Osmanlı Padişahın damadı İznikli Ali Paşa

İznikli araştırmacı yazar, İznik tarihine Dört Kapı Dört Medeniyet adlı kitabı ile ışık tutan Bakanlıklar arası TUBİM çalışmalarında Diyanet İşleri Başkanlığı temsilcisi İsmail Özgören, iznikrehber.com’daki köşesi ile İznik tarihine ışık tutmaya devam ediyor. Yazarımız İsmail Özgören’in İznik tarihine ışık tutacak olan bir araştırma yazısı ile daha sizlerle;

Değerli dostlar,

Osmanlı tarihinde İznik’ten sadrazamlar, vezirler, ulemadan birçok değerli şahsiyetin çıktığını biliyoruz. Fakat kaynakları araştırırken bir Osmanlı padişahının, damadının İznikli olduğunu okuyunca açıkçası çok şaşırdım.

Osmanlı Padişahlarından III. Sultan Ahmed’in damadı İznikli Ali Paşa’dır.

Ali Paşa, İznik’te doğmuştur. İznik’te doğduğundan hayatta iken “İznikli” vefatından sonrada “Şehit Ali Paşa” diye anılmıştır. Ali Paşa’nın “İznikli” olduğu Kepecioğlu Bursa Kütüğünde yazılıdır.

Babası, Hacı Hasan Ağa, günümüzde Orhangazi İlçesine bağlı Sölöz Beldesi’ndendir. Hasan Ağa, paşalara kethüdalık (kâhya) yapan birisidir.

Paşa, II. Ahmed devrinde Enderun'a ve Silahtar ocağına alınmış, Padişah II. Mustafa'nın gözüne girmesi sayesinde tarafından saray teamülüne aykırı olarak has odaya alınarak, padişahın sır kâtibi (kendisine gizli yazılar yazdırılan kişi) olmuştur. Daha sonra Ali Paşa sırasıyla, rikâbdar (Padişahın eğer, pabuç ve çizmelerine bakmakla görevli olup derece olarak has oda subayları arasında çuhadardan sonra gelen ağa), çuhadar ve silâhdar olmuştur. Bazı kaynaklarda Silahdar Ali Paşa diye geçer.

1709’da vezirlik rütbesini alan Paşa, Kıbrıs valisi ve rikâb-ı hümayın kaymakamı, daha sonrada sadrazam olmuş ve III. Sultan Ahmed’in kızı Fatma Sultan’la evlendirilmiştir.

Kaynaklarda Fatma Sultanın yaşı küçük olduğu, başından bir nişanlılık geçirdiği ve sembolik olarak Ali Paşa ile nikâhlandırıldığı da yazılıdır. Ali Paşa tarafından bu nişanlılıktan dolayı 11 Mayıs 1709'da görkemli bir nişan alayı düzenlenir ve çarşılar süslenir. Fatma Sultan için toplar atılır ve mehter konserleri verilir. 13 Mayıs günü Ali Paşa ile Fatma Sultanın nikâhı kıyılır. O gün silahtar Ali Ağa'ya vezirlik verilir ve asıl düğün 16 Mayıs günü gerçekleşir.

1713’te Sadrazamlığa geçen Ali Paşa, Osmanlı Devletinin 8 Aralık 1714'te Venedik'e karşı savaş ilanı ile birlikte 1715 yazında Sadrazam Silahdar Damat Ali Paşa komutasındaki Türk ordusu Venediklilerin elinde bulunan Mora’yı altı hafta içerisinde alır.

Daha sonra Ali Paşa komutasındaki Osmanlı Ordusu Avusturya'ya karşı ilerlemeye başlar. 5 Ağustos 1716'da Osmanlı Ordusu Petrovaradin Muharebesi'nde Savoy Prensi Eugen komutanlığı altındaki Avusturya ordusuna yenilir. Silahdar Damat Ali Paşa bu savaşta askerlerine cesaret vermek isteyip cephenin ön saflarına ilerleyince alnından vurularak şehit düşer. Bu savaştan sonra tarih kaynaklarında Ali Paşa, Şehit Ali Paşa adı ile anılır olmuştur.

Bu gün paşanın mezarı Belgrad Kale Kapısı (Sırbistan) yanında Sultan Süleyman Camii haziresine gömülmüştür. Türbeye asılmış olan levhada Türkçe olarak “1716 sene-i miladiyesinde Petrovaradin Muharebesi'nde şehiden vefat eden "Mora Fatihi" Damat Ali Paşa'nın ve türbesinde medfun Tepedelenli Selim ve Çeşmeli Hasan Paşaların ruhlarına El-Fatih” yazmaktadır.

Paşa sağlığında İstanbul’da Ayvansaray’da Çınarlı Mescidi’ni yaptırmıştır. Şehzâde Camii yakınında bir kütüphane ve Sölöz Beldesi’nde bir cami ona kayıtlıdır. Yalnız Sölöz Beldesinde Ali Paşa tarafından yaptırılan cami günümüze ulaşmamıştır.

“Şimdi selamdan başka bir şey verilip alınamaz” sözü Ali Paşa’ya ait olup, Osmanlı beldelerinde çok kullanılır olmuştur.

Osmanlı devlet adamı olarak kayıtlara geçen Ali Paşa, III. Ahmet saltanatında, üç yıl üç ay sekiz gün sadrazamlık yapmış, değerli bir komutandır. Ruhu şad… Mekanı cennet olsun…

Saygılarımla…

Kaynakça;

Kamil Kepecioğlu Bursa Kütüğü C.I, S. 125

İsmail Danişmend, Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul (1961)

Ayhan Buz, Osmanlı Sadrazamları, İstanbul (2009)

www.soloz.bel.tr