinin doktor tarafından belirtilen güne kadar devam etmesi gerekir.
• Ağrı ve ateş semptomlarının düşürülmesine ve geçmesine yönelik ilave ilaç tedavileri uygulanması mümkündür.
• Daha uzun süreli ancak düşük dozlu antibiyotik kullanımı da, sık tekrarlayan iltihap durumlarında hekim tarafından izlenebilecek bir diğer tedavi yoludur.
• Medikal tedaviye yanıt vermeyen hastalarda, özellikle östaki borusunda ciddi fonksiyon problemi mevcutsa "Orta kulak iltihabı nasıl geçer?" sorusunun cevabı cerrahi müdahale olabilir. Özellikle seröz adı verilen iltihap tipinde enfeksiyon söz konusu olmadığı için antibiyotik tedavisi de uygulanamayacaktır.
• Cerrahi müdahalenin gerekli olduğu hallerde, kulak burun boğaz uzmanı tarafından kulak zarına bir çeşit havalandırma tüpü takılır. Genel anestezi altında uygulanan bu tüp takma işlemi sayesinde, genellikle 8-12 ay sonrasında orta kulak iltihabı iyileşme belirtileri görülmeye başlar ve tüp çıkarılır. Tüpün çıkarılması çoğunlukla ofis ortamında olabilmekte ve yeni bir cerrahi müdahale gerektirmemektedir.
• Eğer kronikleşen bir iltihap şikayeti varsa, orta kulak iltihabı bitkisel tedavi ya da ilaç tedavisi denenmeden önce mutlaka doktor görüşü alınmalıdır. Çeşitli testlerle hastanın alerjiler ve bağışıklık sistemi yönünden detaylı incelenmesi istenebilir. Önemli olan tekrarlayan hastalığın altındaki gerçek sebebi bulmak ve buna karşı tedavi uygulamaktır.
• Pnömokok aşısı yüzde 90 seviyesine varan oranda koruyucu antikor elde etmeye yarayan bir aşıdır. Bu aşı ile hastalarda görülen iltihap vakalarında yüzde 7'ye kadar azalma görüldüğünden, aşı uygulaması da iltihaptan önce atılacak bir adım olarak oldukça etkili bir uygulamadır.
• Yine hastalığa karşı proaktif bir önlem alabilmek için özellikle salgın dönemlerinde çocukları kalabalık ortamlardan ve sigara dumanından korumak oldukça etkili olur.